Dinh dưỡng 1.000 ngày đầu đời: Hướng dẫn hành trình ăn dặm khoa học

Ăn dặm: "Cửa sổ" vàng cho sự phát triển của trẻ

Nhiều nghiên cứu trên thế giới đã chứng minh, trẻ được nuôi dưỡng đúng cách trong 1.000 ngày đầu đời (từ khi thai nhi hình thành đến khi trẻ đủ 2 tuổi) sẽ có hệ miễn dịch tốt và phát huy hết tiềm năng về thể chất, trí tuệ. Trong đó, ăn dặm (hay còn gọi là ăn bổ sung) là một giai đoạn cực kỳ quan trọng.

Theo BS.CKI Đào Thị Cẩm Thùy - Khoa Dinh dưỡng – Tiết chế, Bệnh viện Nhi đồng Thành phố (TP.HCM), từ 6 tháng tuổi, nhu cầu năng lượng để tăng trưởng của trẻ tăng cao. Lúc này, nguồn sữa mẹ không còn cung cấp đủ năng lượng, đạm và các vi khoáng chất thiết yếu như sắt, vitamin A. Do đó, ăn dặm là giai đoạn chuẩn bị để trẻ chuyển từ bú mẹ sang tập nuốt, tập nhai và làm quen với các loại thực phẩm phong phú hơn.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nên cho trẻ bắt đầu ăn dặm khi trẻ tròn 6 tháng tuổi (180 ngày tuổi). Giai đoạn này không chỉ giúp trẻ nhận thêm dinh dưỡng mà còn là quá trình đồng hành, khuyến khích trẻ có hứng thú với việc ăn uống, giúp trẻ hình thành thói quen ăn uống tự lập.

Nguyên tắc vàng trong hành trình ăn dặm

BS. Thùy đưa ra những nguyên tắc chính để cha mẹ áp dụng trong hành trình ăn dặm của con:

• Bắt đầu từ loãng đến đặc: Lúc đầu, nên cho bé ăn từng loại thực phẩm riêng biệt, dạng sệt, loãng. Cha mẹ cần theo dõi tình trạng dung nạp của trẻ để điều chỉnh. Khi trẻ đã quen, tăng dần độ thô để phát triển cơ hàm và khả năng nhai nuốt.

• Đa dạng thực phẩm, đủ 4 nhóm chất: Để phòng tránh suy dinh dưỡng và thiếu vi chất, bữa ăn của trẻ cần đảm bảo đầy đủ 4 nhóm chất:

Thực đơn cho trẻ ăn dặm. Viện dinh dưỡng Quốc gia

- Chất đạm: Ưu tiên đạm động vật giàu sắt, kẽm như thịt bò, cá, gan, trứng, thịt gà. Lượng đạm cần khoảng 10-25 gram (1 muỗng canh) cho mỗi chén cháo 200ml.

- Tinh bột: Chọn các loại ngũ cốc đa dạng như bột gạo, khoai, nui, mì. Lượng tinh bột tăng dần theo tháng tuổi.

- Chất béo: Đây là nguồn cung cấp năng lượng chính. Nên ăn đa dạng các loại dầu thực vật (dầu nành, phộng, cá) xen kẽ mỡ động vật. Mỗi chén bột/cháo nên thêm 5-10 ml dầu hoặc mỡ để giúp món ăn mềm, dễ nuốt.

- Vitamin và khoáng chất: Ưu tiên rau lá xanh đậm, củ quả màu cam, vàng (cung cấp nhiều vitamin A, C, folate).

• Không nêm gia vị cho trẻ dưới 12 tháng: Hàm lượng Natri và Clo trong sữa mẹ hoặc sữa công thức đã đủ để đáp ứng nhu cầu của trẻ. Thói quen ăn nhạt từ nhỏ còn giúp phòng ngừa các bệnh mãn tính như tăng huyết áp khi trưởng thành.

Thực hành cho ăn đáp ứng và những lưu ý cần tránh

BS.CKI Đào Thị Cẩm Thùy nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng thói quen ăn uống lành mạnh cho trẻ từ nhỏ thông qua Nguyên tắc Thực hành cho ăn đáp ứng:

• Cho ăn đúng cách: Kiên nhẫn khuyến khích trẻ, giảm các yếu tố gây phân tâm như điện thoại, ti vi.

• Thận trọng với thức ăn mới: Khi bắt đầu một loại thực phẩm mới, cho trẻ ăn trong 3 ngày liên tục và theo dõi các phản ứng. Nếu trẻ có dấu hiệu bất thường như tiêu chảy, chướng bụng, nổi mẩn, cần dừng ngay và đưa trẻ đi khám.

• Không lấy trẻ khác làm chuẩn: Mỗi trẻ có một tốc độ tăng trưởng riêng. Cha mẹ chỉ cần đảm bảo trẻ có chế độ dinh dưỡng cân bằng và phát triển theo biểu đồ tăng trưởng là đủ.

Bên cạnh đó, bác sĩ cũng khuyến cáo cha mẹ nên tránh những sai lầm phổ biến sau:

• Cho trẻ ăn thức ăn người lớn quá sớm: Dễ khiến trẻ chán và từ chối các món ăn của trẻ.

• Cho ăn nhiều quà vặt, bánh kẹo: Gây biếng ăn trầm trọng hơn.

• Chỉ cho trẻ ăn nước hầm xương: Chất dinh dưỡng và chất đạm vẫn còn chủ yếu trong phần "cái". Chỉ ăn nước hầm sẽ khiến trẻ bị thiếu dinh dưỡng.

• Cho trẻ ăn nhiều rau xanh mà giảm tinh bột: Sẽ dẫn đến thiếu hụt carbohydrate và năng lượng, khiến trẻ không tăng cân.

Tóm lại, hành trình ăn dặm cùng con cần sự kiên nhẫn, tình yêu thương và kiến thức khoa học. Mỗi chúng ta nên trang bị thêm kiến thức về dinh dưỡng, lựa chọn thực phẩm, số lượng và cách chế biến phù hợp với tháng tuổi của trẻ. Điều này sẽ góp phần tối ưu hóa "1.000 ngày đầu đời" và xây dựng nền tảng vững chắc cho con.

An Nhiên