Địa đạo Vịnh Mốc - huyền thoại trong lòng đất thép

Vịnh Mốc (xã Vĩnh Thạch) là ngôi làng nằm sát bờ biển, cách thành phố Đông Hà - trung tâm tỉnh lỵ Quảng Trị khoảng 38km. Nơi đây có vị trí trọng yếu trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, vừa là địa đầu miền Bắc xã hội chủ nghĩa, vừa là địa điểm rất thuận lợi cho việc tập kết lương thực, thực phẩm và vũ khí để tiếp sức bảo vệ đảo Cồn Cỏ, chi viện cho chiến trường miền nam bằng đường biển.

Khi đế quốc Mỹ bắt đầu leo thang chiến tranh phá hoại ở miền bắc Việt Nam, mảnh đất Vĩnh Linh chưa đầy 820 km2 nằm ở bờ bắc sông Bến Hải trở thành túi bom, hứng chịu hơn nửa triệu tấn bom đạn, tính trung bình mỗi người dân phải chịu 7 tấn từ năm 1965 đến 1972.

Những quả bom đế quốc Mỹ ném xuống mảnh đất Vĩnh Linh, nay được trưng bày trong khuôn viên di tích địa đạo như chứng tích tội ác chiến tranh.

Trên mặt đất vẫn còn vô số hố bom đạn, bên cạnh những lũy tre, rừng cây che chở cho địa đạo.

Để tồn tại và chiến đấu, quân và dân Vịnh Mốc quyết định "Quân sự hóa toàn dân, công sự hóa toàn khu vực”, bắt đầu xây dựng hệ thống hầm đào, trận địa rộng khắp.

Với ý chí "một tấc không đi, một ly không rời", quân và dân Vĩnh Linh đã âm thầm chuyển cuộc sống từ mặt đất xuống lòng đất. Ngày 25/7/1965, nhát cuốc đầu tiên được thực hiện, mở đầu cho công cuộc đào địa đạo.

Trong khoảng 2 năm với 18.000 ngày công, nhân dân Vịnh Mốc đã đào và vận chuyển 6.000m3 đất đá đã hoàn thành hệ thống hầm ngầm sâu trong lòng đất hình thành, gồm 3 địa đạo chính nối thông với nhau. Tổng chiều dài đường hầm lên đến 1.701m, gồm 13 cửa vào (6 cửa thông lên đồi, 7 cửa thông ra biển). Địa đạo có kết cấu 3 tầng để người dân sinh hoạt, đồng thời chứa hàng và tránh bom khoan.

Đường hầm có dạng hình vòm cao 1,7m, rộng 1,2m, có độ sâu từ 15-23m. Vì Vịnh Mốc là vùng đất đỏ bazan nên chất đất mềm, độ kết dính cao, bảo đảm không sạt lở. Hệ thống các cửa cùng giếng thông hơi được ngụy trang giúp thoáng khí. Thời cao điểm, sức chứa của địa đạo Vịnh Mốc khoảng 600 người.

Địa đạo Vịnh Mốc có nơi ăn, ở, sinh hoạt cho dân Vịnh Mốc, đồng thời bao gồm cả nhà trẻ, trạm cứu thương, nhà thông tin, nhà dân quân trực gác, kho chứa hàng và hội trường... Điều này đảm bảo sự an toàn cho người dân, vừa duy trì cuộc sống thường nhật vừa có thể trồng trọt, chiến đấu. Trong những năm chiến tranh ác liệt, 17 cháu bé đã ra đời tại đây.

Địa đạo có những cửa thông ra biển để chuyển tiếp vũ khí, hàng hóa chi viện cho đảo Cồn Cỏ và chiến trường miền nam.

Trong gần 2.000 ngày đêm trong lòng địa đạo, quân và dân Vịnh Mốc đã viết nên thiên huyền thoại về sức sống kỳ diệu, ý chí quật cường của những con người nơi đất lửa.

Ngày nay, Địa đạo Vịnh Mốc và hệ thống làng hầm Vĩnh Linh được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt, trở thành địa chỉ đỏ mang giá trị lịch sử to lớn, giáo dục truyền thống yêu nước và tinh thần cách mạng.

Di tích cũng thu hút đông đảo khách tham quan quốc tế, những người đã bày tỏ sự ngưỡng mộ với tinh thần yêu nước bất diệt, ý chí quật cường và sự sáng tạo của người dân Vịnh Mốc nói riêng cũng như nhân dân Việt Nam nói chung trong sự nghiệp thống nhất đất nước.

Đến với Vịnh Mốc không chỉ là hành trình về nguồn, tìm hiểu về huyền thoại trong lòng đất lửa, du khách còn chứng kiến sự hồi sinh mạnh mẽ của mảnh đất anh dũng trong chiến tranh, cần cù sáng tạo trong lao động để phát triển, tiến vào kỷ nguyên mới của đất nước.

Như Ý - Trọng Tài - Thanh Hải