Doanh nghiệp gặp khó khi chuyển đổi xanh

Người tiêu dùng càng ngày càng hướng đến sản phẩm xanh.

Từng bước thích ứng

Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với những thách thức nghiêm trọng về môi trường, biến đổi khí hậu và cạn kiệt tài nguyên, việc thúc đẩy sản xuất và tiêu dùng bền vững là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Xanh hóa trong sản xuất và tiêu dùng không chỉ giúp giảm tác động tiêu cực đến môi trường mà còn mang lại lợi ích kinh tế dài hạn, nâng cao chất lượng cuộc sống và hướng tới một nền kinh tế tuần hoàn. Chính vì vậy, hiện nay có nhiều DN Việt Nam chuyển đổi sản xuất theo hướng xanh hóa.

Bà Nguyễn Thị Vân Anh - Chủ tịch Hợp tác xã Tam Nông Việt Nam cho biết, các sản phẩm của hợp tác xã đều được canh tác từ vùng nguyên liệu riêng biệt tại Củ Chi (TP Hồ Chí Minh), Đồng Nai, Lâm Đồng... Các vùng nguyên liệu này hoàn toàn tách biệt với vùng trồng truyền thống, đồng thời, được kiểm soát nghiêm ngặt từ đất, giá thể, phân bón hữu cơ cho đến môi trường, đảm bảo sản phẩm đạt chuẩn xuất khẩu. Ngoài vùng nguyên liệu, để đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường Nhật Bản, hợp tác xã còn lựa chọn khay nhôm làm bao bì cho các sản phẩm chế biến sâu như sầu riêng đông lạnh, mít tươi đông lạnh, ớt tươi đông lạnh. “Việc sử dụng bao bì khay nhôm mang lại ba giá trị cốt lõi, gồm bảo quản sản phẩm tốt hơn, an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng và thân thiện với môi trường. Khay nhôm có thể tái chế 100%, giúp giảm thiểu rác thải và hướng tới một hệ sinh thái bền vững. Đây chính là yếu tố quan trọng giúp sản phẩm của Tam Nông Việt Nam chinh phục được thị trường quốc tế" - bà Vân Anh nói.

Ở lĩnh vực dệt may, theo đại diện Hiệp hội Dệt may Việt Nam, có khoảng 50% DN dệt may đã xanh hóa sản xuất mới có thể có đơn hàng trong bối cảnh thị trường khó khăn, cạnh tranh khốc liệt như hiện nay. Ông Vũ Đức Giang - Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết, có 5 điểm then chốt với DN dệt may trong quá trình xanh hóa sản xuất. Đầu tiên, DN phải thích ứng với việc sử dụng sợi tái chế trong sản xuất, điều này là bắt buộc. Tiếp đó, phát triển bền vững và xanh hóa, đồng nghĩa, DN phải đầu tư hạ tầng của các nhà máy đạt chuẩn theo yêu cầu, đánh giá của các khách hàng, tiêu chuẩn trong nước và cam kết của các hiệp định thương mại tự do Việt Nam đã ký kết. Sử dụng sản phẩm thiên nhiên như năng lượng mặt trời, đầu tư cho điện áp mái. Tuân thủ những đòi hỏi của nhãn hàng, trong đó có việc không sử dụng nồi hơi đốt bằng than, dầu. Cuối cùng là tạo tính liên kết chuỗi, bắt tay để đạt các chuẩn mực, yêu cầu của nhãn hàng toàn cầu.

Chậm chuyển đổi do còn nhiều thách thức

Mặc dù sản xuất xanh hay thực hành ESG đang trở thành yếu tố quan trọng trong việc đánh giá “sức khỏe” của các DN. Đây cũng là một yếu tố góp phần thu hút nguồn vốn đầu tư và gia tăng giá trị kinh doanh. Tuy nhiên, theo nhận định của giới chuyên gia, chuyển đổi xanh hiện nay tại các DN Việt chưa cao. Các doanh nghiệp lớn như Nestlé và Vinamilk đã chứng minh được tầm quan trọng của việc thực hành tốt ESG, không chỉ vì lợi ích môi trường mà còn vì lợi ích kinh tế dài hạn. Nhưng đối với DN nhỏ và vừa thì sự chuyển đổi này có phần chậm hơn.

Lấy ví dụ ngành chế biến lương thực thực phẩm, bà Hồ Thị Quyên - Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP Hồ Chí Minh (ITPC) cho biết, mặc dù đạt được những kết quả tích cực, ngành chế biến lương thực thực phẩm vẫn đối mặt với một số thách thức trong việc đáp ứng các yêu cầu về tiêu chuẩn thực phẩm, môi trường ngày càng khắt khe từ những thị trường xuất khẩu lớn như Mỹ, EU...

Ông Đinh Hồng Kỳ - Phó Chủ tịch Hiệp hội DN TP Hồ Chí Minh (Huba) nhận định, mặc dù trào lưu chuyển đổi xanh đang phát triển mạnh mẽ, nhưng vẫn còn nhiều thách thức đáng suy ngẫm. Trong khi đó, các DN gặp nhiều khó khăn trong quá trình xanh hóa, từ tài chính, nguồn nhân lực đến công nghệ và nhận thức. Một trong những rào cản lớn nhất là vấn đề tài chính. Theo thống kê, khoảng 65% DN gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn để thực hiện các dự án xanh. Mặc dù đã có các cơ chế tài chính hỗ trợ nhưng việc đưa nguồn vốn này đến đúng đối tượng vẫn là một bài toán khó. Bên cạnh đó, nhân lực cũng là một yếu tố đáng lo ngại. Chỉ có khoảng 12% DN tại thành phố sở hữu đội ngũ nhân sự có chuyên môn về ESG. Điều này vô hình trung gây cản trở lớn cho quá trình chuyển đổi.

Theo đánh giá của Viện Chiến lược, chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), hiện nay, quy mô nền kinh tế xanh của Việt Nam chỉ chiếm khoảng 2% GDP, phần lớn nền kinh tế vẫn dựa vào mô hình phát triển truyền thống (kinh tế nâu). Do đó, quá trình chuyển đổi xanh vẫn là một thách thức lớn, đòi hỏi nâng cao năng lực sản xuất, tối ưu hóa chi phí và gia tăng năng suất lao động để đảm bảo quá trình chuyển đổi diễn ra hiệu quả và bền vững. Việt Nam đang từng bước hoàn thiện thể chế, tăng cường phát triển hạ tầng xanh, tài chính xanh, cũng như thúc đẩy chuyển giao công nghệ, đổi mới sáng tạo nhằm đáp ứng yêu cầu chuyển đổi xanh. Đồng thời, việc xây dựng và phát triển thị trường carbon sẽ tạo nền tảng quan trọng để thực hiện các cam kết ứng phó với biến đổi khí hậu, hướng tới mục tiêu đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

THANH GIANG