Di sản, báu vật quốc gia bị xâm hại: Sau hậu quả lại 'tăng cường'

Giữa tháng 5-2025, dư luận bàng hoàng khi mộ Vua Lê Túc Tông - một di tích quốc gia đặc biệt tại Thanh Hóa bị đào trộm. Mới đây, lại xảy ra vụ việc đập phá ngai vua triều Nguyễn. Hai vụ việc xảy ra liên tiếp khiến câu hỏi đặt ra là: Vì sao di sản - bảo vật quốc gia vẫn dễ dàng bị tổn hại như vậy?

Luật Di sản văn hóa và các văn bản hướng dẫn như Nghị định 98/2010/NĐ-CP, Thông tư 13/2010/TT-BVHTTDL… đều quy định rất rõ trách nhiệm trong việc bảo vệ, bảo quản di sản, nhất là bảo vật quốc gia.

Theo khoản 21 Điều 1 của Luật sửa đổi, bổ sung Luật Di sản văn hóa năm 2009, bảo vật quốc gia phải được bảo vệ theo chế độ đặc biệt. Việc bảo quản phải được lập phương án cụ thể, có sự tham gia của chuyên gia.

Như vậy, quy định không thiếu nhưng khi hiện vật bị xâm hại mới phát hiện những lỗ hổng mà kẻ xấu dễ dàng lợi dụng.

Ngày 22-4-2024, Bộ VH-TT&DL ban hành Văn bản 1669/BVHTTDL-DSVH gửi các bộ, ngành và địa phương, đề nghị “tăng cường công tác bảo vệ, bảo quản, phát huy giá trị bảo vật quốc gia”.

Theo văn bản, các đơn vị được yêu cầu lập phương án bảo vệ đặc biệt cho từng bảo vật, tăng cường phối hợp giữa ngành văn hóa - công an - chính quyền địa phương, phân định rõ trách nhiệm quản lý. Đồng thời, phải ưu tiên đầu tư cải tạo hạ tầng bảo quản, trưng bày, có kế hoạch bảo quản theo quy trình kỹ thuật với sự tham gia của chuyên gia.

Các văn bản yêu cầu tăng cường sẽ không đủ nếu thiếu kiểm tra, giám sát thực chất. Cục Di sản văn hóa cần chủ động rà soát toàn quốc, đánh giá đúng thực trạng bảo vệ di sản tại các địa phương, xác định rõ nơi nào chưa có phương án, chưa có trang thiết bị hoặc chưa có người trông coi di tích.

Bảo vật quốc gia không thể chỉ là danh hiệu mang tính hình thức. Nếu không có trách nhiệm cụ thể và hành động kịp thời, những mất mát như mộ vua bị đào, ngai vàng bị gãy có thể sẽ còn tái diễn, lúc đó mọi chỉ đạo “tăng cường” cũng trở nên muộn màng.

HỒ THỊNH