Để nông nghiệp vượt qua ngưỡng 'chững lại'

Thanh trà Thủy Biều (phường Thủy Xuân) đang được phát triển theo mô hình hữu cơ

Chưa như kỳ vọng

Những con số thống kê gần đây cho thấy, bức tranh nông nghiệp Huế vẫn còn nhiều gam màu trầm. Đợt rét đậm kéo dài đầu năm, những trận mưa trái mùa và cơn bão số 1 đã khiến năng suất lúa đông xuân giảm gần 9%, hàng chục nghìn ha lúa hè thu phải gieo sạ lại. Tuy nhiên, nếu chỉ nói nguyên nhân do thiên tai thì chưa đủ.

Theo TS. Lê Tiến Dũng, nguyên Trưởng khoa Nông học, Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế, Huế vốn thường xuyên đối mặt với bão lũ nhưng vẫn có giai đoạn duy trì được tăng trưởng. Cái gốc của vấn đề nằm ở sự thiếu bền vững trong liên kết sản xuất - chế biến - tiêu thụ. Nông dân có thể làm ra sản phẩm sạch, chất lượng tốt, nhưng đầu ra vẫn bấp bênh, phụ thuộc nhiều vào thương lái. Chế biến sâu chưa phát triển, thị trường chưa ổn định khiến nông sản dễ rơi vào vòng luẩn quẩn “được mùa mất giá”. Khi tăng trưởng chỉ dựa trên sản lượng, một biến động nhỏ về khí hậu hay giá cả cũng đủ kéo toàn ngành xuống.

Một nguyên nhân khác đến từ chính nội tại của quá trình tái cơ cấu. Những mô hình VietGAP, hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn đã xuất hiện, nhưng quy mô còn nhỏ, sức lan tỏa còn hạn chế. Các chuỗi liên kết chưa đủ mạnh, thiếu doanh nghiệp dẫn dắt để tạo ra giá trị lớn. Điều này khiến việc chuyển đổi sang nền nông nghiệp xanh, công nghệ cao mới dừng ở mức tiềm năng, chưa trở thành động lực thực sự cho tăng trưởng.

Sự chững lại này cũng cho thấy, tăng trưởng nông nghiệp bền vững không thể chỉ trông chờ vào việc mở rộng diện tích hay sự ưu đãi của thiên nhiên. Ở một khía cạnh khác, câu chuyện tái cơ cấu nông nghiệp không phải chuyện “ngày một ngày hai”. Nó đòi hỏi sự bền bỉ, đồng bộ, đi từ sản xuất đến thị trường, từ người nông dân đến doanh nghiệp và quản lý nhà nước…

Phát triển bền vững

Trong bối cảnh còn nhiều khó khăn như hiện nay, để đạt được mục tiêu tăng trưởng cả năm, ngành nông nghiệp buộc phải nỗ lực cao hơn, bám sát các kịch bản đã đề ra. Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Đình Đức khẳng định, con đường mà Huế lựa chọn vẫn là sản xuất hàng hóa, ứng dụng công nghệ cao, phát triển nông nghiệp hữu cơ và gắn kết theo chuỗi giá trị.

Thành phố đã ban hành Đề án “Phát triển nông nghiệp hữu cơ, kinh tế tuần hoàn theo chuỗi giá trị giai đoạn 2024 - 2030”. Theo đó, đến năm 2030, diện tích đất trồng hữu cơ sẽ chiếm 1 - 1,5% tổng diện tích sản xuất nông nghiệp; sản phẩm chăn nuôi hữu cơ chiếm 1 - 1,2%; thủy sản hữu cơ chiếm 0,5 - 1%. Không chỉ dừng lại ở mục tiêu diện tích, đề án còn đặt ra yêu cầu nâng giá trị trên một đơn vị sản xuất hữu cơ cao gấp 1,5 - 1,8 lần so với phương thức truyền thống. Cùng với đó, hơn 20 mô hình điểm sẽ được triển khai, hình thành các chuỗi liên kết khép kín, tận dụng phụ phẩm nông nghiệp để sản xuất phân bón, thức ăn, tạo nên một vòng tuần hoàn xanh.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, trong giai đoạn tới, ngành nông nghiệp sẽ đẩy nhanh ứng dụng khoa học công nghệ, đặc biệt là công nghệ số trong truy xuất nguồn gốc và kiểm soát chất lượng; phát triển các vùng sản xuất tập trung với hạ tầng đồng bộ; hỗ trợ vốn và đào tạo cho nông dân, hợp tác xã; mở rộng thị trường tiêu thụ thông qua thương mại điện tử và kết nối với du lịch trải nghiệm…

Rõ ràng, tái cơ cấu nông nghiệp ở Huế không chỉ là những con số hay mô hình trên giấy, mà là sự thay đổi trong tư duy, tập quán và cách làm của từng nông hộ. Tăng trưởng thấp không đồng nghĩa với thất bại, mà là lời nhắc nhớ rằng tái cơ cấu là một hành trình dài, cần kiên trì và đồng bộ. Với nhiều lợi thế, nếu biết khai thác hợp lý, gắn sản xuất với du lịch, dịch vụ và bảo vệ môi trường, nông nghiệp hoàn toàn có thể trở thành trụ cột xanh của phát triển bền vững.

Các chuyên gia cho rằng, Huế cần nhanh chóng hình thành thêm nhiều vùng sản xuất tập trung với hạ tầng hiện đại, đồng thời coi ứng dụng công nghệ số trong quản lý mùa vụ, truy xuất nguồn gốc, kiểm soát chất lượng là yêu cầu bắt buộc. Chỉ khi nông sản chứng minh được quy trình sản xuất sạch và chất lượng đồng đều mới dễ dàng tiếp cận các thị trường khó tính, từ hệ thống siêu thị lớn trong nước đến xuất khẩu. “Khâu then chốt vẫn là xây dựng chuỗi liên kết bền chặt giữa nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp - thị trường. Song song đó, việc đào tạo, tập huấn cho nông dân cần được xem là nhiệm vụ chiến lược để bảo đảm sự thành công của quá trình tái cơ cấu. Và ở đó, doanh nghiệp đóng vai trò hạt nhân. Chỉ khi có doanh nghiệp chế biến, phân phối tham gia, nông dân mới yên tâm sản xuất theo chuẩn và sản phẩm mới thoát khỏi cảnh bán thô giá rẻ. Huế cần những chính sách thu hút doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, đặc biệt là lĩnh vực chế biến nông sản, thủy sản, lâm sản, để gia tăng giá trị và giảm áp lực tiêu thụ”, TS. Lê Tiến Dũng nói.

Bài, ảnh: Lê Thọ