Đưa công nghệ số về vùng khó

Đồng bào dân tộc thiểu số xã Bằng Vân tiếp cận dịch vụ số trên điện thoại di động.

Nỗ lực “số hóa” vùng sâu, vùng xa

Hướng tới xây dựng 3 trụ cột chuyển đổi số gồm chính quyền số, kinh tế số và xã hội số, từ năm 2023, 8 xã, phường ở khu vực phía Bắc của tỉnh Thái Nguyên, đã triển khai thí điểm cấp phát miễn phí 176 điện thoại thông minh cho người dân. Đồng thời, 375 điện thoại khác được trao cho đội ngũ người có uy tín tại các địa phương này.

Nhờ các sáng kiến này, cùng nhiều hoạt động cụ thể khác của các cấp, ngành, việc chuyển đổi số ở vùng cao và vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) từng bước được cải thiện, mở rộng khả năng tiếp cận thông tin, dịch vụ và cơ hội phát triển cho cộng đồng.

Trụ cột xã hội số được Thái Nguyên đặc biệt chú trọng với nhiều giải pháp thiết thực, nhằm tạo cơ hội tiếp cận kỹ năng số và nâng cao nhận thức về chuyển đổi số cho người dân toàn tỉnh.

Người dân vùng cao đã dần quen với thanh toán không dùng tiền mặt, dịch vụ công trực tuyến, y tế, giáo dục và VNeID. Khoảng cách địa lý được thu hẹp nhờ nền tảng số, trong khi các hợp tác xã và thanh niên vùng cao tận dụng hiệu quả chuyển đổi số để phát triển kinh tế, nâng cao chất lượng đời sống và năng lực quản trị cộng đồng.

“Tôi nhận thức rõ vai trò quan trọng của chuyển đổi số trong phát triển kinh tế, từ đó ứng dụng công nghệ vào sản xuất, kết nối bán hàng, tìm kiếm thị trường tiêu thụ và quảng bá mô hình kinh tế gắn với du lịch sinh thái. Việc thực hiện chuyển đổi số mở ra nhiều cơ hội lập nghiệp và khởi nghiệp cho thanh niên vùng cao” - anh Đặng Hành Dũng, chủ trang trại nuôi cá tầm, cá hồi tại thôn Phiêng Phàng, xã Thượng Minh, chia sẻ.

Để rút ngắn khoảng cách phát triển, cấp ủy và chính quyền tỉnh Thái Nguyên đã và đang đẩy mạnh chuyển đổi số đến cơ sở, đặc biệt tại các vùng đồng bào DTTS và những địa phương còn khó khăn về kinh tế - xã hội.

Viettel Thái Nguyên đã đầu tư trạm viễn thông BTS tại khu vực trung tâm xóm người Dao Ba Họ, xã Yên Trạch, phục vụ nhu cầu sóng viễn thông di động và Internet không dây băng thông rộng 4G của các hộ dân trong xóm.

Hiện nay, hầu hết các xã đã được trang bị cơ sở hạ tầng mạng tại trung tâm phục vụ hành chính công, đồng thời nâng cấp băng thông Internet để phục vụ người dân thực hiện thủ tục hành chính.

Các lĩnh vực bảo hiểm xã hội, giáo dục và y tế đã triển khai 100% giải pháp thanh toán không dùng tiền mặt, bao gồm chi trả trợ cấp xã hội qua tài khoản ngân hàng. Ngân hàng và bưu điện phối hợp mở các điểm mở tài khoản lưu động ngay tại thôn, xã.

Thái Nguyên cũng trở thành địa phương điển hình trong chương trình “Bình dân học AI”, với gần 400.000 người tham gia, góp phần nâng cao kỹ năng số và tiếp cận công nghệ cho cộng đồng.

Mới đây, Sở Khoa học và Công nghệ đã tổ chức tập huấn cho các tổ công nghệ số cộng đồng tại xã Định Hóa, xã đầu tiên của tỉnh thực hiện mô hình này.

Việc thành lập tổ công nghệ số cộng đồng ở mỗi xã, phường nhằm góp phần triển khai hiệu quả mô hình chính quyền địa phương hai cấp, tăng cường khả năng tiếp cận công nghệ số cho người dân. Mô hình tập huấn “tình nguyện viên số” và “tổ công nghệ số cộng đồng” sẽ được mở rộng, triển khai tại các địa bàn khác trên toàn tỉnh trong thời gian tới.

Tập trung tháo gỡ những rào cản

Mặc dù đã đạt được những tiến bộ rõ rệt, quá trình chuyển đổi số ở vùng đồng bào DTTS, vùng sâu và vùng xa vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Tại nhiều địa bàn vùng cao, một số thành viên trong tổ công nghệ số cộng đồng là người lớn tuổi, trình độ công nghệ thông tin hạn chế, khiến công tác tuyên truyền và hỗ trợ người dân chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu.

Người cao tuổi hoặc nhóm dân cư có trình độ học vấn thấp, chưa thành thạo tiếng phổ thông gặp khó khăn khi sử dụng thiết bị số và các ứng dụng tiếng Việt. Kỹ năng số của người dân còn hạn chế; số lượng người dùng các nền tảng số phục vụ đào tạo và học tập trực tuyến còn thấp; đồng thời, người dân chưa thực sự quan tâm đến việc tự đảm bảo an toàn thông tin trên môi trường mạng.

Côn Minh là một xã miền núi của tỉnh, với điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn. Chuyển đổi số đang trở thành nhiệm vụ trọng tâm mà địa phương nỗ lực triển khai. Ông Hà Văn Huấn, Phó Chủ tịch UBND xã, cho biết: Hạ tầng công nghệ thông tin của xã chưa đồng bộ, một số thôn vẫn chưa có sóng điện thoại, tốc độ mạng còn hạn chế; nhận thức và kỹ năng sử dụng công nghệ số của người dân chưa đồng đều. Đây là những rào cản lớn trong lộ trình chuyển đổi số của xã.

Nhân viên viễn thông giới thiệu, hỗ trợ cài đặt dịch vụ số cho người dân.

Những hạn chế này cũng tồn tại tại một số xã, thôn bản vùng sâu, vùng xa của tỉnh. Hạ tầng viễn thông chưa đồng bộ; kết nối 4G/5G và băng thông còn hạn chế. Mạng di động tại một số địa bàn chưa ổn định, trong khi tỷ lệ người dân vùng cao và vùng đặc biệt khó khăn sử dụng điện thoại thông minh còn thấp.

Bên cạnh đó, công tác truyền thông và nâng cao nhận thức về chuyển đổi số vẫn còn hạn chế. Tình trạng này vừa gây khó khăn cho người dân trong việc tiếp cận thông tin, vừa tạo ra những bất cập cho chính quyền địa phương trong triển khai các nội dung chuyển đổi số.

Theo Sở Khoa học và Công nghệ, toàn tỉnh hiện còn 55 thôn, bản “lõm sóng” di động, trong đó có 7 thôn, bản chưa có điện lưới quốc gia và 123 thôn, bản chưa được kết nối Internet cáp quang. Đây là những khu vực đặc biệt khó khăn ở phía Bắc tỉnh, giao thông hạn chế, dân cư phân bố thưa thớt.

Đơn vị đã tiến hành rà soát và kiểm tra toàn diện hiện trạng sóng di động và hạ tầng viễn thông. Trên cơ sở đó, chúng tôi đã báo cáo UBND tỉnh và kiến nghị Bộ Khoa học và Công nghệ, Quỹ Dịch vụ Viễn thông công ích Việt Nam xem xét bố trí nguồn vốn hỗ trợ, đồng thời khuyến khích các doanh nghiệp mở rộng vùng phủ sóng và hỗ trợ lắp đặt cáp quang tại những khu vực đặc biệt khó khăn. Sở cũng xây dựng kế hoạch đầu tư phủ sóng theo lộ trình cụ thể, hướng tới mục tiêu phủ sóng 100% thôn, bản trên địa bàn.

Ông Dương Hữu Bường, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ.

Cùng với việc hoàn thiện hạ tầng công nghệ, các cơ quan chuyên môn cũng chú trọng nâng cao năng lực số cộng đồng và tăng cường truyền thông bền vững về chuyển đổi số. Các địa phương phát huy vai trò của tổ công nghệ số cộng đồng cùng các hội, đoàn thể cơ sở, để hỗ trợ người dân sử dụng dịch vụ công trực tuyến.

Đồng thời, các chương trình như “Bình dân học AI” và “Bình dân học vụ số” được duy trì hiệu quả, góp phần nâng cao kỹ năng số cho cộng đồng.

Chuyển đổi số ở vùng cao là hành trình gắn kết công nghệ với con người, văn hóa và chính sách phát triển. Thái Nguyên đang từng bước triển khai các giải pháp thực tiễn, đưa công nghệ số đến vùng sâu, vùng xa và các địa bàn đặc biệt khó khăn, mở ra cơ hội tiếp cận dịch vụ số, nâng cao kỹ năng, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và thu hẹp khoảng cách số, góp phần xây dựng cộng đồng thông minh, bền vững.

Trang Lê