Đề xuất giãn lộ trình tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu bia, không đánh thuế nước giải khát

Giảm tính cạnh tranh sản phẩm?

Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam vừa có Công văn góp ý đối với dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). Công văn nêu rõ, Hiệp hội và các doanh nghiệp ngành đồ uống thấu hiểu và chia sẻ với các mục tiêu quản lý nhà nước cũng như sự ổn định, an toàn sức khỏe của người dân và cộng đồng.

Ngành đồ uống luôn tuân thủ tuyệt đối và thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ đối các quy định pháp luật có liên quan đặc biệt là các chính sách về thuế: Thuế tiêu thụ đặc biệt, giá trị gia tăng, thu nhâp doanh nghiệp… cùng với các trách nhiệm đối với xã hội.

(Ảnh minh họa)

Tuy nhiên, theo Hiệp hội, trong giai đoạn từ năm 2020 tới nay, ngành đồ uống đã liên tục phải chịu rất nhiều tác động lớn từ dịch bệnh, xung đột chính trị thế giới, các chính sách hạn chế đồ uống có cồn,... dẫn tới sự sụt giảm báo động và ghi nhận sự “tụt dốc” về nhiều chỉ tiêu sản lượng, doanh thu, lợi nhuận... của các doanh nghiệp.

Ngành đồ uống là mặt hàng chịu nhiều hạn chế ít nhất từ 4 Luật lớn: Luật phòng chống tác hại rượu bia, Luật thuế tiêu thụ đặc biệt, Luật thương mại, Luật quảng cáo, thương mại điện tử, bảo vệ môi trường.... Các chính sách hỗ trợ cắt giảm thuế VAT không được áp dụng đối với ngành đồ uống có cồn.

Cùng với đó, nhu cầu tiêu thụ giảm do thu nhập người dân bị ảnh hưởng sau đại dịch. Hệ thống nhà hàng, quán ăn đều ghi nhận lượng khách giảm mạnh dẫn tới phải đóng cửa hoặc cắt giảm nhân viên, giảm quy mô... Kéo theo ảnh hưởng tới cả chuỗi cung cấp, thậm chí tới cả ngành du lịch và ngành nông nghiệp.

Những quy định liên quan đến xử lý vi phạm nồng độ cồn đã khiến các doanh nghiệp ngành rượu, bia giảm sút sản lượng, doanh thu, ngân sách,....

Giá nguyên liệu đầu vào đối với ngành sản xuất đồ uống tăng cao từ 15%-30. Chỉ số tồn kho toàn ngành đồ uống năm 2023 ước tính tăng 120% so với năm 202. Quý 2 năm 2024 cũng ghi nhận chỉ số tồn kho ngành đồ uống tăng gần 128.9%. Các doanh nghiệp rượu phải đối mặt với khó khăn vấn nạn rượu trôi nổi, không rõ nguồn gốc, không được quản lý chiếm tới gần 70% lượng rượu tiêu thụ, gây thất thu cho ngân sách nhà nước, ảnh hưởng đến sức khỏe con người, ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp chính thống…

Cụ thể, đối với lĩnh vực rượu, bia, Hiệp hội dẫn chứng thông tin từ Tổ chức Y tế thế giới. Theo đó, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến cáo tăng giá bán rượu, bia ít nhất 10%, từ đó tăng thuế suất đối với rượu, bia năm 2026 lên 80% và tăng 100% tới năm 2030. WHO đưa ra những khuyến cáo chung cho những nước có tốc độ phát triển khác nhau và không cụ thể cho Việt Nam.

“Các đề xuất phải được căn cứ và đánh giá đúng với thực trạng ở Việt Nam, nghiên cứu tính khả thi khi thực hiện, khuyến cáo của WHO chỉ dùng để tham khảo. Đề xuất tăng thuế trong chính sách quan trọng này cần phải có nghiên cứu thực tế, lộ trình khả thi”, Hiệp hội nêu rõ.

Bên cạnh đó, theo Hiệp hội, những năm gần đây ngành bia cả nước sụt giảm mạnh về sản lượng, doanh thu, và đặc biệt là lợi nhuận và đã có nhà máy phải đóng.

Cụ thể, HEINEKEN Việt Nam, lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, thị trường của hãng tại Việt Nam đã chứng kiến sự sụt giảm hai con số trong năm 2023; SABECO có 26 nhà máy ở 20 tỉnh thành từ năm 2021 tới nay tăng trưởng của doanh nghiệp tăng trưởng âm so với năm 2019 cả về sản lượng, doanh thu, lợi nhuận từ một tới hai con số; HABECO phản ánh năm 2023 sản lượng tiêu thụ giảm ~30% so với năm 2019, ngân sách giảm 10% và phải cắt giảm 25% lao động; HALICO liên tục thua lỗ từ nhiều năm nay, nên đến cuối năm 2023, Halico đã ghi nhận lỗ quý thứ 27 liên tiếp, lũy kế lên đến 457,7 tỷ đồng.

“Khi tăng thuế làm giá sản phẩm tăng cao, người tiêu dùng sẽ có xu hướng chuyển sang các mặt hàng khác rẻ tiền hơn, tiêu dùng các sản phẩm trôi nổi, chất lượng kém, hàng lậu, hàng giả... Việc tăng thuế sẽ làm giảm tính cạnh tranh của các sản phẩm trong nước. Theo khảo sát thực tế tại một số địa phương hiện nay tình hình các doanh nghiệp tư nhân sản xuất các sản phẩm bia nhái các thương hiệu lớn và bán trên thị trường với giá rất rẻ gần như bằng với giá thành sản xuất không có thuế. Ước sản lượng những sản phẩm bia nhái thương hiệu đó khoảng 200-300 triệu lít”, Hiệp hội dẫn chứng.

Do đó, Hiệp hội mong muốn bên cạnh giải pháp tăng thuế, cần nghiên cứu và thực hiện các giải pháp, thực thi nghiêm chống hàng lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ để bảo vệ các doanh nghiệp kinh doanh hợp pháp, chống thất thu ngân sách và bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng.

Áp thuế đồ uống có đường khó đạt mục tiêu sức khỏe

(Ảnh minh họa)

Đối với lĩnh vực nước giải khát có đường, theo Hiệp hội, việc áp thuế là không khả thi trong việc đạt được mục tiêu giảm tỷ lệ thừa cân béo phì bởi béo phì là một căn bệnh phức tạp do nhiều yếu tố gây ra bao gồm nạp dư thừa năng lượng, thiếu hoạt động thể chất. Sử dụng nước giải khát có đường không phải là nguyên nhân chính và duy nhất.

Ngoài ra cũng không hiệu quả trong việc tác động lên hành vi của người tiêu dùng bởi hiệu ứng thay thế khi người tiêu dùng có thể tiêu thụ các loại thực phẩm và đồ uống khác có hàm lượng đường và calo cao hơn nước giải khát như sữa, Milo, bánh ngọt.

Mức tiêu thụ nước giải khát ở Việt Nam không cao so với nhiều quốc gia khác trên thế giới. Nhiều nước tiêu dùng nước giải khát cao hơn nhiều so với Việt Nam không áp thuế tiêu thụ đặc biệt lên sản phẩm này. Thực tiễn cũng cho thấy một số nước đã áp dụng chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường nhưng không đạt được mục tiêu về sức khỏe của chính sách và phải bãi bỏ chính sách thuế sau một thời gian áp dụng.

Việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt lên nước giải khát có đường có tác động lớn tới đối tượng bị ảnh hưởng trực tiếp là ngành nước giải khát và các ngành công nghiệp phụ trợ có liên quan như ngành mía đường, bao bì, bán lẻ và hậu cần ở Việt Nam, đặc biệt là ảnh hưởng tới các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Trước thực trạng trên, Hiệp hội đề xuất thời điểm hiệu lực của Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) từ năm 2027. Đối với sản phẩm rượu, bia xem xét giảm mức tăng thuế và giãn lộ trình tăng một cách hợp lý để tránh gây “sốc”, ổn định thị trường, tạo điều kiện để doanh nghiệp thích nghi với việc tăng thuế trong trong thời gian tới.

Cụ thể, đối với bia áp thuế theo lộ trình sau. Từ 1/1/2027 - 31/12/2028: 70%. Từ 1/1/2029 - 31/12/2030: 75%. Từ 1/1/2031: 80%

Đối với rượu từ 20 độ trở lên: từ 1/1/2027 - 31/12/2028: 70%. Từ 1/1/2029 - 31/12/2030: 75%. Từ 1/1/2031: 80%.

Đối với rượu dưới 20 độ, từ 1/1/2027 - 31/12/2028: 40%. Từ 1/1/2029- 31/12/2030: 45%. Từ 1/1/2031: 50%.

Xem xét bỏ điểm l khoản 1 Điều 2 của dự thảo Luật, theo đó không bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100ml, vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.

Tại Nghị quyết về chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, điều chỉnh chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024 vừa được Quốc hội thông qua, Quốc hội quyết định, trường hợp dự án luật được Chính phủ chuẩn bị tốt, quá trình thảo luận tại Quốc hội đạt sự đồng thuận cao, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, phối hợp với Chính phủ trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 8 theo quy trình tại một kỳ họp với Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi).

Trong đề án xây dựng dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), Bộ Tài chính cho rằng, cần có luật mới nhằm giải quyết những bất cập phát sinh, khuyến khích chuyển đổi nhập khẩu, sản xuất, sử dụng sản phẩm thân thiện môi trường, hạn chế tiêu dùng hàng hóa có hại cho sức khỏe.

Theo đó, Bộ Tài chính đề xuất nghiên cứu bổ sung áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các sản phẩm không có lợi cho sức khỏe, môi trường và dịch vụ hạn chế sử dụng theo chủ trương của Đảng, nhà nước như: đồ uống có đường; thức uống đại mạch và nước giải khát không cồn; thuốc lá mới và thiết bị, bộ phận, dung dịch của thuốc lá mới; kinh doanh dịch vụ trò chơi điện tử trên mạng (game online),...

Hà Linh