Để công nghiệp điện tử xứng danh với vị trí xuất khẩu

Những con số biết nói

Theo Tổng cục Thống kê, ngành điện tử đã có một năm bội thu khi mang về kim ngạch xuất khẩu 126,5 tỷ USD, đóng góp hơn 1/3 vào tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước (405 tỷ USD) trong năm 2024.

Xuất khẩu ngành hàng điện tử của Việt Nam trong năm 2024 có thể coi là “bùng nổ” khi thu về gần 126,5 tỷ USD, tăng 17 tỷ USD so với năm 2023. Ảnh: TT

Trong đó, ngành hàng máy tính, điện tử và linh kiện đạt 72,56 tỷ USD, tăng 26,6%; còn điện thoại và linh kiện đạt 53,9 tỷ USD, tăng 2,9% so với năm 2023.

So với mức thực hiện yếu của năm 2023 (gần 110 tỷ USD), xuất khẩu điện tử khởi sắc trở lại, đồng nghĩa đã tăng thêm gần 17 tỷ USD trong năm qua, ghi nhận sự phục hồi mạnh mẽ về nhu cầu tiêu dùng và khả năng tiếp nhận đơn hàng, chứng minh năng lực sản xuất của các nhà cung ứng trong nước.

Sự bứt phá trong xuất khẩu điện tử, sản phẩm công nghệ của Việt Nam phần lớn nhờ vào các tập đoàn nước ngoài. Hiện, Việt Nam là điểm đến đầu tư của các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới như Samsung, LG, Apple…

Những nhà máy từ vài chục triệu đến hàng tỷ USD sản xuất hàng công nghệ điện tử của các tập đoàn, doanh nghiệp lớn đến từ Hàn Quốc, Mỹ và các quốc gia khác đã đóng vai trò then chốt, giúp Việt Nam duy trì kim ngạch xuất khẩu công nghệ vượt ngưỡng 100 tỷ USD/năm trong những năm gần đây.

Đáng chú ý, thị trường điện thoại di động Việt Nam đã trở thành một điểm sáng với sự phát triển nhanh chóng và tiềm năng khổng lồ, trong đó Apple ghi nhận thành công vượt bậc. Ba đối tác lớn của Apple tại Việt Nam là Foxconn, Luxshare và GoerTek cũng liên tục mở rộng quy mô đầu tư sản xuất điện tử.

Các thị trường xuất khẩu chính của ngành điện tử là Mỹ, châu Âu, Trung Quốc, Hàn Quốc. Riêng năm qua, xuất khẩu máy tính, linh kiện điện tử, điện thoại sang châu Âu - châu Mỹ đạt 56,9 tỷ USD, chiếm gần 45% tổng kim ngạch xuất khẩu.

Trong khi đó, chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, chính sự ổn định về chính trị và an ninh là một trong những yếu tố quan trọng giúp Việt Nam thu hút các nhà đầu tư quốc tế trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ điện tử. Trong bối cảnh căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, nhiều doanh nghiệp đang tìm kiếm các địa điểm sản xuất thay thế để giảm thiểu rủi ro và Việt Nam đã nhanh chóng trở thành một lựa chọn ưu tiên.

Mặc dù đã đạt được nhiều thành công trong việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI) và phát triển ngành công nghiệp điện tử, Việt Nam vẫn đang đối diện với không ít thách thức. Cụ thể, hiện nay, phần lớn sản xuất và xuất khẩu điện tử của Việt Nam vẫn phụ thuộc vào các doanh nghiệp FDI, trong khi các doanh nghiệp nội địa gặp khó khăn trong việc tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu. Điều này thể hiện qua việc mỗi năm, Việt Nam phải nhập khẩu gần 50 tỷ USD linh kiện điện tử từ nước ngoài, cho thấy mức độ nội địa hóa của ngành vẫn còn rất hạn chế, dẫn đến sự phụ thuộc ngày càng lớn vào các nhà cung cấp quốc tế.

Dù là nhóm hàng đóng góp kim ngạch xuất khẩu lớn trong năm 2024, nhưng do doanh nghiệp điện tử trong nước chủ yếu tham gia ở phân khúc lắp ráp nên lợi ích kinh tế vẫn tương đối nhỏ.

Bà Đỗ Thị Thúy Hương - Ủy viên Ban chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam (VEIA) đã nhấn mạnh rằng, các doanh nghiệp trong nước hiện chỉ cung cấp được những sản phẩm đơn giản, có giá trị công nghệ thấp. Điều này phản ánh những thách thức mà doanh nghiệp nội địa đang đối mặt, bao gồm việc thiếu công nghệ tiên tiến và nguồn vốn đầu tư cần thiết để tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu một cách sâu rộng. Nếu không giải quyết được những rào cản này, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ khó có thể nâng cao năng lực cạnh tranh và tận dụng tối đa cơ hội từ sự mở rộng của ngành công nghiệp điện tử.

Làm gì để đẩy mạnh xuất khẩu?

Các chuyên gia cũng đồng quan điểm rằng, để tận dụng tối đa tiềm năng của ngành công nghiệp điện tử, Việt Nam cần đẩy mạnh phát triển công nghiệp hỗ trợ, từ đó nâng cao giá trị gia tăng và giảm sự phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu. Việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ và sản xuất là một yếu tố quan trọng để duy trì sức cạnh tranh của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Ngoài ra, hạ tầng logistics và cơ sở hạ tầng vẫn cần được cải thiện, đặc biệt là trong việc phát triển các khu công nghiệp và hệ thống giao thông liên vùng. Mặc dù Chính phủ đã đầu tư mạnh vào các dự án cơ sở hạ tầng, nhưng để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của các doanh nghiệp, việc mở rộng và nâng cấp các tuyến đường giao thông và cảng biển vẫn là cấp thiết.

Về vấn đề này, bà Đỗ Thị Thúy Hương cho biết, các doanh nghiệp, hiệp hội trong ngành đang xây dựng một hệ sinh thái hỗ trợ cho việc áp dụng các công nghệ tiên tiến để thực hành bền vững và duy trì các tiêu chuẩn cao nhất trong sản xuất và chế tạo. Các hội thảo, hoạt động giao thương được tổ chức thường xuyên với mục tiêu hướng tới kết nối, nâng cao năng lực công nghệ, năng lực quản trị và mở rộng tệp khách hàng trong sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp ngành công nghiệp điện tử trong và ngoài nước.

“Dù còn nhiều thách thức, tin rằng, với tinh thần cầu tiến, sáng tạo, và cách làm mới, doanh nghiệp Việt Nam sẽ ngày càng tham gia sâu rộng, tiến tới dẫn dắt chuỗi cung ứng toàn cầu”- bà Đỗ Thị Thúy Hương nói .

Để chủ động và phát triển nhanh, bền vững cho ngành công nghiệp điện tử hiện nay, Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) nêu giải pháp, cần tập trung hỗ trợ một số doanh nghiệp triển vọng của Việt Nam trong lĩnh vực điện tử nhằm tạo cơ hội cho các doanh nghiệp này phát triển, đóng vai trò dẫn dắt thị trường điện tử trong nước.

Sang năm 2025, để phát triển ngành công nghiệp điện tử, Bộ Công Thương sẽ phối hợp với các cơ quan liên quan tăng cường các biện pháp bảo vệ thị trường điện - điện tử tiêu dùng nội địa (như thuế phòng vệ, hàng rào kỹ thuật, chống gian lận thương mại, hàng giả và hàng nhập lậu...).

Với những tiềm năng hiện có và sự hỗ trợ từ Chính phủ, Việt Nam đang trên đường trở thành một trong những trung tâm sản xuất điện tử lớn nhất khu vực. Theo dự báo của Bộ Công Thương, kim ngạch xuất khẩu điện tử của Việt Nam có thể đạt tới 100 tỷ USD vào năm 2025, tạo động lực quan trọng cho sự phát triển kinh tế.

Nhìn về tương lai, Việt Nam không chỉ dừng lại ở vai trò là nhà sản xuất mà còn có tiềm năng trở thành trung tâm nghiên cứu và phát triển công nghệ điện tử. Việc thu hút các tập đoàn quốc tế không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn tạo điều kiện để Việt Nam tiếp cận với công nghệ tiên tiến, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và đóng góp vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Duy Anh