Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Giá trị nhân văn và tầm nhìn vượt thời đại

Chủ tịch Hồ Chí Minh làm việc tại Phủ Chủ tịch (Hà Nội). Ảnh: TTXVN

Dù thời gian đã lùi xa, những giá trị tư tưởng cao quý trong Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn vẹn nguyên ý nghĩa, soi đường cho dân tộc Việt Nam và lay động trái tim bạn bè quốc tế. Bản Di chúc, được Người cẩn trọng chấp bút trong bốn năm (1965-1969), không chỉ là một trong năm bảo vật quốc gia mà Chủ tịch Hồ Chí Minh để lại, mà còn là một di sản tinh thần vô giá, góp phần làm phong phú nền văn hóa Việt Nam và nhân loại. Những lời dặn dò tâm huyết trong Di chúc chứa đựng những giá trị nhân văn sâu sắc, thể hiện tầm nhìn chiến lược và sự quan tâm sâu sắc của Bác đối với tương lai của đất nước.

Ngày 10 tháng 5 năm 1965, vào đúng 9 giờ sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh bắt đầu viết những dòng đầu tiên của Di chúc, văn kiện mà Người trìu mến gọi là "bức thư để lại cho đồng bào, đồng chí", "mấy lời dặn lại trước lúc đi xa". Việc Bác chọn thời điểm viết Di chúc trùng với dịp sinh nhật, vào giờ đẹp nhất trong ngày, khi sức khỏe còn tốt để suy ngẫm về ngày ra đi của mình, đã thể hiện một bản lĩnh văn hóa phi thường. Sự ung dung, thanh thản ấy cho thấy chiều sâu trong thế giới nội tâm của Người, một bản lĩnh vượt lên trên lẽ tử sinh. Ngay từ những dòng đầu tiên, Di chúc đã thể hiện sự trân trọng cuộc sống và tinh thần lạc quan cách mạng, một phẩm chất mà Bác luôn đề cao.

Mỗi câu chữ trong Di chúc là kết tinh của trí tuệ, tâm huyết và tình yêu bao la của Bác dành cho Tổ quốc và nhân dân. Đó là ánh sáng dẫn lối cho cách mạng Việt Nam, hướng tới một đất nước phồn vinh, nơi nhân dân được tự do, ấm no và hạnh phúc. Bản Di chúc thể hiện trọn vẹn tâm nguyện, tình cảm, ý chí và trách nhiệm của Người đối với vận mệnh quốc gia và sự nghiệp cách mạng. Những giá trị nhân văn như lòng yêu nước thương dân, khát vọng độc lập tự do và niềm tin vào sức mạnh của nhân dân được thể hiện sâu sắc trong từng lời dặn dò.

Xuyên suốt Di chúc là niềm tin son sắt, sự lạc quan mãnh liệt vào thắng lợi của cuộc kháng chiến giải phóng miền Nam và công cuộc xây dựng đất nước sau chiến tranh. Đặc biệt, những lời căn dặn sâu sắc về sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng được Bác nhấn mạnh: "Đoàn kết là một truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng và của dân ta. Các đồng chí từ trung ương đến các chi bộ cần phải giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình. Trong Đảng thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết và thống nhất của Đảng. Phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau". Người mong muốn Đảng ngày càng trong sạch, vững mạnh, giữ vững vai trò lãnh đạo và nâng cao sức chiến đấu. Lời dặn dò này không chỉ mang tính thời sự trong giai đoạn kháng chiến mà còn là nguyên tắc sống còn cho sự phát triển của Đảng trong mọi giai đoạn lịch sử, thể hiện tầm nhìn xa trông rộng của Bác.

Di chúc còn thể hiện rõ tư tưởng Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội, về vai trò cầm quyền của Đảng, về thực hành dân chủ, về quản lý xã hội mà trọng tâm là an sinh của dân tộc. Nội dung Di chúc không chỉ khẳng định niềm tin tuyệt đối vào thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, mà còn thể hiện ý chí quyết tâm giành độc lập, tự do, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ miền Bắc xã hội chủ nghĩa, thực hiện mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội trên toàn lãnh thổ Việt Nam. Tất cả những điều này đều hướng đến mục tiêu cao nhất mà Bác hằng trăn trở: xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn cho nhân dân.

Trong một đoạn văn ngắn gọn nhưng đầy sức mạnh, Bác Hồ đã bốn lần lặp lại từ "nhất định" để khẳng định niềm tin vào thắng lợi cuối cùng: "Dù khó khăn gian khổ đến mấy, nhân dân ta nhất định sẽ hoàn toàn thắng lợi. Đế quốc Mỹ nhất định phải cút khỏi nước ta. Tổ quốc ta nhất định sẽ thống nhất. Đồng bào Nam – Bắc nhất định sẽ sum họp một nhà. Nước ta sẽ có vinh dự lớn là một nước nhỏ mà đã anh dũng đánh thắng hai đế quốc to là Pháp và Mỹ; và đã góp phần xứng đáng vào phong trào giải phóng dân tộc". Di chúc không chỉ đề cập đến những vấn đề cấp bách của hiện tại mà còn dự báo về tương lai tươi sáng, thể hiện niềm tin mãnh liệt vào ngày thống nhất đất nước, Bắc Nam sum họp. Niềm tin tuyệt đối này là nguồn sức mạnh tinh thần to lớn, thể hiện ý chí và khát vọng thống nhất đất nước cháy bỏng của Bác.

Chính niềm tin, ý chí và quyết tâm sắt đá vì chân lý "Không có gì quý hơn độc lập tự do" của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thôi thúc, cổ vũ toàn dân tộc đứng lên với tinh thần "Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước", "Cuộc đời đẹp nhất là ở trên trận tuyến chống quân thù", "Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người", "Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng giặc Mỹ xâm lược". Tinh thần "Không có gì quý hơn độc lập tự do" thấm nhuần trong Di chúc đã trở thành động lực mạnh mẽ cho toàn dân tộc.

Dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam, cùng với tinh thần chiến đấu quả cảm, không quản ngại hy sinh gian khổ của đồng bào và chiến sĩ cả nước, dân tộc ta đã giành được những thắng lợi to lớn, đỉnh cao là chiến thắng mùa Xuân năm 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, thực hiện trọn vẹn ước nguyện của Bác Hồ. Thắng lợi vĩ đại này là minh chứng hùng hồn cho sức mạnh của tinh thần đoàn kết và ý chí độc lập tự do mà Bác đã dày công vun đắp trong Di chúc.

Trong giai đoạn hiện nay, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa càng trở nên quan trọng, đặc biệt khi đất nước đã trải qua hơn 40 năm đổi mới và đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử. Như lời cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định: "Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay". Tiếp nối, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh trong bài phát biểu tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh về "Kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc": "Chúng ta phải tranh thủ thời cơ, vượt qua thách thức, đưa đất nước ta ngày càng phát triển và xây dựng thành công nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa, Dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh, sánh vai với các cường quốc năm châu". Những mục tiêu này hoàn toàn phù hợp với khát vọng về một nước Việt Nam "đàng hoàng hơn, to đẹp hơn" mà Bác đã gửi gắm trong Di chúc.

Để thực hiện thắng lợi mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, xây dựng đất nước phồn vinh, văn minh, vấn đề cốt lõi là phải chuyển hóa niềm tin chiến thắng, ý chí giành độc lập tự do thành niềm tin và ý chí quyết tâm xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Đây chính là sự tiếp nối tinh thần và ý chí cách mạng mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã truyền lại trong Di chúc. Để hiện thực hóa niềm tin và ý chí đó, chúng ta cần đặc biệt lưu ý đến những vấn đề chủ yếu sau:

Một là: Kiên định vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kế thừa truyền thống và kinh nghiệm quý báu của dân tộc trong lịch sử dựng nước và giữ nước, đặc biệt là trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Đảng cần tiếp tục đề ra đường lối, chủ trương, chính sách đúng đắn, phù hợp với tình hình thực tiễn trong nước và quốc tế, đảm bảo công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đi đúng định hướng xã hội chủ nghĩa, đạt được những thành tựu to lớn và toàn diện, không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân. Điều này thể hiện sự quán triệt sâu sắc lời dặn dò của Bác về việc không ngừng học hỏi và vận dụng sáng tạo lý luận cách mạng.

Hai là: Tăng cường xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức và tổ chức. Đặc biệt, cần chú trọng những lời căn dặn của Bác trong Di chúc về sự đoàn kết chặt chẽ, tinh thần phục vụ nhân dân, giữ gìn sự thống nhất trong Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình, thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên tự phê bình và phê bình, và giữ cho Đảng thật sự trong sạch. Đây là những yếu tố then chốt để Đảng hoàn thành sứ mệnh lãnh đạo mà Bác đã căn dặn.

Ba là: Xây dựng nhà nước thật sự trong sạch, vững mạnh, hoạt động hiệu lực và hiệu quả. Cần tổ chức triển khai thực hiện thắng lợi mọi đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, nhanh chóng đưa nghị quyết vào cuộc sống, không ngừng đổi mới phương thức quản lý, điều hành xã hội, tích cực cải cách hành chính và tìm kiếm những giải pháp hữu hiệu, đặc biệt là có kế hoạch phát triển kinh tế và văn hóa để không ngừng nâng cao đời sống nhân dân. Đồng thời, kiên quyết đấu tranh chống các tệ tiêu cực, tham nhũng, mất dân chủ. Lời dặn dò về xây dựng một nhà nước vì dân, kiến tạo cuộc sống ấm no cho nhân dân vẫn là kim chỉ nam cho hành động.

Bốn là: Chăm lo xây dựng, giáo dục, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, đảng viên có phẩm chất chính trị, đạo đức tốt, năng lực giỏi, phương pháp công tác tốt, vừa "hồng" vừa "chuyên", thực sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, cần kiệm liêm chính, chí công vô tư, xứng đáng là "công bộc" của dân, là người lãnh đạo, người đầy tớ trung thành của nhân dân như Bác Hồ đã dạy. Đây là sự cụ thể hóa lời căn dặn về việc xây dựng đội ngũ cán bộ "vừa hồng vừa chuyên" mà Bác đã nhấn mạnh trong Di chúc.

Năm là: Phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân, của cả hệ thống chính trị vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh. Cần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nâng cao ý thức trách nhiệm của mỗi công dân, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, phát huy nội lực và tranh thủ sự giúp đỡ của bạn bè quốc tế trong cuộc đấu tranh vì độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội. Thực hiện trọn vẹn Di chúc thiêng liêng của Bác: "Thắng giặc Mỹ, ta sẽ xây dựng lại đất nước ta đàng hoàng hơn, to đẹp hơn". Lời dặn dò về sức mạnh đoàn kết toàn dân tộc và khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh vẫn là nguồn động lực to lớn.

Bản Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh là sự tổng kết sâu sắc những quan điểm tư tưởng, đồng thời thể hiện những trăn trở, suy tư và kỳ vọng lớn lao của Người đối với tương lai của dân tộc. Khẳng định giá trị trường tồn của Di chúc là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân ta, để tiếp tục khắc ghi công lao vĩ đại của Người. Đồng thời, đây cũng là dịp để chúng ta kiểm nghiệm và khẳng định những giá trị bất hủ của bản Di chúc lịch sử đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam. Những giá trị nhân văn và tầm nhìn chiến lược trong Di chúc mãi là ngọn hải đăng soi đường cho dân tộc Việt Nam trên con đường xây dựng một tương lai tươi sáng.

Thạc sĩ Lê Thành Trung