Độc đáo Lễ cúng 'thần Sâm' trên đỉnh Ngọc Linh

Lễ cúng được tổ chức tại Đền thờ “thần Sâm” Ngọc Linh ở làng Kon Pin thôn 2, xã Trà Linh. Có mặt tại Lễ cúng diễn ra vào ngày 31/7 vừa qua, PV Báo CAND ghi nhận không khí háo hức nhưng rất trang nghiêm của hàng trăm người dân tham gia buổi lễ.

Từ người già đến trẻ nhỏ, ai ai cũng nô nức mặc những bộ trang phục truyền thống của đồng bào Xơ Đăng để tham gia lễ cúng. Mặc dù những cơn mưa rừng cứ rả rích, song vẫn không ngăn được dòng người đến với Đền thờ “thần Sâm” để tham gia lễ cúng. Đây thực sự là ngày hội của người dân nơi đại ngàn Ngọc Linh hùng vĩ.

Già làng dẫn đầu đoàn người tiến vào Đền thờ thần Sâm để thực hiện lễ cúng.

Như nhiều người Xơ Đăng sống trên dãy Ngọc Linh, từ sáng sớm, ông Hồ Văn Dang cũng đã mặc chiếc áo truyền thống của đồng bào mình để đến lễ cúng. Ông Dang cho biết, phong tục cúng “thần Sâm” đã có từ xa xưa trong cộng đồng người Xơ Đăng địa phương. “Trước đây, tại mỗi hộ trồng sâm Ngọc Linh đều tổ chức lễ cúng thần Sâm tại nhà. Từ năm 2019 đến nay thì chính quyền địa phương tổ chức lễ cúng tại Đền thờ thần sâm Ngọc Linh ở làng Kon Pin với sự tham gia của hàng trăm hộ trồng sâm và người dân địa phương”, ông Dang chia sẻ.

Lễ cúng “thần Sâm” của người Xơ Đăng mang nét độc đáo và riêng có của vùng đất này. Lễ vật cúng thần gồm có cây sâm Ngọc Linh, cây nêu, gà luộc, trầu cau, rượu cần... Lễ cúng “thần Sâm” không quá phô trương nhưng vẫn đầy đủ các nghi thức, gồm lễ rước “thần Sâm”, dựng cây nêu, bói lưỡi gà, cúng rượu. Sau khi chuẩn bị mọi thứ tươm tất, đội cồng chiêng đánh trống 3 hồi trong nhà truyền thống, rồi từng nhịp cồng chiêng vang lên, già làng sẽ đi trước cầm cây sâm và các loại lễ vật; một già làng khác đi sau cầm gà cúng, người thứ ba cầm cây nêu cùng với đó là tốp múa truyền thống đi hai bên theo sau cùng đến tại đền thờ.

Nâng cây sâm Ngọc Linh trên tay, già làng vừa đi vừa đọc lời khấn, mong cho thần linh nghe được lời tạ ơn, cầu nguyện của người Xơ Đăng, ban cho đồng bào một năm mưa thuận gió hòa để cây sâm, cây lúa được phát triển, cho dân làng được ấm no. Sau khi đi đến đền thờ, cây nêu sẽ được dựng xuống cẩn thận, già làng tiếp tục nghi lễ cúng với những lời khẩn, lời cầu nguyện đến thần linh, còn đội múa sẽ đi quanh đền thờ với tiếng hát và các điệu múa cồng chiêng truyền thống người Xơ Đăng.

Kết thúc nghi lễ đặt cây nêu, già làng thực hiện nghi thức bói lưỡi gà và cúng rượu. Gà cúng được lựa chọn kỹ càng và nấu chín, dùng gan để cúng cho núi rừng, thổ địa thưởng thức vì đã ban cho cây thuốc giấu (tên gọi khác về sâm Ngọc Linh của đồng bào Xơ Đăng), cầu mong mọi điều tốt hơn, cầu mong giảm cái đói, xóa cái nghèo cho đồng bào. Sau khi cúng xong già làng thực hiện bói lưỡi gà, xem cằm gà và đầu gà để xem sự may mắn trong năm nay như thế nào.

Nghi lễ bói gà và cúng rượu kết thúc, già làng mời mọi người tham dự cùng nhau thưởng thức thịt gà và uống rượu cần, loại rượu đặc trưng thơm ngon mang đậm hương vị núi rừng của đồng bào Xơ đăng. Tiếng cồng chiêng lại vang lên, những điệu múa của các chàng trai, cô gái Xơ Đăng giữa bầu không khí đầy nhộn nhịp hứa hẹn cho một vụ mùa sâm Ngọc Linh bội thu, không sâu bệnh, chim chuột phá hoại. Đây cũng là đánh dấu kết thúc cho nghi lễ cúng thần Sâm.

Ông Trịnh Minh Hải, Chủ tịch UBND xã Trà Linh cho biết, Trà Linh là vùng đất có diện tích trồng và hội tụ nhiều người nông dân trồng sâm Ngọc Linh nhất cả nước. Bên cạnh đó, cộng đồng người Xơ Đăng nơi đây vẫn lưu giữ trọn vẹn tri thức bản địa về trồng và bảo tồn loài dược liệu quý này.

Đại hội Đảng bộ xã Trà Linh lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030 cũng đã khẳng định cây sâm Ngọc Linh là biểu tượng phát triển xuyên suốt, gắn liền với định hướng kinh tế, văn hóa, du lịch bền vững cho toàn xã. Lễ cúng “thần Sâm” Ngọc Linh không chỉ mang yếu tố tâm linh mà còn là một nghi lễ thể hiện văn hóa, bản sắc và niềm tự hào của người dân miền núi Trà Linh. Việc bảo tồn và phát huy nghi lễ này đã góp phần gìn giữ giá trị văn hóa truyền thống và phát triển bền vững cây sâm - “Quốc bảo” của Việt Nam.

Lễ cúng “thần Sâm” năm nay có thêm chương trình đầy ý nghĩa là trao tặng gần 7.000 cây sâm giống 1 năm tuổi cho 33 hộ đồng bào khó khăn trên địa bàn các xã Trà Linh, Trà Tập, Nam Trà My, Trà Vân, Trà Leng. Số sâm giống này do các hộ trồng sâm và các doanh nghiệp trồng sâm tại xã Trà Linh đóng góp ủng hộ, thể hiện tinh thần sẻ chia “Vì Trà Linh phát triển, không ai bị bỏ lại phía sau”. “Việc trao tặng sâm giống không chỉ mang lại sinh kế mà còn khơi dậy tinh thần đoàn kết, gìn giữ và phát triển bền vững loài dược liệu quý của núi rừng Ngọc Linh”, ông Hải thông tin thêm.

Ngọc Thi