Đề xuất bổ sung nhiều trường hợp văn bản được xem là trái luật

Bộ Tư pháp đang họp thẩm định dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2025 về kiểm tra, rà soát, hệ thống hóa và xử lý văn bản quy phạm pháp luật.

Rà soát, xử lý văn bản trái luật

Trước đó, tại kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2025 (có hiệu lực thi hành từ ngày 1-4-2025). Trong đó, Chính phủ được giao quy định chi tiết Điều 63 và Điều 64 về kiểm tra, xử lý, rà soát, hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật (QPPL).

Văn phòng Chủ tịch nước công bố Lệnh của Chủ tịch nước công bố Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi). Ảnh: ĐẮC LAM

Dự thảo Nghị định đã bổ sung các trường hợp văn bản được xác định là trái pháp luật, như: (1) Văn bản QPPL vi phạm một trong các quy định về trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành văn bản (không tổ chức lấy ý kiến hồ sơ dự thảo, không đủ thời gian theo quy định; không thực hiện thẩm định, thẩm tra dự thảo văn bản, Nghị quyết của HĐND ban hành theo trình tự thủ tục rút gọn không có sự đồng ý hoặc chỉ đạo của Thường trực HĐND...); (2) Văn bản có dấu hiệu chứa QPPL nhưng không được ban hành đúng thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục theo quy định; (3) Văn bản hướng dẫn áp dụng văn bản QPPL vi phạm khoản 2 Điều 61 (về hướng dẫn áp dụng văn bản QPPL) của Luật Ban hành văn bản QPPL 2025.

Đối với việc xử lý văn bản QPPL trái luật về cơ bản dự thảo Nghị định kế thừa từ quy định hiện hành. Tuy nhiên, tại dự thảo mới này đã xác định rõ hai hình thức xử lý văn bản trái pháp luật đó là: Đình chỉ việc thi hành văn bản và bãi bỏ toàn bộ hoặc một phần văn bản.

Ví dụ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ trình Thủ tướng Chính phủ để quyết định: Đình chỉ việc thi hành hoặc bãi bỏ toàn bộ hoặc một phần văn bản trái pháp luật của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, UBND, Nghị quyết trái pháp luật của HĐND cấp tỉnh.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp giúp Thủ tướng Chính phủ quyết định: Đình chỉ việc thi hành hoặc bãi bỏ toàn bộ hoặc một phần thông tư trái pháp luật do Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ ban hành; văn bản trái pháp luật do UBND cấp tỉnh; các thông tư liên tịch với TAND Tối cao, VKSND Tối cao.

Trường hợp phát hiện nội dung quy định thuộc lĩnh vực của TAND Tối cao, VKSND Tối cao, Kiểm toán nhà nước trong thông tư liên tịch trái pháp luật thì Bộ trưởng Bộ Tư pháp hoặc Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ kiến nghị Chánh án TAND Tối cao, Viện trưởng VKSND Tối cao, Tổng Kiểm toán nhà nước xem xét, xử lý theo quy định của pháp luật.

Còn Giám đốc Sở Tư pháp, Trưởng Phòng Tư pháp có trách nhiệm báo cáo Chủ tịch UBND cùng cấp quyết định: Đình chỉ việc thi hành hoặc bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ văn bản trái pháp luật của UBND cấp dưới trực tiếp.

Bổ sung thêm chủ thể tự kiểm tra văn bản QPPL

Một điểm mới khác được đề xuất trong dự thảo lần này là cơ quan chủ trì soạn thảo đã bổ sung thêm chủ thể tự kiểm tra văn bản QPPL do mình ban hành hoặc liên tịch ban hành, như: Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước, Hội đồng thẩm phán TAND tối cao, Chánh án TAND Tối cao, Viện trưởng VKSND tối cao, Tổng kiểm toán nhà nước, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.

Quy định Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ có trách nhiệm giúp Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ thực hiện tự kiểm tra văn bản QPPL của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đối với văn bản do bộ, cơ quan ngang bộ chủ trì soạn thảo.

Dự thảo cũng quy định Bộ trưởng Bộ Tư pháp thực hiện trách nhiệm tự kiểm tra văn bản của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong các trường hợp: Khi nhận được yêu cầu, chỉ đạo của cơ quan, người có thẩm quyền hoặc khi văn bản đã được các Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ khác thực hiện tự kiểm tra nhưng Bộ Tư pháp vẫn nhận được kiến nghị, phản ánh.

Đối với trình tự, thủ tục tự kiểm tra văn bản QPPL thì cơ quan, đơn vị được phân công kiểm tra văn bản có trách nhiệm tổ chức kiểm tra văn bản thuộc thẩm quyền; trường hợp cần thiết thì tổ chức họp trao đổi, thảo luận hoặc lấy ý kiến đối với các cơ quan, đơn vị, tổ chức, chuyên gia về văn bản được kiểm tra.

Việc tự kiểm tra văn bản của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước, TAND Tối cao, VKSND Tối cao phải được thực hiện trong thời gian 45 ngày đối với văn bản của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ. Và trong thời gian 10 ngày đối với văn bản của chính quyền địa phương, kể từ ngày văn bản được thông qua hoặc ký ban hành.

Trường hợp văn bản có dấu hiệu trái pháp luật thì kết quả kiểm tra văn bản còn phải được báo cáo cơ quan, người đã ban hành văn bản đó để xem xét, xử lý theo quy định.

HỮU ĐĂNG