Đề án đổi mới cấu trúc hệ thống pháp luật dự kiến được trình vào tháng 12-2025

Thời gian qua, Bộ Tư pháp thường xuyên tổ chức họp Ban soạn thảo xây dựng Đề án “Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”. Ảnh: PV

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú cho biết, trên cơ sở Nghị quyết số 66-NQ/TƯ của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới và chỉ đạo của cấp có thẩm quyền, từ tháng 8 năm 2025 đến nay, Bộ Tư pháp phối hợp các cơ quan chức năng xây dựng Đề án “Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới” để trình Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật vào tháng 12 -2025.

Kết quả nghiên cứu bước đầu cho thấy có 3 vấn đề đặt ra; 3 hạn chế, bất cập của cấu trúc hiện hành.

Cụ thể, về cấu trúc nội dung, độ bao phủ cân đối và hài hòa giữa các lĩnh vực còn hạn chế. Một số lĩnh vực còn thiếu, thậm chí là chưa có luật điều chỉnh. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật còn nhiều tầng nấc. Việc thừa nhận vai trò và việc áp dụng các nguồn pháp luật bổ trợ như là án lệ, tập quán còn hạn chế. Trong khi đó, cơ chế theo dõi, đánh giá thi hành pháp luật chưa hiệu quả. Hạ tầng công nghệ dữ liệu chưa được đầu tư đúng mức.

Trên cơ sở đó, Bộ Tư pháp và các cơ quan tham gia nghiên cứu xây dựng Đề án đã dự kiến 5 định hướng hoàn thiện.

Thứ nhất, xây dựng cấu trúc hệ thống pháp luật bao quát, đầy đủ, cân đối, hài hòa, hợp lý giữa các lĩnh vực, bảo đảm sự đồng bộ giữa tư duy phân định lĩnh vực thể chế phát triển của Đảng trong Văn kiện Đại hội XIV với tư duy phân định nhóm lĩnh vực pháp luật trong hệ thống pháp luật.

Cùng với đó là thúc đẩy hình thành lĩnh vực hoặc là vấn đề pháp luật mới bên cạnh các lĩnh vực pháp luật hiện có để đáp ứng yêu cầu kiến tạo, dẫn dắt của pháp luật trước những phát triển của khoa học công nghệ hoặc các vấn đề mới phát sinh.

Lấy Hiến pháp và một số bộ luật, luật có tính nền tảng, rường cột làm trung tâm của cả hệ thống pháp luật. Các luật khác được thiết kế theo chức năng phải bảo đảm đồng bộ, thống nhất với Hiến pháp và các văn bản luật nền tảng, rường cột. Bổ sung nguyên tắc ưu tiên áp dụng luật chuyên ngành khi có các quy định khác nhau nhưng không được trái với nguyên tắc cơ bản của luật chung. Đồng thời, kiểm soát, loại bỏ sự trùng lặp về nội dung giữa luật chung và luật chuyên ngành.

Ngoài ra, nghiên cứu giảm bớt tầng nấc của hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, thu hẹp loại văn bản mà một cơ quan có thẩm quyền ban hành theo hướng mỗi cơ quan, người có thẩm quyền chỉ ban hành một hình thức văn bản.

Đặc biệt là tiếp tục hoàn thiện kỹ thuật lập pháp, hợp nhất pháp điển các công cụ và phương pháp theo dõi, đánh giá thi hành pháp luật sau ban hành; hiện đại hóa hạ tầng, ứng dụng các công nghệ tiên tiến trong công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, đảm bảo tính liên thông, phản hồi và phản ứng chính sách pháp luật linh hoạt, kịp thời.

Cuối cùng, đổi mới và vận dụng tư duy phân loại luật công, luật tư, luật chung, luật chuyên ngành ngay trong khi thiết kế các quy phạm pháp luật thuộc từng lĩnh vực, từng văn bản cụ thể, để bảo đảm sự phù hợp, thống nhất với nguyên tắc chung của việc thiết kế và vận hành cấu trúc hệ thống pháp luật.

Hà Phong