Đề nghị sớm sửa các luật liên quan để kiểm soát thuốc lá mới

Tọa đàm có sự góp mặt của đại diện các cơ quan bộ ngành và các tổ chức liên quan gồm: Ông Lê Đại Hải - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự - Kinh tế, Bộ Tư pháp; Bà Nguyễn Quỳnh Liên, Trưởng Ban Dân chủ, giám sát và phản biện xã hội, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; Ông Trần Thành Trung, đại diện Phòng Công nghiệp tiêu dùng, thực phẩm, Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương; Ông Lê Thành Hưng, Trưởng Phòng Tiêu chuẩn nông nghiệp thực phẩm, Viện Tiêu chuẩn chất lượng Việt Nam, Bộ Khoa học và Công nghệ.

Tại tọa đàm “Hoàn thiện pháp luật để kiểm soát thuốc lá mới - Từ thực tiễn đến chính sách”, các đại biểu nhấn mạnh rằng, bảo vệ sức khỏe nhân dân là mục tiêu xuyên suốt trong mọi chính sách điều chỉnh liên quan đến thuốc lá. Việc kiểm soát chặt chẽ các sản phẩm thuốc lá mới – bao gồm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng – không chỉ góp phần ngăn ngừa tác hại đối với giới trẻ, mà còn là hành động thiết thực để giảm thiểu gánh nặng bệnh tật cho toàn xã hội.

Tuy nhiên, hiện nay khái niệm về các sản phẩm thuốc lá mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng) chưa được quy định rõ ràng trong Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012 và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan. Điều này gây khó khăn cho cơ quan có thẩm quyền trong việc xác định mức xử phạt các hành vi buôn bán, vận chuyển, tàng trữ, nhập lậu, sản xuất, quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và thuốc lá mới khác.

Đại diện các bộ, ngành và tổ chức liên quan đã nhấn mạnh nhu cầu cần thiết của việc sửa Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) và các văn bản pháp luật liên quan để thực thi Nghị quyết 173/2024/QH15 hiệu quả. Chẳng hạn, Luật Đầu tư, Luật Quản lý ngoại thương... cũng cần được phối hợp xem xét để hoàn thiện khung pháp lý đồng bộ, minh bạch.

Theo đó, việc sửa luật cũng bao gồm nêu rõ đặc điểm, thành phần, cấu tạo các sản phẩm thuốc lá mới hiện nay gồm thuốc lá điện tử (TLĐT) hệ thống đóng, TLĐT hệ thống mở, thuốc lá nung nóng (TLNN) nguyên bản, TLNN dị bản (lai), cũng như định nghĩa về các sản phẩm thuốc lá mới khác trong tương lai.

Việc phân loại này một mặt giúp hệ thống hóa định nghĩa các sản phẩm hiện nay để phân biệt với thuốc lá điếu truyền thống – vốn là sản phẩm thuộc ngành hàng kinh doanh có điều kiện và chịu sự kiểm soát của Nhà nước.

Sự rõ ràng trong các định nghĩa về các chủng loại sản phẩm khác nhau cũng giúp cơ quan chức năng đẩy nhanh quá trình thanh tra, kiểm định sản phẩm, phòng chống buôn lậu thuốc lá hiệu quả.

Theo đóng góp của đại biểu tham dự, cần có một báo cáo đánh giá tác động chính sách toàn diện đến các đối tượng liên quan, để việc sửa các luật và văn bản quy phạm pháp luật liên quan được hiệu quả, gắn liền với thực tiễn, cũng như cân bằng, dung hòa với nhu cầu và quyền lợi của các bên.

Toàn cảnh buổi tọa đàm

Ở góc độ pháp lý, nhắc lại nội dung của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá 2012 (Luật PCTHTL), ông Lê Đại Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự - Kinh tế, Bộ Tư phân tích: Khái niệm “thuốc lá” được định nghĩa là “sản phẩm được sản xuất từ toàn bộ hoặc một phần nguyên liệu thuốc lá, được chế biến dưới dạng thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lá sợi, thuốc lào” và cũng bao gồm “các dạng khác” – điều mà các nhà làm luật đã dự trù cho những thay đổi trong tương lai.

Do vậy, "TLNN đáp ứng đầy đủ các tiêu chí của Luật PCTHTL. Thuốc lá truyền thống và TLNN chỉ khác nhau ở công cụ hỗ trợ cho việc hút thuốc (TLNN sử dụng thiết bị làm nóng mà không đốt cháy trực tiếp điếu thuốc – PV)”, ông Hải khẳng định.

Tuy nhiên các đại biểu cũng nhấn mạnh, thực tế hiện nay với quan điểm bảo vệ sức khỏe toàn dân, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết cấm các loại sản phẩm thuốc lá mới. Do đó, theo ông Lê Đại Hải, trách nhiệm của các bộ ngành liên quan là cần thể chế hóa chính sách của Đảng, Quốc hội thành pháp luật.

“Đầu tiên là sửa Luật PCTHTL. Song song đó, sửa danh mục của Luật Đầu tư, gồm 2 danh mục: hàng hóa bị cấm và hàng hóa được phép kinh doanh có điều kiện. Theo đó, sửa điều khoản ‘thuốc lá là sản phẩm kinh doanh có điều kiện, trừ TLĐT, TLNN’; và đưa TLĐT, TLNN vào danh mục cấm. Tiếp theo là Luật quản lý ngoại thương cần đưa các sản phẩm này vào danh mục cấm xuất nhập khẩu”, ông Hải làm rõ các quy trình sửa các luật liên quan để hoàn thiện thể chế trong việc thực thi Nghị quyết 173.

Ông Lê Đại Hải - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự - Kinh tế, Bộ Tư pháp.

Đại diện cho Bộ Công Thương, ông Trần Thành Trung, Phòng Công nghiệp tiêu dùng, thực phẩm, Cục Công nghiệp cũng nhấn mạnh, cần điều chỉnh các luật và văn bản quy phạm pháp luật liên quan để phân biệt tách bạch giữa các nhóm thuốc lá mới, nhằm đưa Nghị quyết 173 đi vào thực tiễn.

Hiện nay, Bộ Công Thương đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Y tế và Bộ Tư pháp để sớm đưa ra định nghĩa về hai loại sản phẩm này, tạo cơ sở pháp lý cho công tác quản lý đồng bộ về thể chế và minh bạch.

Theo thông tin từ các đại biểu tại tọa đàm, trên thị trường hiện nay tồn tại nhiều chủng loại thuốc lá mới đa dạng, phức tạp, trong đó có cả sản phẩm lai tạo giữa 2 dòng sản phẩm TLĐT và TLNN.

Do đó, việc phân biệt rõ TLNN, TLĐT, và các sản phẩm lai là rất quan trọng. Điều này sẽ giúp cho việc quản lý hiệu quả, gắn liền với thực tiễn, cũng như không gây nhầm lẫn về mức độ nguy hại của từng loại sản phẩm lên sức khỏe người dân.

Kết luận tại tọa đàm, các đại biểu cùng thống nhất việc ủng hộ mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng của Nghị quyết 173/2024/QH15, đồng thời đồng thuận việc Đề, dựa trên nền tảng cân nhắc hài hòa quyền lợi của các chủ thể liên quan.

Đây sẽ là công cụ pháp lý hữu hiệu trong việc bảo vệ sức khỏe của người dân, phòng chống buôn lậu thuốc lá mới, cũng như đảm bảo sự thống nhất về thể chế trong việc ứng xử các sản phẩm thuốc lá.

P.M