Dự án Luật Tình trạng khẩn cấp đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 9

Toàn cảnh Phiên họp

Tăng tính chủ động ứng phó, khắc phục kịp thời trường hợp xảy ra tình huống khẩn cấp

Tại Phiên họp, thay mặt cơ quan chủ trì soạn thảo, Đại tướng Nguyễn Tân Cương, Tổng Tham mưu trưởng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng đã trình bày Tờ trình về sự cần thiết, mục đích ban hành luật, quan điểm xây dựng luật, các nội dung chủ yếu của dự án Luật Tình trạng khẩn cấp (TTKC)…

Theo đó, mục đích ban hành Luật nhằm bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ và nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hệ thống pháp luật về TTKC; tạo lập cơ sở pháp lý cho thi hành pháp luật nhằm tăng cường tính chủ động trong việc ứng phó, khắc phục kịp thời, hiệu quả trường hợp xảy ra tình huống khẩn cấp, góp phần bảo vệ Nhà nước và Nhân dân, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Quan điểm xây dựng dự án Luật nhằm thể chế hóa chủ trương, quan điểm của Đảng về nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc trong Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng; Nghị quyết số 44-NQ/TW ngày 24/11/2023 Hội nghị lần thứ Tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Đại tướng Nguyễn Tân Cương, Tổng Tham mưu trưởng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng

Bảo đảm sự phù hợp, thống nhất với Hiến pháp năm 2013 và đồng bộ với các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan, tương thích với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Kế thừa và phát triển các quy định của pháp luật hiện hành về TTKC đã được thực tiễn kiểm nghiệm còn phù hợp, đồng thời bổ sung những vấn đề còn thiếu để giải quyết những nội dung về TTKC đặt ra trong giai đoạn hiện nay và những năm tiếp theo…

Dự thảo Luật Tình trạng khẩn cấp quy định về nguyên tắc, trình tự, thủ tục, thẩm quyền ban bố, công bố, bãi bỏ TTKC; các biện pháp được áp dụng trong tình trạng khẩn cấp; tổ chức thi hành Nghị quyết ban bố, Lệnh công bố tình trạng khẩn cấp; trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong tình trạng khẩn cấp.

Dự thảo Luật gồm 6 chương, 42 điều, gồm các quy định chung,; Ban bố, công bố, bãi bỏ TTKC; Các biện pháp được áp dụng trong TTKC; Tổ chức thi hành Nghị quyết ban bố, Lệnh công bố TTKC; Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân và điều khoản thi hành.

Đại tướng Nguyễn Tân Cương cho biết, nội dung dự thảo Luật Tình trạng khẩn cấp tập trung vào 02 chính sách đã được Chính phủ thông qua tại Nghị quyết số 118/NQ-CP ngày 03/8/2024 và báo cáo Quốc hội bổ sung vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh tại Nghị quyết số 55/2024/QH15 ngày 28/10/2024, gồm: (1) Biện pháp áp dụng trong TTKC, thẩm quyền tổ chức, chỉ đạo, điều hành và quyết định áp dụng các biện pháp đặc biệt của một số chủ thể trong TTKC; (2) Các biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp; cứu trợ, hỗ trợ người dân ứng phó trong và sau TTKC.

Làm rõ thêm căn cứ ban bố tình trạng khẩn cấp để bảo đảm tính thống nhất

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại (UBQPANĐN) của Quốc hội Lê Tấn Tới nêu rõ, Thường trực UBQPANĐN nhất trí về sự cần thiết ban hành Luật với những căn cứ chính trị, pháp lý, thực tiễn như đã nêu trong Tờ trình của Chính phủ và cho rằng: Việc ban hành Luật TTKC là nhằm thể chế hóa đường lối chủ trương của Đảng về hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về phòng, chống, khắc phục thảm họa, sự cố; đảm bảo phù hợp với quy định của Hiến pháp năm 2013 về quyền con người, quyền công dân. Việc ban hành Luật nhằm kịp thời khắc phục những bất cập, hạn chế trong thực tiễn thi hành pháp luật về TTKC, nhất là từ khi diễn ra đại dịch COVID-19.

Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội Lê Tấn Tới

Về tên gọi, phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật, đa số ý kiến trong Thường trực UBQPANĐN nhất trí với tên gọi, phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật; có ý kiến cho rằng, với đặc thù của hệ thống pháp luật về TTKC thì nên ban hành luật này với tính chất là đạo luật quy định trình tự, thủ tục về TTKC; ý kiến khác đề nghị cần xây dựng theo hướng là Luật gốc của TTKC, thu hút các quy định của Luật khác có liên quan đến TTKC vào Luật này.

Thường trực UBQPANĐN thấy rằng, dự thảo Luật đã cơ bản bám sát chủ trương, đường lối của Đảng nhất là các văn bản về chiến lược bảo vệ Tổ quốc, chiến lược bảo vệ an ninh quốc gia; nội dung dự thảo Luật cơ bản phù hợp với các quy định của Hiến pháp năm 2013 có liên quan, bảo đảm tính thống nhất với hệ thống pháp luật, tương thích với điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên; bảo đảm tính khả thi, đáp ứng các yêu cầu thực tiễn. Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát, làm rõ mối quan hệ pháp luật, phân định cụ thể phạm vi điều chỉnh giữa Luật này và các luật liên quan, hoàn thiện quy định về TTKC, đảm bảo tính thống nhất trong hệ thống pháp luật, trong đó có các luật mới được Quốc hội thông qua.

Thẩm tra thẩm quyền, trình tự, thủ tục ban bố, công bố tình trạng khẩn cấp (Điều 9), Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội Lê Tấn Tới cho biết, Thường trực UBQPANĐN cơ bản nhất trí như dự thảo Luật. Tuy nhiên, đề nghị nghiên cứu, làm rõ thêm về căn cứ ban bố TTKC để bảo đảm tính thống nhất. Việc xây dựng các căn cứ để ban bố TTKC phải đáp ứng các yếu tố khách quan và chủ quan, vượt ra ngoài cấp độ 3 phòng thủ dân sự; đồng thời cũng phải có tiêu chí để tránh áp dụng tùy tiện, gây ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội và đời sống nhân dân.

Thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại Phiên họp

Có ý kiến đề nghị rà soát thẩm quyền đề nghị của Thủ tướng Chính phủ tại khoản 1 vì Hiến pháp chỉ quy định Ủy ban Thường vụ Quốc hội có quyền quyết định ban bố TTKC mà không quy định thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ; ý kiến khác đề nghị làm rõ thêm các căn cứ, cơ sở, quy trình để các bộ hoặc Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh đề nghị Thủ tướng Chính phủ đề nghị UBTVQH ban bố TTKC; trường hợp nào thì ban bố TTKC ở địa phương, trường hợp nào là trên phạm vi cả nước, nếu ở địa phương thì khi nào ở cấp tỉnh, khi nào ở cấp thấp hơn...

Về các biện pháp được áp dụng trong tình trạng khẩn cấp, Thường trực UBQPANĐN cho rằng, quy định về các biện pháp được áp dụng trong TTKC là rất quan trọng, tạo tính thống nhất để áp dụng khi xảy ra TTKC; dự thảo Luật quy định 4 nhóm biện pháp áp dụng tương ứng với 4 dạng TTKC. Tuy nhiên, việc phân chia biện pháp áp dụng này đối với các loại hình TTKC (4 loại) lại khác với cách phân loại TTKC tại Điều 2 (Giải thích từ ngữ), do đó đề nghị nghiên cứu thiết kế lại cách thức phân loại về TTKC để bảo đảm tính thống nhất.

Thường trực UBQPANĐN cơ bản tán thành với quy định ủy quyền cho Thủ tướng Chính phủ: Trong trường hợp cần thiết, Thủ tướng Chính phủ có thể áp dụng các biện pháp mà pháp luật hiện hành chưa quy định. Tuy nhiên, để bảo đảm bảo phù hợp với Hiến pháp, đề nghị bổ sung nội dung các biện pháp này phải phù hợp với các nguyên tắc quy định tại Điều 3, đồng thời cần tiếp tục làm rõ thêm về thời điểm hiệu lực, đối tượng, các biện pháp đặc thù này để bảo đảm khả thi…

Dự thảo luật đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 9

Thảo luận tại phiên họp, các đại biểu đã cho ý kiến về mục đích ban hành luật, hồ sơ dự án luật, tính thống nhất trong hệ thống pháp luật, phạm vi điều chỉnh, giải thích từ ngữ, về áp dụng tình trạng khẩn cấp và các luật liên quan, các biện pháp được áp dụng trong trường hợp ban bố tình trạng khẩn cấp, các chính sách và biện pháp hỗ trợ, thời điểm thông qua luật…

Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương phát biểu kết luận

Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương cho biết, qua thảo luận, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao Chính phủ, Bộ Quốc phòng chủ động, tích cực, nỗ lực, trách nhiệm trong quá trình chuẩn bị hồ sơ dự án luật đảm bảo đúng tiến đột theo quy định. Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại tích cực thẩm tra sơ bộ bảo đảm chất lượng.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhất trí với sự cần thiết ban hành luật, cơ bản nhất trí với nhiều nội dung của dự thảo luật do Chính phủ trình và các nội dung thẩm tra. Dự thảo luật cơ bản bám sát quan điểm chỉ đạo của Đảng về đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật và yêu cầu đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 9.

Qua ý kiến thẩm tra và ý kiến phát biểu tại Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát kỹ lưỡng các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến tình trạng khẩn cấp và các điều ước quốc tế, để bảo đảm tính thống nhất, tính tương thích, tính khả thi; xử lý hài hòa các quy định liên quan được các luật khác quy định, đảm bảo tính thống nhất trong hệ thống pháp luật. Tiếp tục nghiên cứu thể chế hóa các quan điểm về đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật đối với các nội dung trách nhiệm quản lý nhà nước về phân cấp, phân quyền, giao quyền cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, bộ, các cơ quan ngang bộ; đơn giản hóa thủ tục hành chính, không quy định cụ thể về quy trình, thủ tục, hồ sơ trong dự thảo luật.

Đại biểu tham dự Phiên họp

Cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu phạm vi điều chỉnh phù hợp với tên gọi và nội hàm của luật, không thay thế các luật chuyên ngành khác đang điều chỉnh nội dung có liên quan. Dự thảo luật chỉ tập trung quy định về trình tự, thủ tục, thẩm quyền ban bố, công bố, bãi bỏ và các biện pháp được áp dụng đã chín, đã rõ và được thực tiễn kiểm nghiệm. Tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện khái niệm “tình trạng khẩn cấp”, “khẩn cấp quốc phòng”, “khẩn cấp an ninh trật tự”, “khẩn cấp thảm họa lớn”…; đồng thời không cần thiết giải thích khái niệm “hàng hóa dịch vụ thiết yếu” bởi đã được quy định trong hệ thống pháp luật.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát, hoàn thiện các quy định về các biện pháp áp dụng bảo đảm không mâu thuẫn, chồng chéo với các biện pháp phòng thủ dân sự cấp độ 1, cấp độ 2, cấp độ 3 và các biện pháp dân sự được áp dụng trong tình trạng khẩn cấp, quy định tại Luật Phòng thủ dân sự; việc phân quyền cho Thủ tướng Chính phủ áp dụng các biện pháp mà pháp luật hiện hành chưa quy định hoặc khác luật, bảo đảm linh hoạt trong việc ứng phó xử lý các tình trạng khẩn cấp; quy định rõ trong trường hợp chưa hoặc không ban bố tình trạng khẩn cấp quốc phòng có thể áp dụng các biện pháp khác; đồng thời làm rõ thêm thời điểm hiệu lực, đối tượng, các biện pháp này để đảm bảo tính khả thi bằng các văn bản pháp luật dưới luật.

Cùng với đó, tiếp tục nghiên cứu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền của Đội công tác tuyên truyền đặc biệt, Đội tuần tra đặc biệt, đảm bảo phù hợp với quy định của Hiến pháp, Bộ Luật Tố tụng hình sự, Luật Tổ chức Quốc hội, Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương… Chính phủ chỉ đạo cơ quan chủ trì soạn thảo phối hợp chặt chẽ với Bộ Tư pháp trong việc thẩm định; đồng thời tiếp thu ý kiến cơ quan thẩm tra, ý kiến tại Phiên họp để hoàn thiện hồ sơ dự án luật; Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại thẩm tra chính thức, báo cáo Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách trước khi trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 9 tới.

Một số hình ảnh tại Phiên họp:

Toàn cảnh Phiên họp

Đại tướng Nguyễn Tân Cương, Tổng Tham mưu trưởng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng trình bày Tờ trình

Đại biểu tham gia Phiên họp

Thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại Phiên họp

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Trường Giang phát biểu

Đại tướng Nguyễn Tân Cương, Tổng Tham mưu trưởng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng phát biểu giải trình về vấn đề đại biểu quan tâm

Đại biểu tham dự Phiên họp

Lan Hương - Phạm Thắng