Độc đáo văn hóa dân tộc Hà Nhì

ĐBP - Hà Nhì là một trong những dân tộc sinh sống lâu đời tại các xã vùng biên giới: Sín Thầu, Chung Chải, Sen Thượng và Leng Su Sìn (huyện Mường Nhé). Qua nhiều thế hệ, người Hà Nhì vẫn gìn giữ được các nét văn hóa truyền thống, nổi bật nhất là Tết Hồ Sự Chà - lễ lớn nhất trong năm, mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc và đậm đà bản sắc văn hóa.

Đồng bào dân tộc Hà Nhì thực hiện các nghi lễ trong ngày tết.

Với người Hà Nhì, Tết Hồ Sự Chà không chỉ là dịp vui tết, mà còn là ngày đoàn kết cộng đồng, tưởng nhớ tổ tiên và cầu mong năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Không tổ chức vào những ngày cố định trong năm, ngày tết được quyết định bởi các già làng và trưởng họ, dựa trên yếu tố thời tiết, khí hậu và tình hình mùa màng. Cộng đồng người Hà Nhì thường tổ chức tết vào tháng 12 dương lịch, khi kết thúc công việc đồng áng.

Các gia đình đồng bào dân tộc Hà Nhì chuẩn bị tết từ sớm. Họ thường chọn những con lợn, gà béo, khỏe nhất dành riêng để cúng tổ tiên. Chủ nhà thực hiện nghi thức rắc muối và rượu lên vật phẩm cúng tế, vừa khấn, vừa cầu xin tổ tiên phù hộ cho năm mới chăn nuôi thuận lợi. Ông Sừng Ván Phù, già làng bản Pờ Nhù Khồ, xã Sín Thầu chia sẻ: “Thời tiết năm vừa qua khắc nghiệt, nhưng gia đình tôi đã cố gắng tập trung chăn nuôi và trồng trọt. Giờ lúa đã đầy kho, lợn gà đủ cả. Tết này, tôi hi vọng gia đình, dân bản sẽ thuận hòa, gặp nhiều việc tốt trong năm mới”.

Trong khi đàn ông bận rộn chuẩn bị thực phẩm, phụ nữ đảm nhiệm việc chế biến các món ăn truyền thống để dâng cúng tổ tiên. Sau khi hoàn thành các nghi lễ, các gia đình tổ chức tiệc sum vầy và mời bà con trong bản đến chúc tết. Những người đi làm xa cũng trở về đoàn tụ với gia đình trong dịp tết. Ông Pờ Chinh Phạ, Chủ tịch UBND xã Sín Thầu nhấn mạnh: “Tết Hồ Sự Chà không chỉ là dịp để người Hà Nhì gắn kết gia đình mà còn góp phần củng cố tinh thần đoàn kết trong cộng đồng. Những giá trị truyền thống này sẽ là nền tảng để người Hà Nhì vươn lên trong cuộc sống”.

Đêm xuống, không khí tết càng thêm rộn ràng với các hoạt động văn nghệ và những điệu múa truyền thống. Các cô gái trong trang phục rực rỡ hòa mình vào các điệu múa: Chà khồ tố, á mì sơ, chế la la hay cá nhi nhi... Đó là những điệu múa mô tả lại hoạt động sản xuất của người dân như gieo cấy, gặt hái và xây mốc. Điệu múa xây mốc được đồng bào truyền từ đời này sang đời khác như lời nhắc nhở mỗi người dân trong cộng đồng về trách nhiệm chung tay bảo vệ chủ quyền biên giới thiêng liêng.

Phụ nữ Hà Nhì chuẩn bị các món ăn trong ngày tết cổ truyền.

Những năm gần đây, đời sống người Hà Nhì có nhiều khởi sắc nhờ sự hỗ trợ của Đảng và Nhà nước. Chương trình xây dựng nông thôn mới, xóa đói giảm nghèo đã góp phần cải thiện đáng kể cơ sở hạ tầng: điện, đường, trường, trạm; giúp nâng cao chất lượng đời sống của người dân Hà Nhì. Sự ấm no được thể hiện qua Tết Hồ Sự Chà ngày càng rộn ràng, đủ đầy hơn. Giờ đây, tết cổ truyền của người Hà Nhì đã trở thành biểu tượng văn hóa, kết nối các thế hệ. Vậy nên dù đối mặt với nhiều thách thức, cộng đồng người Hà Nhì vẫn giữ vững tinh thần đoàn kết, vượt khó và phát huy bản sắc dân tộc; từ đó tiếp tục xây dựng cuộc sống ấm no gắn với gìn giữ quê hương biên giới.

Phạm Quang