Doanh nghiệp ngành thực phẩm lo ngại tăng 'gánh nặng' thủ tục hành chính

DN ngành thực phẩm lo ngại tăng “gánh nặng” thủ tục hành chính từ những quy định được đề xuất trong Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 15/2018/NĐ-CP. Ảnh minh họa: S.T

Sửa đổi quy định pháp luật để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn

Chia sẻ tại Hội thảo “Lấy ý kiến DN góp ý hoàn thiện Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 15/2018/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành Luật An toàn thực phẩm” mới diễn ra, ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, nhìn lại chặng đường 6 năm thực hiện có thể khẳng định rằng Nghị định 15/2018/NĐ-CP là một trong những cải cách đột phá nhất trong lĩnh vực quản lý an toàn thực phẩm. Trước khi có Nghị định này, DN phải đối mặt với rất nhiều khó khăn do quy trình phê duyệt chặt chẽ nhưng chưa thực sự hiệu quả của Nghị định 38/2012/NĐ-CP. Thời gian đăng ký công bố sản phẩm kéo dài, chi phí tuân thủ cao và thủ tục hành chính phức tạp đã tạo ra rào cản đáng kể cho DN, đặc biệt là các DN vừa và nhỏ.

Việc ban hành Nghị định 15/2018/NĐ-CP đã thay đổi căn bản cách tiếp cận trong quản lý an toàn thực phẩm theo hướng trao quyền chủ động cho DN, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, từ đó đem lại nhiều tác động tích cực.

Cụ thể như, giúp giảm hơn 90% số lượng sản phẩm phải đăng ký công bố, tiết kiệm hàng triệu giờ công và giảm đáng kể chi phí cho DN. Đồng thời, đơn giản hóa quy trình kiểm tra chuyên ngành, giúp hàng hóa lưu thông thuận lợi hơn, giảm tình trạng ách tắc, chồng chéo trong quản lý. Đặc biệt là khuyến khích DN nâng cao trách nhiệm tự kiểm soát chất lượng, thay vì chỉ dựa vào sự phê duyệt của cơ quan quản lý.

“Những thay đổi này đã giúp DN giảm đáng kể chi phí, thời gian và tạo điều kiện thuận lợi để phát triển sản xuất, kinh doanh” - ông Tuấn nhấn mạnh.

Tuy nhiên, theo đại diện VCCI, sau 6 năm thực hiện, thực tiễn cũng đặt ra những vấn đề cần điều chỉnh để phù hợp hơn với bối cảnh mới. Các DN vẫn gặp khó khăn trong một số quy trình như: quy định về công bố sản phẩm vẫn còn những điểm chưa rõ ràng, gây khó khăn trong thực thi; một số thủ tục hành chính vẫn có thể tiếp tục đơn giản hóa hơn nữa để tạo thuận lợi cho DN mà vẫn đảm bảo an toàn thực phẩm; công tác hậu kiểm cần được tăng cường để đảm bảo tính minh bạch và công bằng giữa các DN.

Trước những bất cập trong các quy định hiện hành, thông tin về những nội dung bức thiết cần sửa đổi tại Nghị định 15/2018/NĐ-CP, ông Chu Quốc Thịnh - Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế cho biết có khoảng 20 nội dung cần sửa đổi, bổ sung tập trung vào một số nhóm vấn đề như: cải cách thủ tục hành chính nhằm đơn giản hóa quy trình, giảm chi phí cho DN; tăng cường phân cấp, phân quyền; tăng cường hậu kiểm để kiểm soát, nâng cao hơn nữa chất lượng thực phẩm và kiểm soát tổ chức, cá nhân đứng tên đăng ký bản công bố hoặc tự công bố sản phẩm cùng với tính năng, công dụng; thay đổi sản phẩm sau công bố sản phẩm…

Hội thảo “Lấy ý kiến DN góp ý hoàn thiện Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 15/2018/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành Luật An toàn thực phẩm” do VCCI và Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế phối hợp tổ chức ngày 05/3, tại Hà Nội. Ảnh: D.T

Nhiều quy định còn bất cập gây lo ngại tăng nặng thủ tục, tốn chi phí

Về cơ bản, nhiều DN, hiệp hội đánh giá cao những đề xuất sửa đổi, bổ sung tại Dự thảo Nghị định nhằm hướng đến tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của cộng đồng DN. Mặc dù vậy, tại Dự thảo Nghị định vẫn còn một số nội dung được đề xuất khiến các DN, hiệp hội không khỏi băn khoăn, quan ngại.

Theo Luật sư Nguyễn Tuấn Linh - Tiểu ban Thực phẩm dinh dưỡng của Hiệp hội DN Châu Âu tại Việt Nam (EuroCham), Dự thảo Nghị định còn tồn tại nhiều điểm nghẽn.

Cụ thể, Dự thảo Nghị định đã tăng nặng thủ tục tự công bố, khi tại Nghị định 15/2018/NĐ-CP quy định 5 nội dung, song Dự thảo Nghị định quy định tổng cộng 31 nội dung. Với mức tăng 6,2 lần so với quy định hiện hành, theo một số nghiên cứu ước tính có thể gây tốn chi phí hơn 7.230 tỷ đồng/năm cho các DN.

Về thời gian, theo quy định tại Nghị định 15/2018/NĐ-CP, DN được sản xuất kinh doanh ngay sau khi nộp hồ sơ. Tuy nhiên, tại Dự thảo Nghị định quy định, sau khi DN nộp hồ sơ, trong 7 ngày cơ quan quản lý sẽ đăng tải lên website, trong vòng 3 tháng sau đăng tải sẽ soát xét hồ sơ.

“DN mặc dù được sản xuất kinh doanh ngay khi nộp, nhưng nếu soát xét thấy hồ sơ chưa đúng quy định thì bị thu hồi, không phân biệt sai sót lớn hay nhỏ (hoặc không sai nhưng cán bộ soát xét nhận định là sai); không có cơ chế cho phép DN giải trình hay bổ sung. Bởi vậy, hầu hết các DN sẽ đợi đủ 3 tháng 7 ngày, cơ quan quản lý không có ý kiến gì mới dám sản xuất kinh doanh” - ông Linh bày tỏ.

Cũng theo ông Linh, Dự thảo Nghị định còn tăng thủ tục đăng ký bản công bố lên 34 nội dung, trong khi tại Nghị định 15/2018/NĐ-CP chỉ là 7 nội dung (tăng 4,8 lần).

Theo nghiên cứu năm 2024 của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), thủ tục tự công bố của Nghị định 15/2018/NĐ-CP giúp mỗi DN tiết kiệm được 602,5 triệu đồng/năm; với tổng 12.000 DN thực phẩm, con số tiết kiệm lên tới 7.230 tỷ đồng/năm. Cải cách thủ tục đăng ký của Nghị định 15/2018/NĐ-CP giúp mỗi DN tiết kiệm 134,7 triệu đồng/năm, với tổng 12.000 DN là 1.616 tỷ đồng/năm.

“Như vậy, với quy định trong Dự thảo Nghị định có thể xóa tan thành tựu của Nghị định 15/2018/NĐ-CP, thậm chí gây tốn phí hơn nữa” - ông Linh nhấn mạnh.

Dự thảo Nghị định cũng tăng nặng thủ tục đăng ký lại bản công bố/tự công bố lại. Cụ thể, Dự thảo Nghị định quy định 15 trường hợp khi có thay đổi phải đăng ký lại, so với Nghị định 15/2018/NĐ-CP là 3. Như vậy Dự thảo Nghị định tăng gấp 5 lần, dẫn đến thủ tục hồ sơ giấy tờ tăng lên nhiều lần. Một số trường hợp rất bất hợp lý, cản trở sự tiến bộ của khoa học, như thay đổi phương pháp kiểm nghiệm cũng phải đăng ký lại.

Không chỉ tăng nhiều nội dung hồ sơ, đại diện EuroCham còn cho biết, nhiều yêu cầu hồ sơ rất khó thực hiện, thậm chí không thể thực hiện. Ví dụ như: thuyết minh sản phẩm phải có “liều dùng/ngày” không thể thực hiện cho các sản phẩm nông sản như bánh đa, nước mắm, trà mạn...

Góp ý thêm cho Dự thảo Nghị định, ông Nguyễn Văn Chinh - Hiệp hội Thực phẩm minh bạch (AFT) cho biết, hiện nay, hầu hết các quốc gia trên thế giới đều tập trung vào hậu kiểm, DN phải tự tuân thủ và tiền kiểm chỉ áp dụng với đăng ký giấy phép sản xuất, sản phẩm đặc thù chứ không cần công bố hợp quy toàn bộ sản phẩm như Việt Nam.

Chẳng hạn như Liên minh châu Âu, Hoa Kỳ, Nhật Bản “không yêu cầu công bố hợp quy”, quản lý bằng đăng ký cơ sở, tự tuân thủ và hậu kiểm. Nhật Bản yêu cầu giấy phép kinh doanh với một số loại hình như nhà hàng, cơ sở chế biến.

Trung Quốc cũng “không yêu cầu công bố hợp quy cho tất cả sản phẩm”, quản lý bằng việc cơ sở phải xin giấy phép sản xuất thực phẩm đặc thù như thực phẩm chức năng, thực phẩm trẻ em, nguyên liệu thực phẩm mới. DN phải đăng ký sản phẩm với cơ quan chức năng trước khi lưu hành, tự tuân thủ và hậu kiểm.

Từ thực tế trên, đại diện AFT đề xuất, Dự thảo Nghị định cần có cách tiếp cận mới, phù hợp thông lệ quốc tế, phù hợp xu thế số hóa của thời đại. Quản lý an toàn thực phẩm cần thực hiện theo cách tiếp cận hệ thống, theo đó, tổ chức sản xuất kinh doanh thực phẩm bắt buộc phải áp dụng và được chứng nhận đủ điều kiện bảo đảm an toàn thực phẩm. Các thông tin của DN, bao gồm nhật ký sản xuất cần được cập nhật trên hệ thống điện tử an toàn thực phẩm quốc gia. Cơ quan quản lý nhà nước tập trung kiểm tra, đánh giá hệ thống, thay vì tập trung vào kiểm tra sản phẩm; chỉ kiểm tra sản phẩm khi phát hiện có hiện tượng không bình thường trên hệ thống online, hoặc kiểm tra ngẫu nhiên, định kỳ…

“Việc chuyển sang cách tiếp cận quản lý hiện đại như trên vừa giảm thủ tục cho DN, vừa giảm gánh nặng cho cơ quan quản lý” - ông Chinh nhấn mạnh.

Trước những ý kiến góp ý của các hiệp hội, DN, đại diện cơ quan chủ trì soạn thảo, ông Chu Quốc Thịnh cho biết, đơn vị sẽ nghiên cứu các ý kiến góp ý trong quá trình hoàn thiện Dự thảo Nghị định để xem xét, điều chỉnh những nội dung chưa phù hợp, nhằm xây dựng được những quy định hợp lý, khả thi, minh bạch, phù hợp với thực tiễn kinh doanh; cũng như đảm bảo cân bằng giữa yêu cầu quản lý nhà nước và sự phát triển của DN./.

TUẤN MINH