Động lực nào để thanh niên thích ứng với già hóa dân số?

Ngày 30/5, Trung ương Đoàn tổ chức Diễn đàn đối thoại chính sách về sự tham gia của thanh niên thích ứng với già hóa dân số năm 2025. Dự chương trình có anh Nguyễn Tường Lâm - Bí thư T.Ư Đoàn, Chủ tịch T.Ư Hội LHTN Việt Nam; ông Matthew David Jackson - Trưởng đại diện Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc tại Việt Nam (UNFPA).

Anh Nguyễn Tường Lâm - Bí thư T.Ư Đoàn, Chủ tịch T.Ư Hội LHTN Việt Nam phát biểu tại chương trình. Ảnh: Châu Linh

Phát biểu khai mạc diễn đàn, anh Nguyễn Tường Lâm - Bí thư T.Ư Đoàn, Chủ tịch T.Ư Hội LHTN Việt Nam dẫn số liệu, cho biết giai đoạn hiện nay Việt Nam trong thời kỳ "cơ cấu dân số vàng".

Tỉ trọng dân số trong độ tuổi lao động từ 15-64 chiếm 67,6%, tỉ trọng dân số dưới 15 tuổi năm 2022 chiếm 24,1% và tỉ trọng dân số từ 65 tuổi trở lên chiếm 9,3%. Điều này có nghĩa là cứ 2 lao động thì sẽ có một người phụ thuộc. Theo dự báo đến năm 2039, dân số từ 60 tuổi trở lên khoảng 22,8 triệu người (chiếm 20,6%).

Khi giới trẻ "ngại" kết hôn, sinh con

Từ góc nhìn của người trẻ, bạn Phạm Thị Ngọc Ánh - sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội nhận thấy, nhiều bạn trẻ hiện nay coi chuyện kết hôn hay sinh con là một điều khá xa vời. Điều đó không có nghĩa là giới trẻ không mong muốn có một cuộc hôn nhân hạnh phúc, mà đơn giản là hiện tại, các bạn chưa đặt trọng tâm vào vấn đề đó.

Ngọc Ánh cho biết, nhiều bạn bè xung quanh em từng tự hỏi: "Khi mà ngay cả việc chăm lo cho mình còn chưa đủ, thì làm sao có thể chăm sóc và nuôi dưỡng một đứa trẻ?" Thực tế, thu nhập của sinh viên mới ra trường chỉ dao động từ 5 - 15 triệu đồng/tháng, trong khi chi phí nuôi một trẻ sơ sinh có thể vượt quá 15 triệu đồng/tháng - một con số rất áp lực.

“Các bạn trẻ cũng có xu hướng sống cho hiện tại, có bao nhiêu tiêu bấy nhiêu, tài khoản thường về 0 vào cuối tháng và chờ lương tháng sau. Việc quản lý tài chính hợp lý chưa được hình thành, chứ chưa nói tới các kế hoạch dài hạn như lập gia đình hay sinh con”, Ngọc Ánh nhìn nhận.

Ngoài ra, thế hệ trẻ được tiếp cận rộng rãi với công nghệ, mạng xã hội, dễ dàng tiếp cận các thông tin về ly hôn, hôn nhân đổ vỡ, các rủi ro cam kết, khiến cho tâm lý e ngại khi nói đến hôn nhân càng gia tăng. Trong mắt nhiều người trẻ, hôn nhân hiện không còn là điều “tất yếu phải có”, mà là điều cần rất nhiều sự cân nhắc và sẵn sàng.

“Sự lên ngôi của tư tưởng nữ quyền và bình đẳng giới cũng khiến nhiều bạn nữ lựa chọn ưu tiên sự nghiệp và sự độc lập tài chính thay vì xem việc sinh con là mục tiêu chính trong cuộc đời. Mục tiêu làm mẹ không còn là lựa chọn mặc định với tất cả mọi người như trước đây”, Ngọc Ánh nói.

Diễn đàn thu hút đông đảo chuyên gia tham dự và chia sẻ, gợi ý khuyến nghị về chính sách.

Thiết kế khung chính sách toàn diện

Theo TS. Đặng Vũ Cảnh Linh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Thanh niên, để tận dụng tối đa lợi tức dân số, đất nước cần đầu tư mạnh mẽ vào phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt là thanh niên.

Các chính sách cần tập trung vào nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, tạo việc làm chất lượng cao, cải thiện dịch vụ sức khỏe sinh sản, thúc đẩy bình đẳng giới và chuẩn bị cho quá trình già hóa dân số.

Một khung chính sách toàn diện cần bao gồm các can thiệp ở nhiều cấp độ và lĩnh vực, với sự phối hợp giữa các bộ ngành, chính quyền địa phương, khu vực tư nhân và xã hội dân sự.

Chính sách dân số cần được lồng ghép vào chiến lược và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, và các yếu tố nhân khẩu học cần được cân nhắc trong mọi quyết định chính sách.

TS. Đặng Vũ Cảnh Linh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Thanh niên chia sẻ tại diễn đàn.

Ngoài ra, cần xây dựng hệ thống an sinh xã hội bền vững, bao gồm cải cách hệ thống hưu trí và mở rộng độ bao phủ của bảo hiểm xã hội, phát triển hệ thống chăm sóc người cao tuổi toàn diện và thúc đẩy già hóa tích cực...

Các chuyên gia chia sẻ tại chương trình.

Trao đổi thêm với PV Tiền Phong, GS.TS. Giang Thanh Long - giảng viên cao cấp Đại học Kinh tế Quốc dân, chuyên gia kinh tế học về dân số và chính sách xã hội đưa ra 3 giải pháp cấp thiết để làm chậm quá trình già hóa dân số.

Đầu tiên, là tăng tỉ lệ sinh, bằng cách thúc đẩy hôn nhân bền vững. Đây không chỉ là câu chuyện cá nhân hay gia đình, mà sâu xa là kết quả của một hệ thống chính sách hỗ trợ đủ mạnh và phù hợp.

Theo GS Long, các chính sách hiện hành, đặc biệt là chính sách về thai sản, cần tiếp tục được cải thiện theo hướng tạo điều kiện tốt hơn cho các cặp vợ chồng trẻ, giúp họ vừa an tâm phát triển sự nghiệp, vừa đủ khả năng nuôi dạy con cái trong một môi trường ổn định và hạnh phúc.

Ngoài ra, để làm chậm quá trình già hóa, GS Long cho rằng, chúng ta cần tiếp tục nâng cao tuổi thọ và chính sách quản lý di cư một cách thông minh.

Vị chuyên gia phân tích, một kịch bản đáng lưu tâm là nếu một bộ phận lớn người trẻ Việt Nam tiếp tục di cư sang các nước có dân số già như Nhật Bản hay Hàn Quốc để làm việc, thì trong dài hạn, Việt Nam sẽ đứng trước nguy cơ thiếu hụt nghiêm trọng lao động trẻ và năng động trong nước.

Do đó, việc điều tiết nhân khẩu học cần được thực hiện một cách cân bằng và chính xác, dựa trên các mô hình dự báo và bằng chứng khoa học.

Châu Linh