Đề xuất Nhà nước độc quyền trong đầu tư điện hạt nhân

Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên. Ảnh: Quốc hội

Nhà nước sẽ độc quyền trong đầu tư, xây dựng và vận hành các dự án nhà máy điện hạt nhân

Ngày 21/10, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã trình bày trước Quốc hội về dự án Luật Điện lực (sửa đổi).

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, sau gần 20 năm triển khai thi hành Luật Điện lực năm 2004, vẫn còn tồn tại một số vấn đề, chưa đáp ứng được thực tiễn và cần thiết phải sửa đổi, bổ sung, cũng như đảm bảo đồng bộ các luật liên quan.

Một trong những điểm mới được đề cập tại dự thảo lần này, đó là các chính sách về phát triển điện hạt nhân.

Theo đó, Nhà nước sẽ độc quyền trong đầu tư, xây dựng và vận hành các dự án nhà máy điện hạt nhân, nhà máy thủy điện chiến lược đa mục tiêu, lưới điện truyền tải...

Trong đó, các chính sách phát triển điện hạt nhân gồm: quy hoạch phát triển điện hạt nhân sẽ đồng bộ với quy hoạch phát triển điện đảm bảo mục tiêu an ninh cung cấp điện. Dự án điện hạt nhân là dự án quan trọng liên quan đến an ninh quốc gia, do Nhà nước đầu tư xây dựng và vận hành.

Việc đầu tư xây dựng, vận hành, chấm dứt hoạt động và bảo đảm an toàn nhà máy điện hạt nhân phải tuân thủ quy định của Luật Năng lượng nguyên tử và các quy định pháp luật khác. Các dự án điện hạt nhân phải sử dụng công nghệ hiện đại, có kiểm chứng để đảm bảo an toàn cao nhất.

Ngoài ra, dự thảo cũng quy định tùy thuộc tình hình kinh tế, xã hội từng thời kỳ và dự án cụ thể, Thủ tướng Chính phủ quy định cơ chế đặc thù để đảm bảo triển khai đầu tư xây dựng, vận hành nhà máy điện hạt nhân có hiệu quả.

Toàn cảnh phiên họp. Ảnh: Quốc hội

Thẩm tra nội dung trên, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho rằng, chính sách phát triển điện hạt nhân là vấn đề mới được nêu tại dự thảo luật. Do đó, cơ quan này đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định quy định nội dung này và mức độ quy định trong dự thảo luật với phát triển điện hạt nhân.

Cùng với đó, việc dự thảo đưa ra nội dung Thủ tướng quy định cơ chế đặc thù để đảm bảo triển khai đầu tư xây dựng, vận hành nhà máy điện hạt nhân là không phù hợp về thẩm quyền, theo luật Tổ chức Chính phủ, luật Ban hành Văn bản quy phạm pháp luật. Vì thế, cơ quan soạn thảo cần nghiên cứu, chỉnh lý cho phù hợp.

Cơ quan thẩm tra cũng cho hay, có ý kiến cho rằng cần rà soát, làm rõ quy định liên quan các lĩnh vực Nhà nước độc quyền đầu tư. Theo đó, chỉ quy định những nội dung thực sự cần thiết để bảo đảm an ninh năng lượng, tạo cơ chế thu hút xã hội hóa, tạo điều kiện thuận lợi cho việc huy động các nhà đầu tư, giảm đầu tư công, tăng tính khả thi và quản lý Nhà nước hiệu quả hơn.

Cần cụ thể hơn các chính sách cải cách giá điện một cách phù hợp

Tại lần sửa đổi này, dự thảo luật đưa ra quy định giá bán điện theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước nhằm đảm bảo khuyến khích sử dụng điện tiết kiệm.

Theo cơ quan thẩm tra, mặc dù Bộ Công Thương đã có báo cáo giải trình nhưng cơ quan thẩm tra thấy một số vấn đề chưa được làm rõ.

Đối với giá điện, cơ quan thẩm tra thấy chưa có quy định, nguyên tắc để minh bạch các thành phần của giá điện, trong đó có bao gồm các khoản hỗ trợ đối tượng chính sách, vùng sâu, vùng xa...

Cơ quan thẩm tra cho rằng, trước mắt các khoản này tiếp tục được hạch toán vào giá điện nhưng cần tách bạch cụ thể và có lộ trình dài hạn để tiến tới việc chi cho các khoản này được lấy từ ngân sách Nhà nước hoặc các nguồn tài chính khác phù hợp với quy định của pháp luật.

Đối với chuyển đổi năng lượng, bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu, cơ quan thẩm tra đề nghị cần có chính sách để có cơ cấu nguồn điện hợp lý, lộ trình giảm dần và tiến tới xóa bỏ các dự án đầu tư, các nguồn điện sử dụng công nghệ lạc hậu hoặc gây ô nhiễm môi trường.

Cơ quan thẩm tra cũng cho biết, có ý kiến cho rằng cần bổ sung chính sách ưu tiên đối với các dự án có tích hợp hệ thống pin lưu trữ (điện gió, điện mặt trời) phù hợp với bảo đảm an toàn hệ thống điện và giá điện hợp lý. Bổ sung quy định để đưa các nguồn điện năng lượng tái tạo tham gia thị trường điện.

Bên cạnh đó, Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường đề nghị, cần cụ thể hơn các chính sách cải cách giá điện một cách phù hợp, hướng tới việc thúc đẩy thị trường điện cạnh tranh và rà soát các quy định về giá điện trong dự thảo luật để bảo đảm thống nhất với quy định của Luật Giá về thẩm quyền ban hành phương pháp định giá, về điều tiết giá điện.

Chính phủ trình Quốc hội xem xét, thông qua dự án luật này theo quy trình một kỳ họp. Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra đề nghị thông qua luật tại hai kỳ họp để có đủ thời gian dành cho việc nghiên cứu, thảo luận, bảo đảm chất lượng, khả thi, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước.

Minh Dương