Đong đầy phức cảm 'cội nguồn'

Triển lãm Nguồn cội của nghệ sĩ Tô Bích Hải vừa khai mạc tại Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam. Tên tuổi Tô Bích Hải không xa lạ với nhiều người yêu nghệ thuật Việt Nam nhưng đây là lần đầu tiên các tác phẩm của bà hiện diện trước khán giả nước nhà.

Nguồn cội là chuyến du hành đi theo các bước chuyển lớn trong sự nghiệp của nghệ sĩ Tô Bích Hải, khi bà thử nghiệm với các chất liệu khác nhau như sơn dầu, than chì, điêu khắc gỗ…

Sắp đặt "Tượng gỗ" cảm hứng từ tục thờ cúng tổ tiên của người Việt

Loạt tranh sơn dầu “Nguồn cội” tập trung vào hiệu ứng thị giác khi những rễ cây được vẽ ở khổ lớn, bỏ rễ bện chặt vào thân cây rắn chắc như những sợi dây thừng. Những rễ cây chạy theo toàn bộ phần thân của cây, như các sợi nơ ron thần kinh liên kết từng mảng ký ức của người nghệ sĩ.

Nghệ sĩ Tô Bích Hải chia sẻ: “Nơi chúng tôi ở California là một khu đồn điền, một khu vườn địa đàng tràn đầy những loại trái cây phi thường, những cổ thụ vươn mình như những sinh thể sống động. Tại đây, tôi như tìm lại được thiên nhiên của quê hương, sự gắn kết giữa đất và trời, hòa hợp với những người hàng xóm trong khu bảo tồn da đỏ bản địa”.

Series "Trái cây", tác giả vẽ tranh trên những khoanh gỗ của cây đã bị đốn hạ

Hay hai loạt tác phẩm “Lắng nghe đá thì thầm” và “Lắng nghe cây than thở” như lời mời gọi mỗi người soi chiếu về những gì sơ khởi và thuộc về thiên nhiên. “Lắng nghe cây than thở” không chỉ thoáng qua ở vẻ ngoài của lá xào xạc, tiếng róc rách của nước luồn qua kẽ đá mà trong tranh, hình ảnh con người, cây cối, động vật hiện lên như chúng được sinh ra với hình hài của những loài cây, hòa hợp và bền chặt.

“Lắng nghe đá thì thầm” cảm hứng từ đá – chất liệu mang biểu tượng của sự rắn rỏi, vững chắc. Theo họa sĩ Tô Bích Hải, ẩn sâu trong đá luôn là những năng lượng bền bỉ. Họa sĩ phác thảo ra không gian riêng của đá, sử dụng than chì như một la bàn dẫn lối vào cuộc phiêu lưu của tự nhiên.

Series "Nguồn cội", tranh sơn dầu trên vải

Series "Lắng nghe Cây than thở" tranh sơn dầu trên vải

“Tôi lấy giấy mỏng, loại mỏng như lụa hay loại giấy dó, đặt lên mặt đá, căng như mặt trống, căng như chính tai mình đang nghe. Và bút chì dưới tay tôi cứ thế nhè nhẹ chuyển động làm lộ dần câu chuyện của đá…, trông như chữ viết người xa xưa hàng bao thế kỷ, có khi gợi đến nét khắc trên các phiến đá ở những vùng núi cao…

Và cứ thế, nét bút ngoằn ngoèo đưa tôi qua một thế giới mới khác lạ, nơi lưu trữ ký ức của thời gian, của muôn vàn lục địa, của biết bao mộng ước ước vô danh… Và tôi chợt nhận ra tiếng kêu oan của “Thập loại chúng sinh” mà nhà đại thi hào Nguyễn Du đã tế độ”, họa sĩ Tô Bích Hải bộc bạch.

Công chúng tham quan triển lãm

Rồi đến loạt sơn mài là góc nhìn mới của nghệ sĩ khi bà đặt vấn đề về cội nguồn của thiên nhiên qua lát cắt của các loại quả, qua loạt tranh chân dung về trẻ em, rồi cụm điêu khắc sắp đặt Totem đưa người xem về với những gì đơn sơ nhất của các phong tục thờ cúng truyền thống… Tất cả là minh chứng cho hành trình hướng về cội nguồn của họa sĩ.

Nữ nghệ sĩ Tô Bích Hải. Ảnh: BTPN

“Tô Bích Hải đang cho thấy nguồn cội không chỉ là nơi ta sinh ra mà còn là nơi chứa đựng ký ức, tình cảm, trở thành một điểm tựa không thể tách rời. Từng tác phẩm là minh chứng rõ ràng cho sự cố gắng không ngừng nghỉ của nữ họa sĩ, để tâm thức cá nhân hòa vào dòng chảy văn hóa chung của dân tộc”.

Nhận định như vậy, Giám đốc Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam Nguyễn Thị Tuyết cho rằng, hành trình tìm về nguồn cội của họa sĩ Tô Bích Hải, những tác phẩm hồi cố đong đầy phức cảm quê hương không chỉ là dấu ấn sáng tạo mang tính cá nhân mà là nguồn cảm hứng cho những thế hệ tiếp theo tiếp tục sáng tạo, làm rạng danh văn hóa Việt Nam.

Hải Đường