Đổi mới giáo dục thời AI: Cơ hội và thách thức

Đổi mới trong thời đại AI

Đó là bài toán được đặt ra cho nhiều nhà khoa học, chuyên gia giáo dục, giảng viên, giáo viên phổ thông và đại diện các tổ chức liên quan đến giáo dục và công nghệ trong và ngoài ngành tại hội thảo "Đổi mới phương thức giáo dục phổ thông, ứng dụng AI trong các môn khoa học xã hội" do Liên hiệp Các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp hội) mới đây.

Phó chủ tịch Liên hiệp hội Phạm Quang Thao cho biết, trong bối cảnh chuyển đổi số và sự phát triển bùng nổ của công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI), giáo dục phổ thông đứng trước yêu cầu cấp bách phải đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập.

Sự đổi mới không chỉ nằm ở nội dung, mà quan trọng hơn là phương thức tiếp cận tri thức, phù hợp với xu thế giáo dục cá nhân hóa, linh hoạt và tích hợp công nghệ.

Phó tổng thư ký kiêm Trưởng ban Khoa học và hợp tác quốc tế (Liên hiệp hội) Lê Công Lương phát biểu - Ảnh VUSTA

Phó tổng thư ký kiêm Trưởng ban Khoa học và hợp tác quốc tế (Liên hiệp hội) Lê Công Lương cho rằng giáo dục phổ thông hiện nay vẫn mang nặng tính truyền đạt một chiều, thiếu khả năng khơi dậy tư duy phản biện và sáng tạo ở học sinh. Đặc biệt, các môn khoa học xã hội như Lịch sử, Địa lý, Ngữ văn, Giáo dục công dân tuy đóng vai trò hình thành tư duy, nhân cách, đạo đức nhưng thường bị giảng dạy khô cứng, thiếu hấp dẫn.

Việc ứng dụng AI được kỳ vọng sẽ tạo cú hích cho giáo dục phổ thông, giúp giảm gánh nặng hành chính cho giáo viên, giúp họ có điều kiện đổi mới phương pháp dạy học; học sinh được tiếp cận kiến thức theo năng lực, phát triển kỹ năng tự học và nghiên cứu; nhà trường và xã hội nâng cao hiệu quả đào tạo, góp phần chuẩn bị nguồn nhân lực thích ứng với nền kinh tế tri thức.

Ông Lương đề nghị Bộ Giáo dục - Đào tạo sớm ban hành khung hướng dẫn ứng dụng AI trong chương trình giáo dục phổ thông; tăng cường hợp tác giữa nhà trường - doanh nghiệp - chuyên gia để phát triển các nền tảng học tập AI phù hợp thực tiễn Việt Nam. Đồng thời, bộ cần có chính sách hỗ trợ đào tạo giáo viên, đặc biệt ở các môn khoa học xã hội; tổ chức các cuộc thi, hoạt động trải nghiệm để học sinh ứng dụng AI trong giải quyết các vấn đề xã hội.

Hướng tới một nền giáo dục sáng tạo, khai phóng và thích ứng

Từ góc nhìn thực tiễn, ThS Vũ Hải Nam (Khoa Địa lý, Trường đại học KHXH-NV) chia sẻ kinh nghiệm đổi mới giảng dạy môn Địa lý tại các trường THPT ở Hà Nội – trung tâm giáo dục lớn của cả nước.

Theo đó, nhiều trường như THPT chuyên Hà Nội Amsterdam, chuyên Khoa học xã hội và nhân văn, THPT Nguyễn Huệ, Việt Đức, Kim Liên, Phan Đình Phùng… đã chủ động ứng dụng công nghệ thông tin, từng bước đưa AI vào giảng dạy.

Giáo viên tích cực sử dụng phần mềm trình chiếu (PowerPoint, Canva), bản đồ số (Google Earth, ArcGIS), các nền tảng đánh giá nhanh (Azota, Quizizz), video minh họa và học liệu số để tăng tính trực quan. Một số giáo viên cũng sử dụng ChatGPT để lên ý tưởng bài giảng, xây dựng câu hỏi, cập nhật kiến thức thời sự, phân tích hiện tượng địa lý hay thiết kế bài tập luyện tập. AI còn hỗ trợ chấm bài, quản lý lớp học, giúp giáo viên tiết kiệm thời gian và cá nhân hóa quá trình dạy – học.

Tuy nhiên, quá trình này cũng còn nhiều bất cập như: Sự chênh lệch lớn giữa các trường về điều kiện triển khai; nhiều giáo viên tiếp cận công nghệ ở mức cơ bản, chủ yếu dùng để minh họa chứ chưa hướng đến phát triển năng lực học sinh. Việc soạn bài tích hợp AI đòi hỏi công phu hơn, đồng thời cần kiểm tra kỹ lưỡng thông tin trước khi giảng dạy.

Đến từ Khoa Triết học, Trường Đại học KHXH-NV), TS Nguyễn Thị Như lưu ý một số công cụ AI sử dụng dữ liệu chưa kiểm chứng, có thể gây sai lệch kiến thức nếu không được kiểm soát. Hơn nữa, học sinh có thể lạm dụng AI, tra cứu máy móc, sao chép mà không phát triển tư duy độc lập. Do vậy, AI chỉ phát huy hiệu quả khi được tích hợp đúng cách, có định hướng sư phạm rõ ràng và cơ chế giám sát hợp lý.

Bên cạnh đó, hạ tầng công nghệ chưa đồng đều. Tại nhiều địa phương, nhất là vùng sâu vùng xa, trường học còn thiếu thiết bị như máy tính, mạng internet, bảng tương tác, phòng học thông minh... Hiện cũng chưa có nền tảng AI giáo dục được Việt hóa phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông mới.

Tuyết Nhung