Doanh nghiệp cần có chiến lược khi xuất khẩu trở lại 'đường đua'

Nguồn: Tổng cục Hải quan. Đồ họa: Phương Anh

Tăng trưởng vượt bậc

Theo thống kê mới nhất, 10 tháng năm 2024, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt hơn 335 tỷ USD, tăng 14,9% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, khu vực kinh tế trong nước đạt gần 94 tỷ USD, tăng 20,7%, chiếm 28% tổng kim ngạch xuất khẩu; khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (kể cả dầu thô) đạt hơn 241 tỷ USD, tăng 12,8%.

10 tháng qua, có 31 mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD, chiếm hơn 92% tổng kim ngạch xuất khẩu, trong đó có 7 mặt hàng xuất khẩu trên 10 tỷ USD. Nhiều mặt hàng có giá trị xuất khẩu lớn đạt mức tăng cao so với cùng kỳ năm trước. Có thể kể đến như điện tử, máy tính và linh kiện, mặt hàng đạt giá trị lớn nhất, đạt 58,7 tỷ USD, tăng 26%; máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng khác đạt 43 tỷ USD, tăng 21,5%; dệt may đạt 30,6 tỷ USD, tăng 10,5%; giày dép đạt 18,6 tỷ USD, tăng gần 13%; gỗ và sản phẩm gỗ đạt 13,2 tỷ USD, tăng 21%. Ngoài ra nhiều mặt hàng xuất khẩu chủ lực đạt tốc độ tăng cao như: Cà phê tăng 39,2%; sản phẩm chất dẻo tăng 30,5%; rau quả tăng 27,8%; gạo tăng 23,5%; máy ảnh, máy quay phim và linh kiện tăng 18,4%; sắt, thép tăng 14,7%; thủy sản tăng 10,9%.

Trong các nhóm hàng xuất khẩu, tốc độ tăng kim ngạch cao nhất thuộc về nhóm hàng nông sản, lâm sản với mức tăng 24,7%. Các mặt hàng thuộc nhóm hàng công nghiệp chế biến có mức tăng chung là 14,4%.

Với nông, lâm, thủy sản, Việt Nam hiện đứng thứ 2 Đông Nam Á, đứng thứ 15 thế giới về xuất khẩu. Thành công này đến từ nền tảng tái cơ cấu ngành nông nghiệp trong nhiều thập kỷ qua, xây dựng được hệ thống thị trường ổn định và rộng mở. Năm 2024, việc ký kết 3 Nghị định thư về xuất khẩu sầu riêng đông lạnh, dừa tươi và cá sấu với Trung Quốc cũng là một bước đi quan trọng, giúp mở rộng thị trường cho các sản phẩm nông sản Việt. Bên cạnh đó, các hoạt động xúc tiến thương mại tại các thị trường khó tính như UAE cũng đang được đẩy mạnh, hứa hẹn mang lại nhiều cơ hội mới cho ngành nông, lâm, thủy sản.

Lý giải yếu tố khiến xuất khẩu rau quả đạt được tăng trưởng cao, Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho rằng trái cây nước ta đang ngày càng khẳng định được vị thế trên trường quốc tế. Khí hậu nhiệt đới cùng đất đai màu mỡ cũng giúp Việt Nam có được nhiều loại rau quả khác nhau với hương vị tươi ngon đặc trưng. Canh tác cây ăn quả trồng tại Việt Nam ngày càng nâng cao nhờ áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, đạt được nhiều tiêu chuẩn quốc tế như VietGAP, Global GAP… nên khẳng định được chất lượng, sự tươi ngon, đáp ứng được yêu cầu của thị trường, kể cả các thị trường khó tính.

Trong khi đó, dệt may Việt Nam đã vươn lên đứng đầu thị phần xuất khẩu hàng may mặc vào thị trường Mỹ, đồng thời đứng đầu về tốc độ tăng trưởng trong 3 quốc gia xuất khẩu dệt may lớn nhất thế giới. Dự kiến đơn hàng may mặc trong quý IV/2024 và quý I/2025 sẽ tiếp tục dồi dào.

Coi chuyển đổi sản xuất là động lực

Mặc dù là điểm sáng kinh tế, song, để giữ vững thị phần ở những thị trường lớn, đảm bảo ký kết hợp đồng đối tác lâu dài thì doanh nghiệp (DN) phải coi chuyển đổi sản xuất là động lực, là cơ hội để hoàn thiện và không ngừng nâng cấp sản phẩm.

Theo ông Cao Hữu Hiếu - Tổng Giám đốc Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex), khi xuất khẩu vào các thị trường khó tính như Hoa Kỳ, DN cần kiên định mục tiêu xanh hóa chuỗi sản xuất. Đồng thời, thận trọng, quản trị chặt chẽ sản xuất kinh doanh, bám sát kế hoạch đã đề ra, nhận diện và phòng ngừa tốt rủi ro, không để xảy ra bất kỳ tình huống bất ngờ nào, cam kết hoàn thành kế hoạch.

Ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam thì cho rằng, công nghệ bảo quản yếu, hạ tầng chưa đồng bộ, đường sá chưa phát triển, kho bãi, kho lạnh… chưa có nhiều là những thách thức lớn. Các rào cản kỹ thuật cũng đòi hỏi DN phải đáp ứng được các yêu cầu về chất lượng, tiêu chuẩn sản phẩm. Do đó, việc duy trì, nâng cao chất lượng, tuân thủ nghiêm quy định về chất lượng, truy xuất nguồn gốc... đòi hỏi người sản xuất, DN xuất khẩu phải chú trọng hơn.

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cũng đang khuyến nghị DN thận trọng và có chiến lược khi xuất khẩu. Ngoài việc bị ràng buộc bởi các quy định của Chính phủ và các nhà mua hàng, bản thân DN cần nhận thức rõ sự cần thiết và trách nhiệm của, xem như là điều kiện “sống còn” để giành được lợi thế cạnh tranh trong tương lai gần.

Liên quan đến xuất khẩu, tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, nhiều đại biểu Quốc hội đánh giá lĩnh vực này vẫn cần trợ lực để phát huy hết tiềm năng cũng như tận dụng mọi cơ hội để tăng trưởng. Cơ quan quản lý cần tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển kênh phân phối hiện đại, sàn thương mại điện tử; tạo điều kiện để phát triển thương hiệu. Đồng thời, cần tiếp tục tháo gỡ những vướng mắc liên quan đến giao thương, xuất nhập khẩu.

ÔNG TRẦN VĂN LÂM - ỦY VIÊN ỦY BAN TÀI CHÍNH, NGÂN SÁCH CỦA QUỐC HỘI: Đầu tư hạ tầng kết nối với cửa khẩu thông minh

Việc triển khai cửa khẩu thông minh là một phần quan trọng trong quá trình chuyển đổi số và thực hiện cải cách hành chính của nền kinh tế. Việc số hóa các cửa khẩu không chỉ đơn thuần là thay đổi phương thức làm việc mà còn mang lại lợi ích rất lớn cho hoạt động xuất nhập khẩu. Khi thủ tục hành chính được số hóa thì quá trình thông quan diễn ra nhanh hơn, giảm bớt thủ tục hành chính và tiết kiệm chi phí cho DN. Bởi dù có đường cao tốc tốt nhưng nếu không mở rộng hoặc nâng cấp kịp thời hệ thống thông quan hàng hóa thì vẫn có thể gây ách tắc.

Vì thế, kết hợp vấn đề này với việc phát triển hạ tầng giao thông kết nối tới các cửa khẩu thì có thể giải quyết được nhiều vướng mắc trong giao thương, từ đó hỗ trợ lớn trong gia tăng giá trị xuất khẩu. Chẳng hạn, với thị trường Trung Quốc - đối tác thương mại lớn của Việt Nam, việc thông quan nhanh chóng ở các cửa khẩu giúp giảm ách tắc hàng hóa, tăng khả năng tiêu thụ hàng hóa. Hương Dịu (ghi)

ÔNG TRẦN VIỆT ANH - CHỦ TỊCH HĐQT CÔNG TY CP XUẤT NHẬP KHẨU NAM THÁI SƠN: Đảm bảo năng lực sản xuất cao hơn lượng đơn hàng

Càng về cuối năm, hợp đồng xuất khẩu càng đổ về tới tấp, các DN phải tăng tốc sản xuất để trả hợp đồng. Chưa kịp mừng, DN lại phải đối mặt với nguy cơ không được đấu thầu những hợp đồng lớn của năm 2025, bởi theo quy định sẽ không được tham gia nếu DN còn tồn đơn hàng của năm cũ. Hiện nay, đơn hàng đang nhiều và đủ cho quý 1/2025 nhưng đó vẫn là đơn hàng của 2024. Do đó, DN phải chuẩn bị tốt để đảm bảo năng lực sản xuất phải cao hơn so với lượng đơn hàng nhận được.

Đáng nói là DN đã tăng tối đa công suất sản xuất để đủ điều kiện đấu thầu, hợp đồng mới. Nay, DN phải tìm cách chứng minh năng lực sản xuất bằng cách đầu tư thêm máy móc, trang thiết bị mới, cấp tốc tuyển thêm lao động để vận hành để tiếp tục nhận đơn. Không chỉ vậy, các DN phải đảm bảo phù hợp với các tiêu chuẩn sản xuất xanh mà nhiều thị trường đang yêu cầu, không chỉ chất lượng sản phẩm mà cả quy trình sản xuất phải đảm bảo bền vững. Hồng Vân (ghi)

ÔNG VŨ BÁ PHÚ - CỤC TRƯỞNG CỤC XÚC TIẾN THƯƠNG MẠI (BỘ CÔNG THƯƠNG): Thực hiện chuyển đổi xanh trong xúc tiến xuất khẩu

Phải xây dựng kế hoạch hành động cũng như triển khai một cách có hiệu quả về kế hoạch chuyển đổi xanh trong xúc tiến xuất khẩu. Thực tế, đây là một yêu cầu rất cấp bách đối với các DN Việt Nam. Nếu không triển khai kế hoạch chuyển đổi xanh thì trong khoảng 3-5 năm nữa, đặc biệt là từ năm 2027-2028, chúng ta có sản phẩm cũng không xuất khẩu được vào những thị trường có giá trị cao như là EU hay Hoa Kỳ.

DN chủ động thích ứng phát triển xanh và bền vững sẽ tạo ra nhiều điều kiện thuận lợi trong bối cảnh thực thi các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, giúp DN nâng cao khả năng cạnh tranh, mở ra cơ hội tiếp cận và mở rộng thị trường xuất khẩu.

Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công thương vẫn đang tích cực kết nối tìm kiếm khách hàng quốc tế, khai thác mạnh thị trường sản phẩm xanh toàn cầu, qua đó, các hàng hóa thế mạnh của Việt Nam sẽ tìm được đường đến những thị trường cao cấp, lấp đầy những khâu trong chuỗi cung ứng sản phẩm. Trúc Lam (ghi)

Hồng Vân