'Siêu dự án' đường sắt: Phải tính sao cho sát, tránh đội vốn sau này!

Đề nghị cho áp dụng 19 chính sách đặc thù

Chiều 10/2, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về chủ trương đầu tư dự án tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Trần Hồng Minh đã trình tờ trình của Chính phủ về dự án này.

Mục tiêu xây dựng tuyến đường sắt mới hiện đại, đồng bộ nhằm đáp ứng nhu cầu vận tải nội địa, liên vận quốc tế giữa Việt Nam và Trung Quốc. Từ đó, tạo động lực quan trọng phát triển kinh tế - xã hội nhanh, bền vững, phát huy lợi thế trên hành lang kinh tế Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng bảo đảm kết nối hiệu quả mạng lưới đường sắt trong nước và quốc tế.

Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Trần Hồng Minh. Ảnh: QH.

Điểm đầu của dự án tại vị trí kết nối ray qua biên giới giữa ga Lào Cai mới và ga Hà Khẩu Bắc (Trung Quốc); điểm cuối tại khu bến Lạch Huyện, đi qua địa phận 9 tỉnh, thành phố, gồm: Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Dương, Hải Phòng. Chiều dài tuyến chính khoảng 390,9 km và 3 tuyến nhánh khoảng 27,9 km.

Về quy mô đầu tư, Bộ trưởng Trần Hồng Minh cho biết sẽ xây dựng mới tuyến đường sắt điện khí hóa khổ 1.435 mm, vận chuyển chung hành khách và hàng hóa. Trong đó, tuyến chính đoạn từ ga Lào Cai mới đến ga Nam Hải Phòng tốc độ thiết kế 160 km/h, đoạn qua khu vực đầu mối Hà Nội tốc độ thiết kế 120 km/h, các đoạn nối, tuyến nhánh tốc độ thiết kế 80 km/h. Dự án có 18 ga (bao gồm 3 ga lập tàu, 15 ga hỗn hợp).

Theo ông Minh, sơ bộ tổng nhu cầu sử dụng đất khoảng 2.632 ha, số dân tái định cư khoảng 19.136 người. Chính phủ đề xuất dự án đầu tư theo hình thức đầu tư công. Sơ bộ tổng mức đầu tư hơn 200.000 tỷ đồng (tương đương khoảng 8,3 tỷ USD).

Nguồn vốn sẽ sử dụng ngân sách Nhà nước (trung ương, địa phương), nguồn vốn trong nước, nguồn vốn nước ngoài (vay Chính phủ Trung Quốc) và các nguồn vốn hợp pháp khác.

Dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng dự kiến có mức đầu tư hơn 200.000 tỷ đồng. Ảnh minh họa: Báo Giao thông.

Về tiến độ thực hiện, Chính phủ đề xuất, lập báo cáo nghiên cứu khả thi từ năm 2025, phấn đấu cơ bản hoàn thành dự án năm 2030. Bên cạnh đó, Chính phủ cũng đề nghị cho áp dụng 19 chính sách đặc thù theo thẩm quyền của Quốc hội, trong đó, có 15 chính sách đã áp dụng cho dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, 4 chính sách mới.

Chuẩn bị kỹ để rút ngắn thời gian thi công dự án

Tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, cơ quan thẩm tra thống nhất sự cần thiết đầu tư dự án theo tờ trình của Chính phủ. Tuy nhiên, Ủy ban Kinh tế đề nghị làm rõ hơn sự phù hợp của dự án với quy hoạch sử dụng đất quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và việc phân bổ, khoanh vùng đất đai cho dự án tại các quy hoạch tỉnh của địa phương có dự án đi qua.

Về hiệu quả dự án, theo tờ trình, Nhà nước cần hỗ trợ sơ bộ khoảng 109,36 triệu USD trong 5 năm chi phí bảo trì kết cấu hạ tầng. Ngoài ra, dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam dự kiến trong 4 năm đầu khai thác cũng sẽ phải bù lỗ khoảng 778 triệu USD. Như vậy, riêng 2 dự án này Nhà nước cần hỗ trợ sơ bộ khoảng 887,36 triệu USD.

Do đó, Ủy ban Kinh tế đề nghị đánh giá tổng thể hiệu quả của các dự án đường sắt dự kiến sẽ đầu tư và đánh giá kỹ lưỡng phương án tài chính, các tác động trong quá trình vận hành, khai thác của các dự án để giảm thiểu các rủi ro về sau.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại phiên họp. Ảnh: QH

Tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn tán thành với sự cần thiết, đồng thời lưu ý nghiên cứu kỹ, đảm bảo tính khả thi khi triển khai dự án. Cùng với đó, cần tính toán hướng tuyến, đảm bảo kết nối đường sắt quốc gia và hạn chế tối đa đi qua khu dân cư, đất rừng. Công trình nhà ga cũng cần tính toán cho phù hợp, làm sao tiết kiệm được chi phí đầu tư, bảo đảm sự kết nối các nhà ga.

Về tổng mức đầu tư, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, phải tính làm sao cho sát với thực tiễn, tránh đội vốn sau này. Trong đó, chi phí bồi thường tái định cư, thu hồi đất dự kiến sẽ tăng sau khi áp dụng Luật Đất đai 2024. Lãnh đạo Quốc hội đề nghị Chính phủ cân đối vốn, quyết định kế hoạch đầu tư công trung hạn, đảm bảo cân đối vĩ mô và an toàn nợ công quốc gia.

Lưu ý về thiết bị công nghệ hiện đại, không lỗi thời, Chủ tịch Quốc hội cũng nhấn mạnh đến tiến độ thực hiện dự án. Theo kinh nghiệm quốc tế, dự án có quy mô tương tự triển khai khoảng 36 tháng, chúng ta phải làm sao tính toán dưới 4 năm, không phát sinh chi phí vượt dự toán, vì dự án kéo dài sẽ gây lãng phí. Do vậy, Chính phủ phải nghiên cứu, chuẩn bị kỹ để rút ngắn thời gian thi công dự án.

Luân Dũng