Đề xuất đưa thuốc lá thế hệ mới vào danh mục cấm đầu tư kinh doanh, chuyên gia nói gì?

Đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật

Bộ Y tế mới đây đã có văn bản gửi Văn phòng Chính phủ liên quan dự án Luật Đầu tư (sửa đổi) sau khi cơ quan soạn thảo tiếp thu, giải trình ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và ý kiến thẩm tra.

Theo đó, Bộ Y tế đề nghị đưa nội dung cấm đầu tư kinh doanh đối với "thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng" vào Điều 6 dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi) để phù hợp với quy định tại Nghị quyết số 173/2024/QH15 của Quốc hội với lý do sau:

Nghị quyết số 173/2024/QH15 ngày 30/11/2024 của Quốc hội về hoạt động chất vấn tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV quy định: "Quốc hội thống nhất cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các loại khí, chất gây nghiện, gây tác hại cho sức khỏe con người từ năm 2025…" và tại Quyết định số 1665/QĐ-TTg ngày 05/8/2025 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Nghị quyết số 173/2024/QH15 giao Bộ Tài chính "rà soát và xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư" và "Đề xuất giải pháp bảo đảm thống nhất với quy định của pháp luật và tình hình chấp hành pháp luật của doanh nghiệp…".

Một số ĐBQH cho rằng cần bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, thể hiện đúng tinh thần Nghị quyết 173 của Quốc hội. Theo ĐBQH Lê Văn Khảm (Đoàn ĐBQH TPHCM), chúng ta đã có Nghị quyết 173 ban hành ngày 30/11/2024, trong đó có thống nhất "Cấm sản xuất, kinh doanh, chứa chấp, lưu hành, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng''. Nếu trong dự thảo luật hiện nay không đưa quy định cấm sản xuất, kinh doanh các sản phẩm này, mà vẫn dẫn chiếu thực hiện theo Nghị quyết 173, thì khi luật có hiệu lực, doanh nghiệp sẽ đặt câu hỏi: Luật không cấm, vậy họ có được phép làm hay không?

ĐBQH Lê Văn Khảm – Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh. Ảnh: LB

Vấn đề thứ hai nằm ở điều khoản chuyển tiếp của Điều 53 dự thảo luật: "Nhà đầu tư đã được cấp giấy phép đầu tư, giấy chứng nhận ưu đãi đầu tư, giấy chứng nhận đầu tư, giấy chứng nhận đăng ký đầu tư trước ngày luật này có hiệu lực thì được thực hiện dự án".

Điều này dẫn tới khả năng các doanh nghiệp từng đầu tư trước thời điểm ban hành Nghị quyết 173, sau đó phải dừng do bị cấm cả linh kiện và thành phẩm, nay lại có thể được phép tiếp tục hoạt động theo luật mới?.

Theo ông Khảm, cùng lúc tồn tại 2 văn bản, một văn bản luật chuyên về đầu tư, một văn bản nghị quyết nhưng có tính quy phạm ở trong đấy thì chúng ta thực hiện như thế nào, trong trường hợp xảy ra xung đột, xử lý ra sao để bảo đảm thống nhất pháp luật?

"Cấm vì bản chất của sản phẩm là độc hại"

Ở góc độ an ninh trật tự, ĐBQH Lê Hoàng Anh (Đoàn QĐBQH tỉnh Gia Lai) thẳng thắn nhận định: Các thiết bị thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang bị tội phạm ma túy lợi dụng làm "công cụ ngụy trang hoàn hảo" để đưa ma túy tổng hợp, cần sa dạng lỏng và các chất gây nghiện vào cộng đồng, đặc biệt là môi trường học đường.

ĐBQH Lê Hoàng Anh dẫn chứng thông tin từ Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai về các ca cấp cứu nam sinh 17 tuổi, nữ sinh 20 tuổi trong tình trạng nguy kịch do sử dụng các sản phẩm này. Ông cho rằng, nếu không cấm kinh doanh thiết bị thì có thể sẽ gián tiếp cung cấp "vỏ bọc" hợp pháp cho tội phạm hoạt động, đe dọa trực tiếp đến an ninh con người và thế hệ trẻ.

Nhiều ý kiến cho rằng cần bổ sung quy định cấm đầu tư, kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trong dự án Luật Đầu tư (sửa đổi).

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cũng cho biết, dữ liệu từ Bệnh viện Bạch Mai ghi nhận sau 10 tháng triển khai Nghị quyết 173, số ca cấp cứu liên quan đến thuốc lá thế hệ mới ở nhóm trẻ đã giảm gần 70% so với cùng kỳ. Điều này minh chứng cho hiệu quả ban đầu của lệnh cấm và sự cần thiết phải luật hóa triệt để quy định này.

"Chúng ta phải cấm vì bản chất của sản phẩm là độc hại, không phải vì chúng ta không quản được", ông Hoàng Anh nói.

Phù hợp xu hướng tiến bộ của thế giới

Kiến nghị cấm toàn diện thuốc lá thế hệ mới trong Luật Đầu tư sửa đổi cũng phù hợp với xu hướng chung của quốc tế. Theo WHO, hiện đã có 42 quốc gia cấm thuốc lá điện tử và 24 quốc gia cấm thuốc lá nung nóng.

Tại khu vực ASEAN, Việt Nam cùng với Singapore, Thái Lan, Lào và Campuchia là những nước đã cấm cả hai loại sản phẩm này. Hành động quyết liệt của Việt Nam trong năm 2024 đã được Tổng Giám đốc WHO biểu dương tại Đại hội đồng Y tế Thế giới tháng 5/2025. Tiến sĩ Angela Pratt đánh giá Việt Nam đang giữ vai trò tiên phong trong khu vực về việc bảo vệ thế hệ trẻ khỏi tác hại của các sản phẩm này.

Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam.

Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam cho rằng, để lệnh cấm được thực thi một cách hiệu quả và nhất quán, hoạt động sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng cần phải được bổ sung vào Danh mục ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh trong Luật Đầu tư (Điều 6), không kèm bất kỳ ngoại lệ nào.

WHO cảnh báo rằng mọi ngoại lệ, kể cả sản xuất để xuất khẩu, đều có thể làm suy yếu mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng và tạo ra lỗ hổng lớn trong thực thi pháp luật.

Tiến sĩ Angela Pratt khẳng định, WHO cam kết đồng hành cùng Bộ Y tế nhằm xây dựng cách tiếp cận pháp lý toàn diện và nhất quán, bảo vệ sức khỏe và tính mạng người dân Việt Nam, đặc biệt là thế hệ trẻ bằng cách đảm bảo lệnh cấm của Quốc hội được thể chế hóa đầy đủ trong Luật Đầu tư (sửa đổi).

Minh Đức