Du ký Nam Lào - Bài 1: Từ Khăm Muộn đến Savanakhet

Khởi hành từ cửa khẩu Nam Phao.

Khác với chuyến đi năm ngoái, lần này chúng tôi - các nhà báo Ngô Hà Thái, nhà văn Trần Chiến, đạo diễn Phạm Lộc và nhà báo Trần Mai Hưởng - không theo đường 8 về tỉnh lỵ Bolikhamxay mà rẽ trái, xuôi hướng Nam theo đường 1E về thị xã Thakhet, tỉnh lỵ Khăm Muộn. Vẫn đang mùa khô, đường tốt, chỉ có cái nắng Nam Lào thì rất gắt. Nhiều lúc, nhiệt độ cảm nhận ở mức 40-42 độ C, mỗi khi dừng xe ra ngoài quan sát, chụp ảnh, gặp gỡ với người dân đều phải "thử lửa". Bù lại là cảm giác gần gũi, trên đất Lào mà vẫn cảm thấy thân thuộc, bình yên ở nhà mình.

Tỉnh Khăm Muộn phía Đông giáp Hà Tĩnh, Quảng Bình của Việt Nam, là vùng đất của những cánh rừng, các khu bảo tàng thiên nhiên, cảnh sắc đẹp, nhiều điểm đến hấp dẫn. Những khu rừng rộng lớn là nguồn trữ nước quan trọng cho các dòng sông Xe Bang Fai, Nam Hinboun và sông Nam Theun.

Bên sông Mekong ở Thakhek

Vườn quốc gia Hin Nậm Nô có tổng diện tích hơn 82.000 héc ta, ở phía Tây giáp với Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, Đây là nơi cư ngụ của 40 loài động vật có vú, hơn 200 loài chim, hơn 100 loài cá, hơn 520 loài thực vật; trong đó, có nhiều loài quý hiếm. Khăm Muộn có gần 200 điểm du lịch, gồm các khu du lịch sinh thái), di tích lịch sử và các điểm du lịch văn hóa. Trên đường về Thà Khẹt, chúng tôi đi qua một khu rừng có nhiều bức tượng Phật chạm khắc trên vách núi đá với nhiêu tư thế khác nhau. Những ban thờ nhỏ dưới chân các bức tượng đều có hương và nến. Một địa chỉ tâm linh cho du khách và người dân trong vùng.

Chúng tôi theo quốc lộ 13 về thị xã Thakhek. Đây là tuyến đường xương sống, chạy dọc theo sông Mekong, nối từ Bắc đến Nam Lào. Về giao thông, Khăm Muộn còn có quốc lộ 12 chạy từ Đông sang Tây. Quốc lộ này cùng với cây cầu Hữu nghị số 3 nối giữa tỉnh Khăm Muộn với tỉnh Nakhon Phnom của Thái, tạo hành lang Đông Tây vận chuyển hàng hóa từ Thái Lan qua Lào vào Việt Nam.

Đường phố ở Thakhek.

Thakhek, thủ phủ của Khăm Muộn, nằm bên bờ sông Mê Công. Đoạn sông này cũng là biên giới với Thái Lan. Một thị xã nhỏ nhắn, bình yên với những ngôi chùa cổ và những tòa nhà mang kiến trúc kiểu Pháp. Cuối chiều, chúng tôi ghé nhà nghỉ Song Lao, đủ tiện nghi, sạch sẽ và thoáng đãng. Nhiều khách du lịch phương Tây cũng nghỉ lại đây. Mức giá khoảng 15 USD một phòng phù hợp với du khách bình dân. Mấy anh em có một bữa tối với nhiều món ăn dân dã tại nhà hàng Cơm Việt, một nhà hàng có tiếng ở Thakheck. Các thực khách người Trung Quốc, người Nhật cũng đến đây. Chủ nhà hàng là người Việt qua Lào làm ăn từ nhiều năm. Người phục vụ có cả người Lào, người Việt, phóng cách rất hòa nhã, vui vẻ.

Sáng hôm sau, chúng tôi dành thời gian đi bộ dọc phố chính bên bờ sông Mekong. Con phố đẹp với những ngôi chùa cổ, bến sông có tượng hình rồng với kiến trúc đẹp. Bên kia sông là tỉnh Nakhon Phanom của Thái Lan, cảnh sắc yên bình. Những dãy quán nhỏ nằm dọc bên đường. Một bữa sáng bên bờ sông Mekong lộng gió. Cô chủ quán tên Pu, 20 tuổi, rất thân thiện vui vẻ. Chúng tôi đã có cuộc trò chuyện với một Việt kiều ở đây. Chị tên Lê Thị Gái, quê gốc Hà Tĩnh, gia đình đã sang Lào sinh sống ba thế hệ . Chị có một con, ba cháu, cuộc sống ổn định. Chị cho biết ở Thakheck có nhiều người Việt , hầu hết là quê ở các tỉnh miền Trung. Mọi người sống hòa thuận với người Lào và giữ những mối liên hệ gắn bó với quê hương ở Việt Nam.

Rời Thakheck, trên đường về Savanakhet, chúng tôi đến thăm Khu khu lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Xiengvang, huyện Nongboc ngay bên dòng Mekong, nơi Bác Hồ đã dừng chân trong hành trình hoạt động cách mạng của mình cuối những năm hai mươi của thế kỷ trước. Khu lưu niệm được đưa vào sử dụng từ năm 2012, xây dựng trên diện tích khoảng 1,6 héc ta, có sự hài hòa giữa kiến trúc Lào và Việt Nam, với các hạng mục như nhà trưng bày, nơi đón khách, nhà tưởng niệm và dâng hương.

Khu lưu niệm còn có vườn hoa, cây cảnh đem từ Việt Nam sang trồng xen kẽ với một số giống cây của Lào. Cá nuôi ở ao cá Bác Hồ ở đây có nguồn gốc từ ao cá Bác Hồ ở thủ đô Hà Nội. Toàn bộ diện tích khu lưu niệm là do hàng chục hộ dân địa phương, cả người Lào và người Việt tự nguyện hiến đất xây dựng.Từ khi khánh thành đến nay, nhiều đoàn khách các địa phương ở Lào và Việt Nam đến tham quan công trình đặc biệt của tình đoàn kết Việt - Lào này.

Ở Khu tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Xiengvan.

Ngược dòng lịch sử , mối quan hệ giữa hai dân tộc Lào và Việt đã có những dấu ấn sâu đậm từ xa xưa trên vùng đất này. Nhân dân các tỉnh miền Trung của Việt Nam và nhân dân miền Trung của Lào trong đó có các tỉnh Khăm Muộn, Savannakhet có truyền thống đoàn kết trong chiến đấu chống giặc ngoại xâm.Khi xuống chiếu “Cần Vương” chống Pháp (1885), vua Hàm Nghi và các sĩ phu yêu nước đã dựa vào địa bàn của hai tỉnh Khăm Muộn, Savannakhet để đưa lực lượng kháng chiến vượt khỏi sự truy đuổi của thực dân Pháp. Trong kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, giành độc lập dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và Đảng Nhân dân Cách mạng Lào, mối quan hệ ấy trở thành "Tình hữu nghị đặc biệt" giữa hai dân tộc trên vùng đất này.

Chúng tôi men theo dòng Mekong để về Savanakhet. Được biết, tên gọi Savannakhet có nghĩa là vùng đất rộng lớn, giàu tài nguyên thiên nhiên. Đây cũng là một đầu mối giao thông quan trọng, ngoài quốc lộ 13 còn có quốc lộ 9 nối cửa khẩu Lao Bảo của Việt Nam với Lào và sang Thái Lan.

Savanakhet là một địa phương có nhiều tiềm năng phát triển, một số khu công nghiệp đang được hình thành, thu hút đầu tư nước ngoài, trong có các doanh nghiệp Việt Nam. Tháng 4/2025, tại đây đã diễn ra triển lãm của thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh, thành hữu nghị tại Savannakhet lần thứ 5.

Triển lãm có quy mô 250 gian hàng, thu hút hơn 50 doanh nghiệp đến từ 7 địa phương của Lào, và hơn 130 doanh nghiệp từ các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Long An, Gia Lai, Thành phố Hồ Chí Minh... của Việt Nam. Trong khuôn khổ sự kiện cũng đã diễn ra Hội nghị xúc tiến Thương mại và Đầu tư Lào - Việt Nam, tạo cơ hội để các doanh nghiệp hai nước tiếp xúc, trao đổi về các dự án hợp tác giữa hai bên. Được biết, hai tỉnh Quảng Trị và Savanakhet cũng đang có dự án thành lập Khu kinh tế thương mại xuyên biên giới chung Densavan - Lao Bảo nhằm kết nối các khu kinh tế biên giới, thúc đẩy thương mại và đầu tư, tạo động lực phát triển kinh tế-xã hội của hai tỉnh.

Thị xã tỉnh lỵ của Savanakhet từ 2005 đã đổi tên thành thành phố Kayson Phomvihan, nhà lãnh đạo kiệt xuất của cách mạng Lào. Đây là thành phố quê hương của ông. Một thị xã đẹp bên dòng Mekong, với nhiều nét kiến trúc đa dạng của các ngôi chùa, nhà thờ, các khu phố cũ từ thời Pháp. Chúng tôi đã đi thăm các khu di tích Kayson Phomvihan, bia tưởng niệm nơi Bác Hồ đã dừng chân tại Savanakhet vào năm 1929; thăm ngôi chùa cổ nổi tiếng Wat Sainyaphum, được xây từ thế kỷ 15 và nhiều công trình khác.

Bảo tàng Khủng long tại Savanakhet.

Dù gặp một chút khó khăn khi tìm đường, cuối cùng chúng tôi cũng đến được Bảo tàng Khủng long Savannakhet, một địa chỉ rất đặc biệt và riêng có ở đây. Vào năm 1936, một nhà khảo cổ Pháp đã phát hiện ra bộ xương dài 15m của một loài khủng long có tới 90 triệu năm tuổi tại khu vực bản Tang Vay. Những hiện vật được lưu giữ để sau đó cho ra đời bảo tàng này.

Anh Vat Phanvilay, người hướng dẫn của Bảo tàng nói được tiếng Việt, hướng dẫn chúng tôi xem các gian trưng bày nhiều hóa thạch quý hiếm từ những năm 1930 đến nay, trong đó đáng chú ý nhất là những bộ xương khủng long và các loài động vật đã sống cách đây cả trăm triệu năm. Những hiện vật ấy giúp người ta hiểu thêm lịch sử và quá trình tiến hóa của sự sống trên vùng đất này. Vé vào cửa khá rẻ, chi 10 ngàn kíp, (khoảng 12.000đồng VN/một người). Điều đáng tiếc là việc trình bày các hiện vật còn sơ sài, địa điểm bảo tàng hơi bị khuất, việc quảng bá chưa rộng rãi nên số khách đến thăm còn ít.

Ở thánh địa Phật giáo That Ing Hang

Ở thánh địa Phật giáo That Ing Hang.

Chúng tôi đến thăm thánh địa Phật Giáo That Ing Hang. Đây là điểm hành hương nổi tiếng hàng đầu của người Lào và những du khách. That Ing Hang nằm ngay bên quốc lộ 9, một công trình kiến trúc độc đáo, cách tỉnh lỵ chừng 15 km. That Ing Hang có khuôn viên hình vuông, tường rào bao quanh, bốn mặt hành lang có mái che, với những hàng tượng Phật bằng đất nung rất tinh xảo. Tháp xá lợi hình chóp cao khoảng 10 mét, ở chính giữa khuôn viên. Các góc trong khuôn viên đều có những tượng tròn bằng sa thạch, hoặc các phù điêu trang trí tinh vi bằng gỗ, mô tả đức Phật đang thiền định giữa đài sen.

Chúng tôi gặp rất đông người dân Lào và du khách đến chiêm bái thánh địa.

Bài cuối: Gặp gỡ và du ngoạn ở Champasak

Bài và ảnh: Trần Mai Hưởng