Đọc vị phong cách tài chính GenZ

Muốn tự do tài chính, phải tự mình lo chính

“Tiền là mối quan tâm hàng đầu và ngày càng tăng đối với GenZ” là một nội dung kết quả nghiên cứu năm 2023 của EY US. Điều tương tự cũng được đề cập trong báo cáo của Cimigo khi tiền là mối bận tâm lớn nhất của thế hệ này. Ngoài ra, thu nhập là 1 trong 3 mục tiêu chính, đồng thời, là 1 trong 3 yếu tố chính ảnh hưởng đến GenZ.

Đáng chú ý, tiền dù quan trọng nhưng tiền chỉ là công cụ, là phương tiện để GenZ khẳng định bản sắc cá nhân. Nhìn chung, những người sinh từ 1997 đến 2009 không chỉ chăm chăm vào kiếm tiền hay tích trữ tiền. Điều họ lựa chọn là vừa kiếm tiền vừa tiêu tiền, nói cách khác là vừa kiếm sống vừa hưởng thụ cuộc sống. Qua đó, khẳng định phong cách sống, lối sống của bản thân.

Cách GenZ tiêu tiền thể hiện giá trị sống của GenZ

Là một người có tư duy tự lập tài chính từ sớm, bạn Nguyễn Ngọc Anh - học sinh lớp 12 trường THPT Marie Curie chia sẻ: “Mình lựa chọn việc gửi lãi ngân hàng đối với chút ít số tiền tích lũy được để phục vụ cho tiêu dùng cần thiết sau này. Mình nghĩ người trẻ nên tìm hiểu và hình thành tư tưởng đầu tư tài chính sớm để cuộc sống dư dả, chứ không phải lo lắng cân đo thu chi hay có tình huống bất ngờ xảy ra”.

Theo ngôn ngữ GenZ thì “bạn chỉ sống có một lần - you only live once” (YOLO) nên hãy cố gắng hết mình, hãy làm mọi cách để tận hưởng cuộc sống. GenZ ý thức tiền không phải tất cả, nhưng không có tiền thì sẽ vất vả. Chính suy nghĩ ấy cùng mong muốn hưởng thụ cuộc sống đã tạo nên động lực để GenZ kiếm tiền, thôi thúc họ nỗ lực kiếm nhiều tiền hơn. Với các công cụ đắc lực trong tay như internet, mạng xã hội, cùng khả năng học hỏi vô hạn, GenZ tự ý thức, trang bị cho mình những kỹ năng để sớm tự chủ tài chính, hướng đến tự do tài chính.

Tiến sỹ Cấn Văn Lực chia sẻ bí quyết tự do tài chính cho GenZ

Theo Tiến sĩ Cấn Văn Lực – Chuyên gia Kinh tế trưởng, Giám đốc Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV chia sẻ: "Để tiến xa trong hành trình tài chính, hai yếu tố quan trọng là Tâm & Tầm: Tâm trong đạo đức, tác phong, thái độ; Tầm trong kiến thức, kỹ năng". Ngày càng nhiều bạn trẻ GenZ đã tích lũy tâm và tầm ngay từ rất sớm.

Ngay từ đầu đã nghĩ đến đầu tư và tiết kiệm

Câu nói “trẻ con cầm tiền sớm dễ sinh hư” có lẽ không còn đúng khi GenZ đang chứng minh điều ngược lại. Cụ thể, GenZ nhìn chung chủ động tìm hiểu về các công cụ quản lý tài chính cá nhân, đầu tư và tiết kiệm để tối ưu hóa số tiền tự tay kiếm được.

Theo Decision Lab, sự quan tâm của GenZ đối với các nền tảng đầu tư và ngân hàng số còn cao hơn cả thế hệ Millennials (1981-1996) và thế hệ GenX (1965-1980). Cũng theo Decision Lab, lựa chọn hàng đầu của GenZ đối với loại hình tiết kiệm là ví điện tử và ngân hàng truyền thống, còn đối với loại hình đầu tư là chứng khoán.

Đức Tùng (sinh năm 1998) hiện đang là nhân viên một công ty tài chính. Bạn cho biết từ năm 3 đại học đã tiếp cận đầu tư với suy nghĩ "là sinh viên tài chính thì phải tham gia đầu tư". Tùng đã đầu tư 10 triệu đồng để mua 02 mã cổ phiếu. "Với số tiền đầu tư nhỏ, mình thích lướt sóng nhiều hơn là dài hạn. Mình thấy mã nào có tiềm năng, đủ target đều bán luôn mà không đợi lâu. Tiền lãi thì mình không rút ra mà lại quay vòng vào đầu tư tiếp", Đức Tùng tiết lộ thêm.

GenZ quan tâm đến đầu tư và tiết kiệm nhiều hơn thế hệ trước

Qua khảo sát bước đầu tại trường Green Field School, 100% học sinh cuối cấp bày tỏ quan tâm đến làm thế nào để kiếm tiền, tiêu tiền và tiết kiệm hiệu quả. Trong khi đó, có 70% các bạn quan tâm đến bảo toàn và đầu tư.

Từ một nhóm nhân khẩu học bị gắn với định kiến "chỉ biết tiêu tiền - không biết kiếm tiền", thông qua các báo cáo uy tin đã chứng minh điều ngược lại, Gen Z ngày càng ý thức về vấn đề đầu tư, tiết kiệm ngay từ rất sớm. Điều này thể hiện qua số lượng nhà đầu tư trẻ ngày càng tăng theo ghi nhận của các công ty chứng khoán hay lượng thảo luận về chủ đề tài chính luôn xếp TOP1 tìm kiếm trên các nền tảng mạng xã hội.

Các hashtag tài chính, quản lý tài chính có hàng triệu lượt xem trên 1 nền tảng MXH

Ở bất cứ thời nào, “độc lập, tự do, hạnh phúc” vẫn luôn là mục đích hướng đến. Với GenZ, thế hệ có nhiều thuận lợi hơn hơn thì độc lập tài chính, hay xa hơn, tự do tài chính đã trở thành động lực thôi thúc. Từ đó, GenZ sớm vạch ra lộ trình và có những thói quen, tư duy văn minh, hành động thức thời trong câu chuyện về tiền bạc.

Ra quyết định bởi tâm lý thay vì bởi cái ví

Nếu như quyết định chi tiêu của thế hệ Millennials hay của GenX phụ thuộc vào độ dày hay mỏng của chiếc ví, thì đối với GenZ, tâm lý lại là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến các thói quen tiêu dùng. Một trong những hội chứng tâm lý phổ biến của thế hệ GenZ là FOMO - Fear of Missing Out, hay còn gọi là tâm lý sợ bị bỏ lỡ. Theo báo cáo, GenZ trong độ tuổi từ 16 đến 24 chiếm 33% - tỷ trọng cao nhất về FOMO khi tiếp cận, mua sắm sản phẩm. Hội chứng này càng trở nên phổ biến khi bị thúc đẩy bởi những chiêu thức tiếp thị, khuyến mãi cùng sự phát triển của mạng xã hội. Tâm lý bất an sợ bị bỏ lỡ đã thúc giục GenZ chi tiêu nhiều hơn kể cả khi không có nhu cầu mua sắm.

Tâm lý FOMO gây ảnh hưởng đến quyết định chi tiêu của GenZ

Bên cạnh tâm lý FOMO, một yếu tố nữa tác động đến hành vi tiêu dùng tài chính của GenZ là những lời khuyên, giới thiệu từ bạn bè, đồng nghiệp hay những người thân xung quanh. Sự lên ngôi của các KOC/KOL hay những Reviewer là bởi GenZ có thói quen tiêu dùng, mua sắm từ những người mà họ tin yêu. Chính cộng đồng mà một người thuộc về sẽ gây tác động lên tư duy và hành động của người đó, và GenZ cũng không ngoại lệ. Có điều, sự tác động này lên GenZ được thể hiện rõ hơn bao giờ hết và liên tục thay đổi bởi những luồng thông tin gần như bất tận mỗi ngày trên mạng xã hội.

Nhắc đến những điều ảnh hưởng đến thói quen tiêu dùng của GenZ, không thể không nhắc đến yếu tố lịch sử và văn hóa. Theo báo cáo Generation Z in 2023 của GWI, 54% GenZ yêu thích giá trị xưa cũ. GenZ không chỉ là thế hệ hướng đến tương lai, mà họ còn thích hoài niệm quá khứ, yêu mến các giá trị văn hóa. Vì thế, các sản phẩm có tính chất văn hóa, lịch sử đều tác động mạnh mẽ đến quyết định và mức độ tiêu thụ của GenZ.

Là du học sinh Úc, bạn Ruby Trần chia sẻ: “Mình thường hào phóng hơn khi mua sắm các sản phẩm có yếu tố văn hóa Việt Nam. Mình coi đó như một điểm chạm văn hóa, đồng thời, khi sử dụng các sản phẩm ấy, mình cũng tranh thủ giới thiệu cho những người bạn quốc tế được biết về văn hóa Việt Nam” Hiểu về thói quen tiêu dùng này của GenZ, thời gian qua, nhiều thương hiệu lớn đã thực hiện các chiến dịch truyền thông khai thác yếu tố văn hóa. Có thể kể đến như Clip hướng dẫn an toàn bay của Vietnam Airlines hay các sản phẩm của Uniqlo tại Việt Nam có in biểu tượng nón lá, …

Như vậy, có thể thấy GenZ không chỉ là thế hệ có nhiều tư duy khác biệt về tài chính mà hơn hết, họ đang thực sự hành động để đạt được các mục tiêu tài chính cá nhân. Nhóm người sinh từ 1997 đến 2009 này đang ngày càng gây tạo nhiều ảnh hưởng lớn hơn trong khắp mọi khía cạnh cuộc sống. Hiểu về phong cách tài chính GenZ sẽ giúp kết nối tốt hơn giữa các thế hệ và quan trọng, có thể học ra được nhiều bài học tài chính từ một thế hệ vượt trội tiên phong.

Quách Trang - Nguyễn Kiên