Đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng

Dù được coi là thành tố quan trọng để phát triển nền kinh tế, đóng góp ngày càng lớn, kinh tế tư nhân hiện vẫn đối mặt với nhiều rào cản, không thể bứt phá về quy mô và năng lực cạnh tranh.

Bài 1: Nguồn lực chưa được khơi thông

Những hạn chế phát triển của doanh nghiệp tư nhân thời gian qua xuất phát một phần từ những bất cập của hệ thống thể chế, chính sách kinh tế và môi trường kinh doanh. Những điểm nghẽn này không chỉ kìm hãm tốc độ tăng trưởng của khu vực kinh tế tư nhân, khiến tỷ trọng đóng góp của khu vực này trong GDP gần như không thay đổi trong hơn một thập kỷ qua, mà còn cản trở nền kinh tế nâng cao giá trị gia tăng, thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình.

Những sếu đầu đàn vươn tầm thế giới

Thực tế cho thấy, trong khoảng 20 năm trở lại đây, khu vực kinh tế tư nhân đã tạo ra những dấu ấn đậm nét trong nền kinh tế với sự lớn mạnh nhanh chóng, nhiều tập đoàn đã vươn tầm thế giới, và liên tục nhiều năm có mặt trong danh sách các doanh nghiệp nộp thuế, đóng góp vào ngân sách lớn nhất Việt Nam.

Sự chuyển dịch trong cơ cấu các doanh nghiệp tư nhân siêu giàu và đóng thuế nhiều nhất Việt Nam không chỉ gói gọn trong lĩnh vực bất động sản như trước kia mà mở rộng cả sang các lĩnh vực khác như ngân hàng, sản xuất, thương mại dịch vụ, công nghệ, tài chính...

Cùng với sự phát triển của quy mô nền kinh tế và thị trường tài chính, năm 2024 cũng chứng kiến sự bùng nổ về nộp thuế của các doanh nghiệp và các ngân hàng tư nhân.

Doanh nghiệp tư nhân còn gặp nhiều rào cản trong tiếp cận nguồn lực, đặc biệt là vốn tín dụng, đất đai, tài nguyên và nhân lực chất lượng cao, nhất là trong các ngành công nghệ, kỹ thuật và tài chính. Ảnh: Nguyễn Bằng

Điều này cũng phản ánh khá rõ trong thống kê theo số liệu thực nộp trong niên độ tài chính (12 tháng) của các doanh nghiệp tư nhân ở Việt Nam cho thấy, trong số 10 doanh nghiệp tư nhân nộp thuế và ngân sách cao nhất năm 2024 chỉ có 1 doanh nghiệp hoạt động ngành nghề chính trong lĩnh vực bất động sản, 4 doanh nghiệp trong lĩnh vực ngân hàng và tài chính, 4 doanh nghiệp ngành sản xuất với các sản phẩm về ô tô, sữa, thép, và một doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ.

Các số liệu tổng hợp cũng cho thấy, chỉ riêng 100 doanh nghiệp dẫn đầu trong nhóm các doanh nghiệp tư nhân lớn nhất đã đóng góp vào ngân sách tổng cộng gần 173.000 tỷ đồng. Trong đó, hơn 30 doanh nghiệp có số nộp ở mức nghìn tỷ trở lên.

Trong số này, tốp 10 doanh nghiệp tư nhân nộp ngân sách lớn nhất năm 2024 đều là những tập đoàn tư nhân nổi tiếng gắn liền với các tỷ phú đô la của Việt Nam như Vingroup của ông Phạm Nhật Vượng; THACO của ông Trần Bá Dương, Hòa Phát của ông Trần Đình Long; Techcombank và Masan Group của ông Nguyễn Đăng Quang…

Đáng chú ý, top 10 doanh nghiệp dẫn đầu này đều là những đơn vị có số nộp ngân sách trên 4.000 tỷ đồng, trong đó Vingroup vượt trội với 30.900 tỷ đồng nộp ngân sách.

Cùng sự lớn mạnh, nhiều tập đoàn kinh tế đã khẳng định được thương hiệu không chỉ trong nước mà vươn ra thị trường quốc tế như Vingroup, Vietjet, Trường Hải, Masan, TH… và làm rất tốt nhiều lĩnh vực mà trước đây chỉ có tập đoàn kinh tế Nhà nước độc quyền như làm sân bay, cảng biển, sản xuất ô tô, ngân hàng, hàng không...

Doanh nghiệp chỉ cần… cơ chế

Nhiều doanh nghiệp tư nhân nộp ngân sách nghìn tỷ. Ảnh: PV

Tại nhiều cuộc họp với các bộ ngành thời gian qua, không ít lãnh đạo các doanh nghiệp tư nhân lớn, dù không nói thẳng những góc khuất mà chỉ "người trong cuộc mới hiểu" cũng đã phải cảm thán thừa nhận và ví khối doanh nghiệp tư nhân ở Việt Nam là lực lượng "siêu nhân" khi một mình phải gánh những vai trò khác biệt, chịu đủ mọi thiệt thòi về cơ chế, phải vận hành trong những lĩnh vực khó ngập mặt với những quy định chéo ngoe nhưng vẫn "sống khỏe", dần vươn lên và trở thành lực lượng mạnh hơn cả các doanh nghiệp nhà nước ở nhiều lĩnh vực.

“Doanh nghiệp sẽ lớn mạnh miễn là Chính phủ, các bộ ngành, địa phương có cơ chế"… Đó là chia sẻ của ông Lê Quý Khả, Chủ tịch HĐQT - Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Cơ điện TOMECO với PV Tiền Phong khi nói về hành trình trong suốt 30 năm tham gia phát triển kinh tế tư nhân của công ty.

Theo ông Khả, để phát triển từ một xưởng cơ khí nhỏ trở thành nhà sản xuất quạt công nghiệp và cơ khí hỗ trợ xuất khẩu với tầm vóc, quy mô lớn như hiện nay là cả hành trình dài với bao nước mắt, mồ hôi và cả những bài học thương trường đầy thấm thía.

Theo đó, cũng như rất nhiều doanh nghiệp khác trên cả nước, công ty đã liên tục phải vượt qua đủ khó khăn, thử thách, phải không ngừng đổi mới công nghệ, tối ưu hóa quy trình sản xuất và mở rộng phạm vi hoạt động để đến giờ có thể cung cấp sản phẩm cho nhiều nhà máy, xí nghiệp trong nước và từng bước mở rộng ra thị trường quốc tế.

Từ góc độ doanh nghiệp đang "thực chiến" trên thị trường, Chủ tịch TOMECO cho rằng, không thể phủ nhận được việc kinh tế tư nhân đã và đang đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế đất nước, tạo việc làm cho hàng triệu lao động và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Tuy nhiên, so với tiềm năng, khu vực này vẫn còn nhiều dư địa để phát triển, đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp và công nghiệp hỗ trợ. Doanh nghiệp tư nhân nói chung đang đối mặt không ít khó khăn trong đó nổi lên 3 cái khó chính. Đầu tiên là khó do xuất phát từ quy mô nhỏ, hạn chế về vốn đầu tư để nâng cấp công nghệ, mở rộng sản xuất. Việc tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi, quỹ hỗ trợ doanh nghiệp vẫn còn gặp nhiều rào cản, trong khi đầu tư vào sản xuất đòi hỏi nguồn vốn lớn và dài hạn.

Cái khó nữa liên quan đến việc phát triển chính là khối doanh nghiệp tư nhân không đủ năng lực cạnh tranh với doanh nghiệp FDI. Thực tế cho thấy, doanh nghiệp FDI thường có lợi thế về công nghệ, tài chính và mạng lưới khách hàng, chưa kể được ưu đãi nhiều hơn về đất đai, chính sách thu hút đầu tư của các địa phương, tạo áp lực cạnh tranh đáng kể đối với doanh nghiệp trong nước.

Một cái khó nữa, theo Chủ tịch TOMECO, hiện cơ chế, chính sách cho doanh nghiệp còn bất cập. Cụ thể, một số quy định về đầu tư, phòng cháy chữa cháy, môi trường,… đôi khi chưa được thiết kế phù hợp với đặc thù của từng ngành nghề, quy mô doanh nghiệp, gây khó khăn nhất định trong quá trình triển khai thực tế.

Cùng với đó, một số thủ tục liên quan đến đăng ký đầu tư, tiếp cận chính sách hỗ trợ doanh nghiệp vẫn cần nhiều thời gian để hoàn thiện, gây ảnh hưởng đến kế hoạch phát triển của doanh nghiệp.

“Để vượt qua những rào cản này, bản thân doanh nghiệp cần có chiến lược phát triển dài hạn, chủ động nâng cao năng lực cạnh tranh, đồng thời mong muốn có sự hỗ trợ kịp thời từ chính sách của Nhà nước nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tư nhân phát triển”, ông Khả nhấn mạnh.

Quan điểm doanh nghiệp chỉ cần cơ chế để phát triển cũng được ông Nguyễn Chỉ Sáng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp Cơ khí Việt Nam (VAMI) khẳng định với các quan chức và các hiệp hội lớn tham dự cuộc họp của Bộ Công Thương gần đây về phát triển công nghiệp hỗ trợ.

Theo ông Sáng, doanh nghiệp ngành cơ khí đang chịu đủ thiệt thòi chỉ vì thiếu cơ chế ưu đãi. Nếu có cơ chế rõ ràng, doanh nghiệp tư nhân trong nước hoàn toàn có thể cạnh tranh ngang ngửa với các doanh nghiệp FDI trong rất nhiều lĩnh vực của nền kinh tế.

Điển hình như trong lĩnh vực cơ khí, doanh nghiệp sẽ phát triển rất mạnh nếu Chính phủ có cơ chế để thúc đẩy phát triển những sản phẩm cơ khí hoàn chỉnh và mạnh dạn giao cho doanh nghiệp tư nhân trong lĩnh vực như điện gió, đường sắt tốc độ cao hoặc như làm đường sắt giao thông thành phố, hay thiết bị y tế, dây chuyền nhà máy bô xít...

Phạm Tuyên