Để ngăn chặn thông tin sai sự thật, cần 'siết' hoạt động sáng tạo nội dung trên mạng

Cần bổ sung trách nhiệm xác thực thông tin quảng cáo và đảm bảo nội dung quảng cáo minh bạch, an toàn của người nổi tiếng, KOC, KOLs. (Ảnh: ST)

“Sáng tạo” nội dung sai lệch văn hóa

Theo thông tin từ UBND huyện Ninh Giang, ngày 13/12/2024, một chủ tài khoản TikTok đã đăng tải video có nội dung về đền Tranh. Tuy nhiên, hình ảnh trên video clip này không phải là đền Tranh mà là hình ảnh về công trình do tư nhân xây dựng trái phép, vi phạm hành lang bảo vệ đê sông Luộc, không có giá trị về mặt di tích, không được UBND tỉnh Hải Dương đưa vào danh mục bảo vệ di tích trên địa bàn tỉnh, không được xếp hạng di tích cấp quốc gia. Lãnh đạo UBND huyện Ninh Giang khẳng định, hiện nay, trên địa bàn chỉ duy nhất một di tích mang tên đền Tranh - thờ Quan lớn Tuần Tranh thuộc thôn Tranh Xuyên, xã Đồng Tâm (nay là khu dân cư Tranh Xuyên, thị trấn Ninh Giang). Đền Tranh (hay còn gọi là đền Quan lớn Tuần Tranh) là một ngôi đền cổ nằm ở gần bến đò Tranh. Tháng 3/2024, Chủ tịch UBND tỉnh Hải Dương đã có quyết định công nhận Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia đền Tranh là điểm du lịch. Ngày 11/2/2025, UBND huyện Ninh Giang (tỉnh Hải Dương) có văn bản đề nghị Công an tỉnh, Sở Thông tin và Truyền thông Hải Dương xử lý nghiêm tài khoản TikTok trên do đăng tin không chính xác về di tích quốc gia đền Tranh, tránh gây hiểu nhầm về thông tin các di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn huyện.

Hiện nay, không ít sản phẩm của những người sáng tạo nội dung trên mạng xã hội vấp phải sự phản đối kịch liệt từ phía người xem do sai lệch về văn hóa ẩm thực địa phương, thậm chí là kiến thức đời sống cơ bản. Ví dụ như, trong một video clip làm bánh trôi, bánh chay vào năm 2018 của Youtuber V.D đã gọi ngày mùng 3/3 Âm lịch là “Tết phồn thực” thay vì Tết Hàn thực.

Xuyên tạc, phiến diện

Chúng ta phải khẳng định, hiện nay, nhiều nhà sáng tạo nội dung trên mạng xã hội có những sản phẩm video giới thiệu, quảng bá quán ăn với nội dung hay, lành mạnh, thu hút sự chú ý của người xem. Tuy nhiên, cũng có một số người sáng tạo nội dung lại lầm tưởng, cho rằng mình có “quyền sinh sát” với bất kỳ nhà hàng nào mà họ ghét. Họ sẵn sàng chê bai thậm tệ các món ăn, hay cách phục vụ của nhân viên. Nhiều nhà hàng đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng hoạt động kinh doanh do những bài viết sai sự thật.

Tại Việt Nam, tùy thuộc vào sự nổi tiếng của mình, KOC (là viết tắt của cụm từ tiếng Anh: Key Opinion Consumer, nghĩa là những người tiêu dùng chủ chốt, có sức ảnh hưởng lớn trên thị trường) chỉ cần có từ vài trăm người theo dõi đã có thể kiếm tiền triệu mỗi ngày nhờ quảng cáo, bán hàng cho các nhãn. Nhưng mọi thứ đều có hai mặt, thu nhập vượt trội trở thành nguyên nhân khiến nhiều người KOC sẵn sàng nhận quảng cáo mà không quan tâm đến hậu quả. Một số người không kiểm tra nguồn gốc, thành phần sản phẩm mà chỉ dựa vào kịch bản có sẵn từ nhãn hàng.

Để có lượng người theo dõi cao và nhận được quảng cáo, một số người sáng tạo nội dung thường tạo ra các nội dung “bẩn” để “câu view, câu like”. Nguy hiểm hơn, là đưa ra các thông tin khoa học một cách sai lệch, phiến diện, đánh trúng vào nỗi sợ hãi của người tiêu dùng để “lên xu hướng”, nhận sự tương tác cao.

Mới đây, Công an TP Hà Nội phối hợp cùng Công an huyện Thường Tín ra quyết định xử phạt chủ tài khoản một kênh TikTok vì đăng tải video chứa thông tin sai lệch về sản phẩm gạc răng miệng. Thực tế đây là thông tin không chính xác, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến người tiêu dùng đang sử dụng sản phẩm, do đó nhãn hàng sản phẩm gạc răng miệng đã ủy quyền cho luật sư làm việc với cơ quan chức năng về hành vi sai phạm này. Sau quá trình điều tra và làm rõ với đầy đủ các bằng chứng khoa học chứng minh sản phẩm gạc răng miệng không gây bất kỳ ảnh hưởng có hại nào cho sức khỏe người dùng.

Trước thực trạng một số người sáng tạo nội dung trên mạng xã hội quảng cáo, thông tin sai sự thật, Bộ Thông tin và Truyền thông đã đề xuất bổ sung trách nhiệm xác thực thông tin quảng cáo và đảm bảo nội dung quảng cáo minh bạch, an toàn của người nổi tiếng, KOC, KOLs (viết tắt của cụm từ tiếng Anh “key opinion leader”, tức người dẫn dắt dư luận chủ chốt), Tiktoker vào dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Quảng cáo. Theo đó, cần phân biệt nội dung quảng cáo và nội dung thông thường; thông báo cho người xem về việc đang thực hiện quảng cáo; tuân thủ quy định về pháp luật về quảng cáo và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng… Bên cạnh đó dự thảo Luật cũng bổ sung thêm các chế tài xử phạt để đảm bảo tính răn đe như: tăng mức phạt, thu hồi giấy phép, truy thu thu nhập từ việc quảng cáo phi pháp, cấm hoạt động trong lĩnh vực quảng cáo...

Hiện nay, theo Luật Quảng cáo 2012 sửa đổi, bổ sung 2018 có quy định về các hành vi bị cấm, trong đó việc quảng cáo sai sự thật có thể bị phạt tiền từ 60 - 80 triệu đồng, theo khoản 5 Điều 34 Nghị định số 38/2021/NĐ-CP.

Thùy Dương