Định vị giá trị cốt lõi của báo chí trong kỷ nguyên mới

Trao đổi với báo Pháp Luật TP.HCM, nhà báo Trần Trọng Dũng, Phó Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, phụ trách phía Nam, nhìn nhận trước khát vọng đổi mới, cải cách toàn diện của Đảng và Nhà nước, báo chí cần dũng cảm ủng hộ cái mới, vừa đồng hành, vừa phản biện, vừa góp ý để hoàn thiện chính sách để việc triển khai thực hiện đạt hiệu quả cao nhất.

Thưa ông, trong kỷ nguyên mới với những nhiệm vụ lớn, kỳ vọng cao, báo chí cần phải thay đổi như thế nào để đảm bảo được vai trò, vị trí, trách nhiệm mới?

Với vai trò là một “vũ khí sắc bén” trên trận địa thông tin - tư tưởng, trước hết, người làm báo phải nâng cao nhận thức về sứ mệnh của mình. Chúng ta cần bám sát thực tế đang thay đổi từng giờ để kịp thời thích ứng và tự làm mới bản thân.

Mới đây, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa cũng nhấn mạnh rằng báo chí không chỉ hoạt động trên các nền tảng truyền thống mà còn phải hiện diện và chiếm lĩnh không gian mạng để định hướng dư luận trên mọi mặt trận.

Tất nhiên, báo chí không chạy theo những hiện tượng nhất thời, mà phải có sự phân tích dưới góc nhìn nghề nghiệp, phản biện đúng lúc, đúng cách và biết tận dụng mạng xã hội như một công cụ truyền tải thông tin hiệu quả trong thời đại số.

Dù ở bất kỳ thời đại hay kỷ nguyên nào, người làm báo vẫn phải giữ vững đạo đức nghề nghiệp. Điều này đã được quy định rõ trong 10 điều Quy định đạo đức nghề nghiệp người làm báo và Quy tắc ứng xử của người làm báo trên không gian mạng do Hội Nhà báo Việt Nam ban hành.

Đội ngũ phóng viên các báo, đài tác nghiệp tại một sự kiện ở TP.HCM. Ảnh: HOÀNG GIANG

Phóng viên tác nghiệp dịp lễ kỷ niệm 50 năm ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Ảnh: DUYÊN PHAN - NGUYỆT NHI - NAM ANH

Trước làn sóng mạng xã hội chi phối truyền thông, giá trị cốt lõi của báo chí cần được xác định như thế nào, thưa ông?

+ Tôi cho rằng, dù báo chí có thay đổi ra sao thì giá trị cốt lõi của báo chí vẫn không thay đổi. Trong đó, hai giá trị cốt lõi xuyên suốt và bao trùm mọi hoạt động báo chí chính là tính nhân văn và tính đấu tranh, phản biện.

Chúng ta làm báo với sứ mệnh phục vụ bạn đọc, phụng sự đất nước. Do đó, báo chí phải mang tính nhân văn, tức là phải bảo vệ lẽ phải, bênh vực người yếu thế, phản ánh sự thật và lan tỏa các giá trị tích cực trong xã hội. Mỗi sản phẩm báo chí cần góp phần tạo ra thay đổi tích cực, xây dựng niềm tin, tinh thần đoàn kết và phát triển cộng đồng.

Cạnh đó, báo chí còn phải kiên quyết đấu tranh, phản biện với các biểu hiện tiêu cực, sai phạm. Ngòi bút của người làm báo phải thể hiện tinh thần “chống để xây, xây để chống” góp phần phát triển bền vững đất nước.

Tôi muốn nhấn mạnh rằng bản lĩnh của người làm báo là sự chân chính, dám nói lên sự thật, dám bảo vệ công lý bằng lý lẽ và tinh thần xây dựng vì mục tiêu cao cả: Phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân.

Hoạt động kinh tế ngày càng quan trọng với sự tồn tại của báo chí. Tuy nhiên, một số nơi lại sa đà, lệch chuẩn vì quá chạy theo mục tiêu kinh tế. Ông nhìn nhận thực trạng này ra sao?

+Trong bối cảnh chuyển đổi số và cạnh tranh truyền thông ngày càng khốc liệt, đặc biệt với những cơ quan báo chí tự chủ tài chính, việc làm kinh tế báo chí là yêu cầu tất yếu. Tuy nhiên, nếu chỉ coi doanh thu là mục tiêu tối thượng, thì nguy cơ lệch chuẩn là rất dễ xảy ra.

Thực tế cho thấy, không ít nơi vì áp lực tài chính mà dẫn đến tình trạng “giật tít câu view”, khai thác đề tài giật gân, thậm chí thương mại hóa nội dung báo chí, biến báo chí thành công cụ phục vụ lợi ích nhóm, lợi ích cá nhân.

Đáng lo ngại hơn, có trường hợp lợi dụng mạng xã hội phát ngôn chưa chuẩn mực, hoặc biến tờ báo thành công cụ “bán nội dung”, vi phạm đạo đức nghề nghiệp, thậm chí vi phạm pháp luật dẫn đến bị xử lý kỷ luật nghiêm khắc. Đây là điều rất đáng tiếc, bởi nó không chỉ làm xói mòn niềm tin của công chúng mà còn làm lệch lạc vai trò định hướng và phản biện xã hội - vốn là sứ mệnh thiêng liêng và cốt lõi của nền báo chí cách mạng.

Do đó, theo tôi, kinh tế báo chí là điều kiện cần nhưng tuyệt đối không thể thay thế cho các giá trị cốt lõi của nghề báo. Người dân và bạn đọc vẫn luôn đặt niềm tin vào báo chí chính thống, vào sự chuẩn mực và đạo đức của người làm báo. Vì thế, chúng ta phải nỗ lực gìn giữ hình ảnh người làm báo có bản lĩnh chính trị vững vàng, trung thực, khách quan, dấn thân vì sự thật, chứ không thể để những động cơ vụ lợi làm ảnh hưởng đến danh dự của nghề báo và lòng tin của xã hội.

Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh bộ tứ Nghị quyết (57, 59, 66, 68) sẽ là trụ cột thể chế, tạo động lực phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Theo ông, báo chí cần đồng hành ra sao trước những đổi mới, cải cách mang tính đột phá này?

+ Bốn Nghị quyết 57, 59, 66 và 68 là những văn kiện trọng yếu thể hiện rõ tinh thần “tiến công”, khát vọng đổi mới, cải cách toàn diện của Đảng và Nhà nước trong giai đoạn phát triển mới. Điều này đã và đang tạo ra luồng sinh khí mới trong mọi mặt đời sống xã hội.

Tất nhiên, mỗi cơ quan báo chí sẽ có thế mạnh, tôn chỉ, mục đích và đối tượng bạn đọc riêng. Chẳng hạn báo Pháp Luật TP.HCM - một tờ báo vốn có thế mạnh về tuyên truyền pháp luật thì cần tập trung phân tích những điểm mới các Nghị quyết, trong hoàn thiện thể chế. Bởi “điểm nghẽn của điểm nghẽn” hiện nay chính là thể chế.

Báo chí phải góp phần tháo gỡ những điểm nghẽn về cơ chế, chính sách, pháp luật, đồng thời phải làm tốt vai trò phản biện xã hội - vừa tuyên truyền, đề xuất các giải pháp nhằm xây dựng, hoàn thiện thể chế theo hướng đúng đắn, hiệu quả, khả thi.

Mọi cái mới khi ra đời đều vấp phải sức ì, lực cản từ thói quen, tư duy cũ. Những chính sách như sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện, tinh gọn bộ máy... là rất mới, rất khó, nhưng nếu làm được sẽ tạo ra những bước đột phá chưa từng có. Lúc này, báo chí cần dũng cảm ủng hộ cái mới, vừa đồng hành, vừa phản biện, vừa góp ý để hoàn thiện chính sách, từ đó giúp việc triển khai thực hiện đạt hiệu quả cao nhất.

Thực hiện: LÊ THOA

Ảnh: NGUYỆT NHI

Thiết kế: QUỲNH ANH