Đề xuất đầu tư đường Vành đai 4 TP. Hồ Chí Minh hơn 120 nghìn tỷ đồng

Tầm quan trọng chiến lược của dự án Vành đai 4

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, Dự án đầu tư xây dựng đường Vành đai 4 TP. Hồ Chí Minh là một công trình quan trọng quốc gia, phù hợp với các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước. Dự án cụ thể hóa Nghị quyết Đại hội XIII, các Nghị quyết số 06-NQ/TW, 24-NQ/TW, 31-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 81/2023/QH15 của Quốc hội, hướng tới hiện đại hóa hạ tầng giao thông và phát triển kinh tế - xã hội vùng Đông Nam Bộ đến năm 2030, tầm nhìn 2045.

Dự án có tổng chiều dài khoảng 207,26 km, đi qua TP. Hồ Chí Minh và các tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, Đồng Nai, Bình Dương, Long An, với phạm vi đầu tư giai đoạn 1 khoảng 159,31 km. Điểm đầu tại nút giao Tóc Tiên - Châu Pha (Bà Rịa - Vũng Tàu), điểm cuối tại Cảng Hiệp Phước (TP. Hồ Chí Minh). Tuyến đường được thiết kế theo tiêu chuẩn cao tốc 4 làn xe giai đoạn 1, với tốc độ 100 km/h và giải phóng mặt bằng theo quy mô 8 làn xe hoàn chỉnh. Tổng mức đầu tư sơ bộ đạt 120.412,55 tỷ đồng, bao gồm 69.780,33 tỷ đồng vốn ngân sách nhà nước và 50.632,22 tỷ đồng vốn nhà đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP), loại hợp đồng BOT.

Dự án được chia thành 10 dự án thành phần, gồm 5 dự án đầu tư công, tập trung vào bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, xây dựng đường gom, đường song hành và 5 dự án PPP xây dựng phần đường cao tốc.

Chính phủ đề xuất 7 cơ chế đặc thù để đảm bảo tiến độ, bao gồm miễn thủ tục cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng, phân cấp thẩm quyền quyết định đầu tư cho các địa phương, và không thẩm định nguồn vốn theo quy định của Luật Đầu tư công và Luật PPP. Những cơ chế này nhằm rút ngắn thời gian chuẩn bị, giảm áp lực ngân sách và tăng tính chủ động cho các địa phương.

Việc đầu tư đường Vành đai 4 được đánh giá là cần thiết để giải quyết các điểm nghẽn hạ tầng giao thông vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, nơi đóng góp hơn 45% GDP cả nước nhưng đang chịu áp lực từ chi phí logistics cao và ùn tắc giao thông.

Tuyến đường sẽ kết nối các trung tâm kinh tế, khu công nghiệp, cảng biển (Cái Mép - Thị Vải, Hiệp Phước, Cần Giờ), cảng hàng không quốc tế Long Thành và các đô thị vệ tinh, từ đó thúc đẩy lưu thông hàng hóa, giảm thời gian vận chuyển và chi phí logistics. Đồng thời, dự án mở ra không gian phát triển đô thị mới tại Nhơn Trạch (Đồng Nai), Củ Chi, Bình Chánh (TP. Hồ Chí Minh), Bến Lức (Long An), góp phần điều tiết dân cư và giảm tải khu vực nội đô.

Dự án cũng mang ý nghĩa chiến lược trong kết nối liên vùng, liên kết Đông Nam Bộ với Tây Nam Bộ, Tây Nguyên và Campuchia thông qua các tuyến cao tốc như TP. Hồ Chí Minh - Long Thành - Dầu Giây, TP. Hồ Chí Minh - Mộc Bài, TP. Hồ Chí Minh - Trung Lương. Sau khi hoàn thành vào năm 2029, đường Vành đai 4 sẽ hình thành vành đai công nghiệp, đô thị, dịch vụ, logistics, tạo chuỗi liên kết liên ngành hiệu quả, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Ngoài ra, tuyến đường góp phần giảm ô nhiễm môi trường bằng cách giảm lưu lượng xe quá cảnh qua nội đô, hạn chế ùn tắc và khí thải.

Chính phủ khẳng định, việc đầu tư theo phương thức PPP là giải pháp tối ưu, giúp huy động nguồn lực xã hội, giảm áp lực ngân sách và tận dụng kinh nghiệm quản lý của khu vực tư nhân. Nguồn vốn PPP dự kiến chiếm khoảng 42% tổng mức đầu tư, với các nhà đầu tư chịu trách nhiệm xây dựng, kinh doanh và chuyển giao phần đường cao tốc. Cơ chế phân chia rủi ro giữa Nhà nước và nhà đầu tư được xây dựng theo nguyên tắc hài hòa lợi ích, đảm bảo tính khả thi tài chính và khuyến khích đầu tư.

Tối ưu hóa hiệu quả và đảm bảo tính khả thi

Ủy ban Kinh tế và Tài chính, cơ quan được Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao chủ trì thẩm tra, bày tỏ sự đồng thuận cao với sự cần thiết đầu tư Dự án đường Vành đai 4 TP. Hồ Chí Minh. Ủy ban đánh giá rằng dự án đáp ứng các chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước, tạo đột phá trong hiện đại hóa hạ tầng giao thông, kết nối các khu công nghiệp, cảng biển, cảng hàng không quốc tế và mở ra không gian phát triển kinh tế mới. Dự án không chỉ nâng cao chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế mà còn tạo động lực lan tỏa cho các địa phương có tuyến đường đi qua.

Về phạm vi và quy mô, Ủy ban yêu cầu làm rõ hơn các ưu, nhược điểm của từng phương án hướng tuyến để chọn phương án tối ưu, phù hợp với địa hình và lưu lượng phương tiện. Việc bố trí các nút giao cần tuân thủ quy định hiện hành, đảm bảo an toàn vận hành và tối ưu hóa tổng mức đầu tư. Những phân tích này nhằm đảm bảo hiệu quả kinh tế - xã hội, tránh lãng phí và tăng tính khả thi của dự án trong quá trình triển khai.

Đối với nguồn vốn, Ủy ban lưu ý đến cơ chế đặc thù không thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn theo đề xuất của Chính phủ. Theo Quy định số 189-QD/TW ngày 8/10/2024 và Hướng dẫn số 63-HD/BCĐTW ngày 28/4/2025 của Bộ Chính trị, việc quản lý tài chính công cần kiểm soát chặt chẽ để phòng chống tham nhũng, lãng phí. Do đó, Ủy ban đề nghị Chính phủ cần cân nhắc kỹ lưỡng cơ chế này, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả sử dụng vốn, đặc biệt trong bối cảnh kế hoạch vốn giai đoạn 2026-2030 chưa được cấp có thẩm quyền thông báo.

Ủy ban cũng đánh giá cao việc phân cấp thẩm quyền cho các địa phương trong quyết định đầu tư các dự án thành phần, giúp rút ngắn thời gian chuẩn bị và tăng tính chủ động. Tuy nhiên, các địa phương cần chịu trách nhiệm toàn diện về tính chính xác của số liệu, phạm vi, quy mô đầu tư và phương án tài chính, đồng thời đảm bảo không trùng lặp với các dự án khác trên địa bàn. Việc áp dụng cơ chế chỉ định thầu cho các gói thầu tư vấn, giải phóng mặt bằng và di dời hạ tầng kỹ thuật được xem là cần thiết để đẩy nhanh tiến độ, nhưng phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định của Luật Đấu thầu.

Về phương thức PPP, Ủy ban nhận định rằng hình thức này phù hợp với định hướng huy động nguồn lực xã hội, nhưng cần giải quyết các khó khăn trong lựa chọn nhà đầu tư do rủi ro tài chính cao và thủ tục phức tạp. Cơ chế điều chỉnh hình thức đầu tư trong trường hợp không chọn được nhà đầu tư là giải pháp linh hoạt, đảm bảo tiến độ hoàn thành toàn tuyến trước năm 2030.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính khẳng định, Dự án đường Vành đai 4 TP. Hồ Chí Minh mang ý nghĩa chiến lược, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, hiện đại hóa hạ tầng và tăng cường kết nối vùng. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả, các cơ quan liên quan cần tiếp thu ý kiến thẩm định, hoàn thiện hồ sơ và triển khai dự án theo đúng quy định pháp luật, đảm bảo tiến độ, chất lượng và hiệu quả đầu tư.

Trần Hương