Đổi mới tư duy lập pháp trong kỷ nguyên vươn mình

Động lực cải cách lập pháp trong bối cảnh mới

Ngày 13/3, Bộ Tư pháp tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù để tạo đột phá trong xây dựng pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới”.

Hội thảo có sự chủ trì của Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh, cùng sự tham dự của nhiều chuyên gia, nhà khoa học hàng đầu trong lĩnh vực pháp luật và chính sách công.

Toàn cảnh Hội thảo “Xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù để tạo đột phá trong xây dựng pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới”. Ảnh: Cổng thông tin điện tử Bộ Tư pháp

Trên tinh thần Thông báo số 108-TB/VPTW ngày 18/11/2024 và Kết luận 119-KL/TW ngày 20/01/2025, Bộ Tư pháp đã chủ động nghiên cứu, đề xuất sửa đổi Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo hướng đổi mới mạnh mẽ quy trình xây dựng chính sách pháp luật. Nhằm bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất trong thực thi, Bộ Tư pháp đang khẩn trương xây dựng 3 nghị định hướng dẫn để triển khai đồng bộ trên phạm vi cả nước.

Các chuyên gia tại hội thảo cũng phân tích những rào cản trong chính sách pháp luật hiện hành. TS Phan Chí Hiếu – Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, chỉ ra rằng tình trạng mâu thuẫn, chồng chéo trong hệ thống pháp luật đang gây khó khăn cho quá trình thực thi, tạo nên những “điểm nghẽn” lớn đối với sự phát triển kinh tế - xã hội.

“Giải pháp quan trọng để khắc phục tình trạng chồng chéo là đẩy mạnh công tác kiểm tra, rà soát văn bản quy phạm pháp luật. Khi quy trình lập pháp ngày càng tinh gọn, việc kiểm soát chất lượng các văn bản pháp luật phải được thực hiện chặt chẽ hơn để bảo đảm tính thống nhất, minh bạch trong hệ thống pháp luật”, TS Phan Chí Hiếu nhận định.

PGS.TS. Dương Đăng Huệ, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự - Kinh tế (Bộ Tư pháp), nhấn mạnh rằng một hệ thống pháp luật hoàn thiện phải bảo đảm tính chính xác, khoa học của các khái niệm pháp lý, giúp tránh hiểu nhầm hoặc áp dụng thiếu thống nhất trong thực tiễn. Bởi vậy, việc chuẩn hóa thuật ngữ trong các văn bản quy phạm pháp luật không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là thước đo về chất lượng và tính minh bạch của hệ thống pháp luật quốc gia.

Cơ chế đặc thù - động lực đột phá trong lập pháp

Một trong những nội dung trọng tâm của hội thảo là xác định các cơ chế, chính sách đặc thù có thể tạo đột phá trong công tác xây dựng pháp luật. Theo Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh, để đổi mới mạnh mẽ hoạt động lập pháp, cần nhận diện và tháo gỡ những rào cản đang làm chậm quá trình hoạch định chính sách.

Thứ trưởng cho biết, trọng tâm của cải cách là đổi mới cơ chế giao nhiệm vụ, đánh giá chất lượng và nghiệm thu sản phẩm trong công tác xây dựng văn bản quy phạm pháp luật. Việc xác định rõ trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia quá trình này sẽ giúp nâng cao tính minh bạch và hiệu quả của hoạt động lập pháp.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Cổng thông tin điện tử Bộ Tư pháp

Bên cạnh đó, mối quan hệ giữa Quốc hội và Chính phủ, giữa Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân cũng cần được nâng cao hơn nữa trong việc nhận diện và giải quyết những vấn đề chính sách lớn.

TS Hoàng Thị Thúy Hằng, Phó Trưởng Ban Pháp chế Hội đồng nhân dân Thành phố Hà Nội, cho rằng: “Việc phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan lập pháp và hành pháp sẽ giúp phát hiện kịp thời những bất cập trong thực tiễn quản lý nhà nước, từ đó nâng cao chất lượng chính sách công”.

Hiện nay, nhiều quốc gia trên thế giới đã áp dụng các cơ chế đặc thù để nâng cao chất lượng lập pháp, tạo ra khung pháp lý linh hoạt, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Hội thảo nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiếp thu kinh nghiệm quốc tế trong hoạt động xây dựng và thực thi pháp luật.

Trên cơ sở những kết quả đạt được tại buổi thảo luận, các chuyên gia đều thống nhất rằng cần xây dựng một nghị quyết của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật trong kỷ nguyên mới. Đây sẽ là cơ sở quan trọng để tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, bảo đảm tính đồng bộ, minh bạch và hiệu quả, tạo động lực thúc đẩy sự phát triển đất nước trong giai đoạn tới.

Với những nỗ lực cải cách đang được triển khai, hệ thống pháp luật Việt Nam sẽ ngày càng hoàn thiện, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và hội nhập quốc tế, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu chiến lược mà Đảng và Nhà nước đã đề ra.

Tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9, ngày 19/02/2025, Quốc hội đã thông qua Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi) theo trình tự rút gọn, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong cải cách lập pháp. Luật này sẽ có hiệu lực từ ngày 01/4/2025, thay thế Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020).

Luật được ban hành nhằm kịp thời tháo gỡ những điểm nghẽn về thể chế, tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho việc xây dựng và vận hành hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, tạo động lực mới cho sự phát triển nhanh và bền vững trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Huyền Trang