Doanh nghiệp cần quan tâm tới hoạt động trọng tài điện tử

Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam ra mắt nền tảng nộp đơn và giải quyết tranh chấp trực tuyến cho doanh nghiệp

Chia sẻ tại sự kiện “Thương mại và đầu tư xuyên biên giới trong bối cảnh kinh tế biến động: Tranh chấp và trọng tài” sáng 26/6 ở Hà Nội, TS. Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) lưu ý: Kinh tế số là 1 trong 3 trụ cột của chuyển đổi số quốc gia.

Theo ông Lộc, các chỉ số thương mại điện tử mới đây cho thấy tiềm năng rất lớn của nền kinh tế số Việt Nam. Quy mô thị trường thương mại điện tử Việt Nam ước sẽ đạt 14,7 tỷ USD trong năm 2024, dự kiến sẽ đạt 23,77 tỷ USD vào năm 2029. Mua sắm hàng hóa qua thương mại điện tử hiện đã trở thành phương thức phân phối chủ yếu phát huy hiệu quả, góp phần duy trì chuỗi cung ứng và chuỗi lưu thông.

Một trong những thành tố quan trọng của kinh tế số là hợp đồng điện tử. Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 theo Quyết định 411/QĐ-TTg đã đặt mục tiêu đến năm 2025, trên 80% doanh nghiệp tại Việt Nam sử dụng hợp đồng điện tử.

Ông Lộc nhấn mạnh, để ứng phó với những rủi ro tiềm ẩn trong hoạt động kinh doanh dẫn đến tranh chấp hợp đồng, các doanh nghiệp cần phải quan tâm tới hoạt động trọng tài điện tử.

Ông Nguyễn Trung Nam – Luật sư thành viên cao cấp Dentons Luật Việt, Phó Giám đốc Trung tâm Hòa giải Việt Nam (VMC) thuộc VIAC cho rằng, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giải quyết tranh chấp bằng trọng tài đảm bảo giải quyết tranh chấp an toàn, công bằng hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, tại Việt Nam, việc ứng dụng công nghệ trong quản trị vụ kiện còn tương đối mới và vẫn chưa được áp dụng nhiều.

“Việt Nam vẫn còn nhiều cơ hội để ứng dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ vào xét xử, quản trị vụ kiện và nộp đơn trực tuyến để hoàn thiện hóa toàn bộ quy trình mà không cần văn bản giấy, tăng tính hiệu quả trong hoạt động trọng tài”, ông Nam nhận định.

Dưới góc độ cơ quan quản lý nhà nước, ông Lê Anh Tuấn - Phó Cục trưởng Cục Bổ trợ Tư pháp, Bộ Tư pháp cho rằng, nhu cầu giải quyết tranh chấp bằng thương mại điện tử hiện nay đang là vấn đề tất yếu.

Thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách, văn bản pháp luật liên quan đến ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số như Luật công nghệ thông tin, Luật giao dịch điện tử 2023 hay Nghị định 52 năm 2013 của Chính phủ về thương mại điện tử…

Tuy nhiên, những quy định pháp luật về thương mại điện tử hiện nay vẫn còn đang rải rác, chưa có văn bản quy định chính thức về quy trình giải quyết tranh chấp thông qua công nghệ đầy đủ.

Luật Trọng tài Thương mại được ban hành từ năm 2010 đang có rất nhiều quy định ràng buộc trong bối cảnh chuyển đổi số phát triển như vũ bão hiện nay.

Ông Tuấn cũng chỉ ra những thách thức trong quá trình áp dụng công nghệ thông tin vào hoạt động trọng tài giải quyết tranh chấp. Cụ thể, việc giải quyết tranh chấp trực tuyến sẽ được xác định giá trị pháp lý thế nào, chứng cứ điện tử liệu có được công nhận không và quan trọng nhất là địa điểm giải quyết trọng tài ở đâu khi Luật trọng tài hiện nay quy định địa điểm xét xử là địa điểm pháp lý.

Hợp đồng điện tử cũng như các hợp đồng thông thường, muốn được các chủ thể dân sự sử dụng thì cần có các yếu tố đảm bảo cho việc giao kết, việc thực hiện và nếu trong quá trình thực hiện gặp trục trặc thì phải có cơ chế bảo đảm thực thi hợp đồng hiệu quả.

Để hỗ trợ doanh nghiệp, VIAC đã công bố ra mắt Nền tảng Quản lý Vụ tranh chấp trực tuyến (eCase) được xây dựng với sự hỗ trợ kỹ thuật của Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID).

Chia sẻ thêm về nền tảng này, ông Vũ Ánh Dương, Tổng Thư ký VIAC lấy ví dụ: một doanh nghiệp Việt Nam giao kết hợp đồng với đối tác là doanh nghiệp Nhật Bản để xuất khẩu quả vải thiều sang thị trường Nhật Bản. Rất không may, tranh chấp phát sinh vì hai bên có những tranh cãi về việc cung cấp thư tín dụng đúng thời hạn và quyết định đưa tranh chấp ra trọng tài tại VIAC.

Với việc nộp đơn và giải quyết tranh chấp trực tuyến qua VIAC eCase, doanh nghiệp Nhật Bản không cần bay sang Việt Nam và tới văn phòng trực tiếp của VIAC để nộp đơn khởi kiện; luật sư của doanh nghiệp Nhật Bản cũng không cần phải di chuyển tới VIAC nhiều lần để nộp các tài liệu. Toàn bộ quá trình có thể giải quyết trực tuyến qua VIAC eCase.

Các doanh nghiệp và luật sư thực hiện truy cập vào nền tảng VIAC eCase trực tiếp tạo đơn khởi kiện, những thông tin cơ bản của người trực tiếp thực hiện thao tác nộp đơn được hệ thống lưu lại để đảm bảo tính trung thực của việc nộp đơn.

"Như vậy, trong quá trình tố tụng trọng tài, các bên tranh chấp bao gồm cả doanh nghiệp Nhật Bản, doanh nghiệp Việt Nam và các luật sư đều có thể đệ trình các tài liệu, chứng cứ tới VIAC và Hội đồng trọng tài thông qua việc tải các tài liệu lên VIAC eCase dù họ đang ở đâu, múi giờ nào mà không phụ thuộc giờ làm việc của các văn phòng của VIAC" - ông Dương cho biết.

Theo ông Dương, hệ thống sẽ tự động tạo Biên nhận điện tử để xác nhận việc tài liệu đã gửi lên thành công. Trong suốt quá trình giải quyết vụ tranh chấp, các bên đương sự, các luật sư và các trọng tài viên có thể tra cứu tài liệu, quản lý lịch biểu tố tụng, trong suốt quá trình tố tụng trọng tài.

Các lịch tổ chức các cuộc họp, các phiên họp giải quyết tranh chấp và các lịch quan trọng khác (như các thời hạn thực hiện việc đệ trình của các bên) được cập nhật trên hệ thống. Cuối cùng, các phiên họp cũng được tổ chức trực tuyến nhằm tạo thuận lợi cho các bên tranh chấp.

Hà An