Du lịch nông nghiệp xanh - hướng đi nâng tầm giá trị nông thôn Việt Nam

Không giống những mô hình du lịch truyền thống tập trung vào vui chơi, nghỉ dưỡng đơn thuần, du lịch nông nghiệp xanh hướng tới tạo ra chuỗi trải nghiệm toàn diện gắn với sản phẩm và quy trình sản xuất nông nghiệp. Đây cũng là “kênh” giới thiệu hiệu quả các sản phẩm bản địa từ trái cây, rau củ, trà, cà phê đến các sản phẩm OCOP, đồng thời tái hiện sinh động văn hóa vùng miền, từ tập quán canh tác, ẩm thực địa phương đến các lễ hội nông nghiệp đặc trưng.

Du lịch nông nghiệp xanh hướng tới tạo ra chuỗi trải nghiệm toàn diện

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, năm 2025, cả nước có hơn 600 mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn đang hoạt động. Trong đó, khoảng 60% áp dụng các tiêu chí phát triển bền vững như bảo tồn sinh thái, giảm phát thải và sử dụng nguyên liệu tái tạo. Nhiều địa phương như Lâm Đồng, Sơn La, An Giang, Bến Tre… ghi nhận lượng khách tăng 15 - 30% mỗi năm nhờ phát triển các mô hình trải nghiệm canh tác hữu cơ, du lịch sinh thái miệt vườn hay nông trại thông minh.

TS. Nguyễn Thanh Bình, chuyên gia kinh tế nông nghiệp nhận định, Du lịch nông nghiệp là một phần của "kinh tế trải nghiệm", nơi nông dân không chỉ bán nông sản mà còn bán giá trị văn hóa và môi trường. Nếu tổ chức tốt, giá trị tạo ra có thể gấp 3 - 5 lần so với chỉ sản xuất nông nghiệp đơn thuần. Mô hình du lịch nông nghiệp xanh đang trở thành xu hướng ở nhiều quốc gia, bởi nó giải quyết được ba mục tiêu cùng lúc: tăng thu nhập, giảm phát thải và giữ chân lao động trẻ tại nông thôn. Việt Nam có lợi thế lớn với khoảng 70% diện tích là nông thôn, văn hóa nông nghiệp đa dạng và khí hậu thuận lợi quanh năm. Điều cần nhất là đầu tư bài bản, quy hoạch liên vùng và chuẩn hóa chất lượng dịch vụ.

Quan trọng hơn, mô hình này không chỉ tạo ra giá trị kinh tế trực tiếp mà còn lan tỏa lợi ích sang các lĩnh vực thương mại, dịch vụ và sản xuất nông nghiệp. Khi du khách đến với các vùng quê, nhu cầu lưu trú, vận chuyển, tiêu dùng và mua sắm đặc sản đều tăng, kéo theo sự hình thành các chuỗi cung ứng mới. Nhờ đó, du lịch nông nghiệp trở thành động lực thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương, góp phần nâng cao đời sống vật chất lẫn tinh thần của người dân.

Du lịch nông nghiệp trở thành động lực thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương

Ở góc độ doanh nghiệp, nhiều đơn vị cho rằng du lịch nông nghiệp xanh mở ra “không gian kinh tế mới”, nơi doanh nghiệp nông nghiệp, dịch vụ, thương mại và du lịch có thể hợp tác tạo nên chuỗi giá trị khép kín.

Ông Lê Quốc Phong, Tổng giám đốc công ty phân bón Bình Điền chia sẻ, chúng tôi phát triển nông trại công nghệ kết hợp du lịch trải nghiệm. Du khách được xem quy trình trồng trọt, tự tay thu hoạch và sử dụng sản phẩm ngay tại vườn. Điều này không chỉ tăng doanh thu mà còn giúp doanh nghiệp xây dựng thương hiệu minh bạch, tạo lòng tin với người tiêu dùng. Doanh nghiệp làm du lịch nông nghiệp ngày nay không chỉ bán vé hay dịch vụ đơn lẻ, mà hướng tới phát triển hệ sinh thái: nông sản - chế biến - trải nghiệm - thương mại. Những mô hình như vậy đang thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư, nhất là trong bối cảnh thị trường du lịch tìm kiếm các sản phẩm xanh, an toàn và giàu bản sắc.

Tuy nhiên, để du lịch nông nghiệp xanh phát triển đúng tiềm năng, các chuyên gia cho rằng Việt Nam cần giải quyết ba hạn chế lớn. Thứ nhất, nhiều mô hình còn manh mún, thiếu quy hoạch, dẫn đến khó tạo dấu ấn thương hiệu vùng. Thứ hai, dịch vụ trải nghiệm còn đơn giản, thiếu tính sáng tạo và công nghệ. Thứ ba, hạ tầng giao thông và đặc biệt là đường vào vùng nông thôn chưa đồng bộ, gây khó khăn cho việc thu hút khách.

PGS.TS. Trần Kim Chung, chuyên gia kinh tế phát triển cho rằng, muốn phát triển du lịch nông nghiệp xanh, cần có chiến lược quốc gia về "nông thôn trải nghiệm", trong đó quy định tiêu chuẩn dịch vụ, quy hoạch cảnh quan và phát triển sản phẩm đặc trưng. Bên cạnh đó, cần cơ chế thu hút doanh nghiệp đầu tư dài hạn, nhất là trong hạ tầng và chuyển đổi số.

Vai trò của dữ liệu số trong việc quản lý và đo lường phát thải, quản lý tài nguyên, tối ưu lưu lượng khách và bảo vệ môi trường. Khi áp dụng công nghệ, chúng ta có thể tạo ra những tour nông nghiệp thông minh, vừa thân thiện môi trường vừa hấp dẫn du khách trẻ.

Ở một góc nhìn khác, chính người dân nông thôn (những người trực tiếp vận hành và hưởng lợi từ mô hình này) cũng đang thay đổi tư duy. Nhiều hộ nông dân bắt đầu chuyển từ sản xuất nhỏ lẻ sang tạo dựng các sản phẩm dịch vụ phục vụ du lịch. Đồng thời, học kỹ năng giao tiếp, bán hàng, tiếp thị trực tuyến. Sự thay đổi này giúp nông thôn năng động hơn, có sức hút hơn với giới trẻ và nhà đầu tư.

Nhìn tổng thể, du lịch nông nghiệp xanh không chỉ là mô hình kinh tế mới mà còn là “đòn bẩy mềm” để nâng tầm nông thôn Việt Nam trong giai đoạn chuyển đổi xanh. Khi sản xuất nông nghiệp gắn liền với bảo tồn sinh thái, khi văn hóa bản địa trở thành tài nguyên cho ngành dịch vụ và khi người dân nông thôn được hưởng lợi trực tiếp từ quá trình phát triển thì đó chính là nền tảng để kinh tế nông thôn bứt phá bền vững.

Đức Hiền