Đổi mới quản lý nguồn nhân lực ngành Tài chính, đáp ứng yêu cầu quản trị quốc gia

Trong xu hướng cải cách hành chính và chuyển đổi quản lý nhà nước sang quản trị quốc gia trở thành yêu cầu tất yếu, một mũi đột phá nhằm thúc đẩy tăng trưởng, nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế, phát huy dân chủ và góp phần nâng cao chất lượng đời sống của người dân. Ở nước ta, cải cách hành chính gắn với quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, hiệu quả trở thành một trong các biện pháp được ưu tiên hàng đầu nhằm thúc đẩy công cuộc hội nhập kinh tế quốc tế. Để thực hiện được sự chuyển đổi đó, đòi hỏi công tác quản lý nguồn nhân lực trong khu vực công, nhất là cơ quan hành chính nhà nước phải nhanh chóng thay đổi phù hợp với yêu cầu mới.

Nâng cao chất lượng đội ngũ công chức, viên chức ngành Tài chính trong bối cảnh phát triển của Cuộc cách mạng 4.0

Bộ Tài chính có phạm vi quản lý rộng, đối tượng quản lý đa dạng, phức tạp, chịu tác động nhanh trước sự tác động của các yếu tố kinh tế - xã hội. Cùng với sự phát triển của Cuộc cách mạng 4.0 và xu hướng hội nhập ngày càng sâu và rộng, đòi hỏi việc xây dựng, hoàn thiện chính sách quản lý nhà nước về tài chính ngày càng minh bạch, hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với thông lệ quốc tế, cùng với đó là việc sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Do đó, đổi mới quản lý nguồn nhân lực của Bộ Tài chính để đáp ứng yêu cầu quản trị quốc gia theo hướng hiện đại và hiệu quả là yêu cầu cấp thiết, nhiệm vụ quan trọng nhằm đảm bảo bộ máy hoạt động hiệu quả và phù hợp với xu hướng phát triển mới.

Những điểm nhấn trong quản lý nguồn nhân lực tại Bộ Tài chính

Để cụ thể hóa các quy định của Đảng là xây dựng đội ngũ cán bộ đáp ứng thời đại công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước theo tinh thần chỉ đạo tại Hội nghị lần thứ 7 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII, ngày 18/6/2021, Bộ Tài chính đã ban hành Đề án Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực ngành tài chính giai đoạn 2021 - 2025 và giai đoạn 2026 - 2030 nhằm mục đích nâng cao chất lượng đội ngũ công chức, viên chức ngành Tài chính.

Trong công tác cán bộ, Bộ Tài chính đã chủ động triển khai các quy định của Đảng, Nhà nước và nghiên cứu, rà soát, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện, ban hành các quy định từ công tác tuyển dụng, đánh giá, quy hoạch đến công tác bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, miễn nhiệm, từ chức, luân chuyển, điều động, chuyển đổi vị trí công tác của công chức, viên chức, khen thưởng, kỷ luật và các chính sách cán bộ khác... để đảm bảo với quy định hiện hành và phù hợp với thực tiễn triển khai từ cấp trung ương đến cơ sở của ngành Tài chính. Vì vậy, công tác cán bộ của ngành Tài chính (đánh giá, quy hoạch, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, luân chuyển điều động, chuyển đổi vị trí công tác, khen thưởng, kỷ luật...) đã đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ và đi vào nề nếp. Công chức, viên chức được quy hoạch, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại đều đáp ứng tiêu chuẩn điều kiện theo quy định; hằng năm, đã có 10.000 lượt công chức, viên chức ngành Tài chính từ trung ương tới địa phương được luân chuyển, điều động, chuyển đổi vị trí công tác.

Việc sắp xếp tổ chức bộ máy đảm bảo tinh gọn, hiệu lực hiệu quả đã được Bộ Tài chính tập trung chỉ đạo theo tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW và Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 25/10/2017, đảm bảo cơ cấu tổ chức, bộ máy phù hợp với yêu cầu thực hiện nhiệm vụ quản lý đa ngành, kết quả đã giảm được trên 5.000 đầu mối.

Cùng với việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, công tác quản lý biên chế và tinh gọn đội ngũ công chức, viên chức của Bộ Tài chính cũng được rà soát và tổ chức thực hiện đồng bộ, thực hiện Nghị quyết số 39-NQ/TW của Bộ Chính trị, biên chế của Bộ Tài chính năm 2021 đã giảm 10% so với năm 2015 theo đúng quy định; Thực hiện Kết luận số 28-KL/TW, Kết luận số 40-KL/TW của Bộ Chính trị, Bộ Tài chính đã tiếp tục rà soát, giao biên chế cho các đơn vị theo lộ trình đảm bảo đến năm 2026 giảm 5% so với năm 2021.

Về chất lượng chuyên môn: Đội ngũ công chức, viên chức của Bộ Tài chính hiện có trình độ chuyên môn cao, được đào tạo bài bản, đặc biệt là trong các lĩnh vực quan trọng như tài chính công, ngân sách nhà nước, và chính sách tài khóa.

Tính đến ngày 31/12/2023, tổng số công chức, viên chức và người lao động của Bộ Tài chính từ Trung ương đến địa phương là hơn 69.694 người. Cơ cấu về độ tuổi là tương đối hợp lý, cụ thể: Số lượng công chức trẻ dưới 40 tuổi chiếm 44,05% đối với công chức; 51,99% đối với viên chức; từ 41 tuổi đến 50 tuổi chiếm 29,53% đối với công chức; 35,88% đối với viên chức: từ 51 tuổi đến 60 tuổi chiếm 26,02% đối với công chức; 10,78% đối với viên chức, trên 60 tuổi chiếm 0,41% đối với công chức; 1,35% đối với viên chức. Như vậy, cơ cấu độ tuổi của công chức, viên chức trong ngành Tài chính đang ở độ tuổi “cơ cấu vàng” cho công tác đào tạo, bồi dưỡng và phát triển nguồn nhân lực.

Công chức có trình độ trên đại học chiếm 25,3% và viên chức là 71,25%; công chức có trình độ đại học là 66,8% và viên chức là 20,49%. Như vậy, đội ngũ công chức, viên chức có trình độ đại học trở lên là trên 90% tổng số công chức, viên chức của cả Bộ Tài chính. Xét theo ngạch và chức danh nghề nghiệp thì ngạch chuyên viên cao cấp và tương đương, ngạch chuyên viên chính và tương đương chiếm tỉ lệ lần lượt là 0,5% và 6,8%, trong khi đó ngạch chuyên viên và tương đương chiếm tỉ lệ rất lớn 75,6%, cán sự và tương đương trở xuống chiếm 17,1%.

Bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn một số hạn chế đan xen trong công tác quản lý nhân lực: Thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao. Mặc dù chất lượng công chức, viên chức ngành Tài chính đã được cải thiện và nâng cao, tuy nhiên số lượng công chức, viên chức đáp ứng được yêu cầu trong bối cảnh chuyển đổi số và quốc tế hóa còn hạn chế.

Đánh giá năng lực công chức, viên chức là công việc thường xuyên

Công tác đào tạo và phát triển chưa đáp ứng nhu cầu thực tiễn. Nhiều chương trình đào tạo chưa gắn với thực tiễn công việc, thiếu tính ứng dụng cao. Đào tạo vẫn còn tập trung vào lý thuyết, chưa hướng nhiều đến việc phát triển các kỹ năng mềm và khả năng lãnh đạo;

Chưa có cơ chế khuyến khích hiệu quả. Chính sách đãi ngộ, khen thưởng, hay khuyến khích sáng tạo chưa thực sự hấp dẫn và chưa tương xứng với khối lượng công việc cũng như trách nhiệm của công chức, viên chức. Điều này gây khó khăn trong việc giữ chân nhân tài và thúc đẩy tinh thần làm việc của công chức, viên chức;

Vẫn còn tình trạng thừa hoặc thiếu công chức, viên chức ở một số vị trí, hoặc bố trí nhân sự không đúng năng lực. Điều này dẫn đến lãng phí nguồn lực và không đạt được hiệu quả công việc như mong đợi.

Các giải pháp phát triển nguồn nhân lực cho giai đoạn tới

Để nguồn nhân lực ngành Tài chính đáp ứng những yêu cầu quản trị quốc gia, cần tập trung thực hiện một số giải pháp sau: Giải pháp mang tính tổng thể: Bộ Tài chính cần xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực toàn diện, hướng tới đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế số và quản trị quốc gia hiện đại. Chiến lược này cần nhấn mạnh việc nâng cao chất lượng nhân sự và đáp ứng linh hoạt nhu cầu thực tế của công việc. Giải pháp cụ thể:

Một là, cấp ủy, tập thể lãnh đạo các đơn vị thuộc và trực thuộc Bộ Tài chính thường xuyên phổ biến, quán triệt các quy định của Đảng, nhà nước và của ngành đến đội ngũ công chức, viên chức để nâng cao nhận thức chuyển đổi từ quan niệm quản lý nhà nước truyền thống sang quản trị quốc gia.

Hai là, tiếp tục xây dựng quy hoạch công chức, viên chức, đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực ngành Tài chính theo hướng đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cơ bản, lâu dài. Làm tốt công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí và sử dụng đúng công chức, viên chức là khâu hết sức quan trọng trong công tác cán bộ, trong đó trọng tâm xây dựng, lượng hóa được các tiêu chí đánh giá công chức, viên chức. Bố trí, sử dụng cán bộ phải căn cứ yêu cầu, nhiệm vụ, công tác đặt ra. Kết hợp chặt chẽ việc quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí, sử dụng cán bộ đủ tiêu chuẩn với việc kiên quyết đưa ra khỏi cương vị lãnh đạo, quản lý đối với những cán bộ thiếu phẩm chất, năng lực. Đồng thời, đẩy mạnh công tác luân chuyển, điều động, chuyển đổi vị trí công tác đối với công chức, viên chức.

Ba là, thực hiện tốt công tác bảo vệ chính trị nội bộ. Đây vừa là giải pháp vừa là yêu cầu kết hợp biểu dương khen thưởng đúng mức công chức, viên chức có thành tích với việc kiên quyết xử lý nghiêm những trường hợp thoái hóa, biến chất, vi phạm pháp luật. Sớm nghiên cứu, ban hành cơ chế, chính sách khuyến khích và bảo vệ những tổ chức và cá nhân dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm và dám đổi mới sáng tạo.

Bốn là, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật công chức, viên chức. Đây vừa là giải pháp, vừa là yêu cầu thực hiện nghiêm công tác kiểm tra, kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ. Kiểm soát chặt chẽ quyền lực trong từng khâu của công tác cán bộ, nhất là đối với người đứng đầu. Siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong công tác cán bộ, thường xuyên kiểm tra, đôn đốc, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong thực thi công vụ; nâng cao đạo đức, văn hóa, tính chuyên nghiệp của cán bộ.

Đổi mới quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, cạnh tranh hiệu quả là một trong những trọng tâm đột phá mà Đại hội XIII của Đảng đã xác định. Để thực hiện thành công việc đổi mới quản trị quốc gia rất cần những đổi mới cả về tư duy và hành động của cả hệ thống chính trị và hệ thống xã hội, đặc biệt là đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trong bộ máy nhà nước. Tạo sự chuyển biến về chất lượng nguồn nhân lực trong khu vực công có ý nghĩa quyết định trong quá trình chuyển đổi mô hình quản lý nhà nước truyền thống sang quản trị quốc gia hiện đại, hiệu quả.

Việc đổi mới quản lý nguồn nhân lực của Bộ Tài chính đòi hỏi cần có một chiến lược tổng thể và quyết tâm trong việc thực hiện các thay đổi từ công nghệ, con người, đến quy trình và văn hóa tổ chức. Tất cả các yếu tố này sẽ giúp Bộ Tài chính trở thành một tổ chức hiện đại, linh hoạt, và đáp ứng tốt các yêu cầu quản trị quốc gia trong thời kỳ chuyển đổi số và hội nhập quốc tế.

Ths. Lê Văn Nam - Dương Thị Kim Ngân