Dữ liệu hay trực giác: 'Công thức vàng' ra quyết định trong bất định của lãnh đạo PNJ và Việt Úc

Trong môi trường kinh doanh hiện đại, dữ liệu được xem là yếu tố nền tảng cho mọi quyết định. Tuy nhiên, khi đối mặt với những biến động khó lường, dữ liệu có thể trở nên nhiễu loạn, mâu thuẫn hoặc thay đổi quá nhanh. Đây là lúc kinh nghiệm, trực giác và giá trị cốt lõi của người lãnh đạo trở thành yếu tố quyết định. Các phân tích và chia sẻ tại Diễn đàn Chuyển hóa Lãnh đạo & Tổ chức 2025 (The NexT Forum) đã làm rõ hơn về nghệ thuật cân bằng này.

Từ lý thuyết quốc tế đến triết lý trao quyền

Các chuyên gia quốc tế tại diễn đàn đã đưa ra những khung lý thuyết nền tảng cho việc lãnh đạo trong môi trường biến động. Bà Leslie Zemnick, Giám đốc chương trình toàn cầu của Kotter International (Mỹ), chỉ ra rằng vai trò của nhà lãnh đạo là tạo ra sự rõ ràng trong một môi trường hỗn loạn, thay vì cố gắng loại bỏ hoàn toàn sự bất định. Mô hình L.E.A.D (Learn – Engage – Align – Drive) của Kotter tập trung vào việc thấu hiểu bối cảnh, xây dựng an toàn tâm lý, thống nhất mục tiêu và duy trì động lực. Năng lực cốt lõi mà bà nhấn mạnh là "sức bật tâm lý" – khả năng chuyển hóa từ sợ hãi sang hành động.

Lý thuyết này cũng tương đồng với các triết lý vận hành tại những tập đoàn công nghệ hàng đầu. Bà Shweta Shukla, nguyên Giám đốc Nhân sự của Netflix, chia sẻ về nguyên tắc “Tự do và Trách nhiệm”. Theo đó, lãnh đạo không kiểm soát vi mô mà cung cấp bối cảnh và mục tiêu rõ ràng. Khi nhân viên hiểu “vì sao”, họ sẽ tự tìm ra cách làm hiệu quả nhất, giúp tổ chức vận hành nhanh và sáng tạo. Trong khi đó, ông Brian A. Wong, cựu Phó Chủ tịch Chiến lược Tập đoàn Alibaba, rút ra ba nguyên tắc cốt lõi: sứ mệnh là kim chỉ nam trong khủng hoảng, tăng trưởng bằng cách giải quyết các bài toán của xã hội, và mọi quyết định chiến lược phải dựa trên mô hình WANT (khát vọng) – MAY (cơ hội) – CAN (năng lực). Các triết lý này đều nhấn mạnh tầm quan trọng của việc trao quyền và một tầm nhìn đủ lớn để dẫn dắt.

Thực tiễn ra quyết định tại PNJ và Việt Úc

Câu chuyện thực tiễn từ hai doanh nghiệp đầu ngành tại Việt Nam đã minh họa rõ nét cho các lý thuyết trên. Bà Cao Thị Ngọc Dung, Chủ tịch HĐQT PNJ, khẳng định: “Trực giác lãnh đạo rất quan trọng. Nó không phải linh cảm, mà là kết tinh của trải nghiệm. Nhưng khi hành động, nhất định phải dựa vào dữ liệu”. Với đặc thù ngành vàng bạc đá quý, nơi giá cả biến động theo từng giờ, PNJ phải dựa vào hệ thống dữ liệu lớn để dự báo xu hướng, tối ưu hóa hàng tồn kho và quản trị rủi ro. Dữ liệu cung cấp nền tảng vững chắc, nhưng chính trực giác được trui rèn qua nhiều năm kinh nghiệm mới giúp người lãnh đạo nhận biết thời điểm nào là tốt nhất để hành động. Quyết định tái cấu trúc văn hóa toàn diện của PNJ vào năm 2012 cũng xuất phát từ trực giác “hoặc thay đổi, hoặc tụt lại”, nhưng quá trình triển khai lại được thực hiện một cách bài bản dựa trên dữ liệu.

Tương tự, ông Tôn Thất Đề, đại diện Tập đoàn Thủy sản Việt Úc, lại đối mặt với một thách thức khác: dữ liệu thay đổi quá nhanh và thường xuyên mâu thuẫn. Trong ngành nuôi trồng thủy sản công nghệ cao, các yếu tố như độ mặn, nhiệt độ, giá thức ăn, và thị trường xuất khẩu biến đổi không ngừng. Tại Việt Úc, la bàn cho mọi quyết định lớn là sứ mệnh “Nâng tầm ngành tôm Việt Nam”. Năm 2021, khi giá thức ăn chăn nuôi tăng 40% và chuỗi cung ứng đứt gãy, các chỉ số tài chính đều không ủng hộ việc mở rộng đầu tư. Tuy nhiên, ban lãnh đạo vẫn quyết định xây dựng Trung tâm Công nghệ Sinh học tại Bạc Liêu. Quyết định này dựa trên niềm tin rằng, nếu chậm lại, ngành tôm Việt Nam sẽ mất đi cơ hội cạnh tranh. Kết quả, Việt Úc hiện chiếm hơn 30% thị phần tôm giống cả nước và đã xuất khẩu thành công sang 7 quốc gia, chứng minh cho tính đúng đắn của một quyết định dựa trên tầm nhìn dài hạn.

Khánh Loan