Đề án 1 triệu ha lúa: Lợi ích kép cho nông dân, môi trường và an ninh lương thực

Phát biểu tại hội thảo, GS-TS. Trần Ngọc Hải - Phó hiệu trưởng Đại học Cần Thơ nhấn mạnh đề án không chỉ nâng cao chất lượng gạo Việt Nam mà còn tạo nền tảng xây dựng nền nông nghiệp xanh, thích ứng biến đổi khí hậu. ĐBSCL - vựa lúa trọng điểm quốc gia đang đối diện nhiều thách thức như xâm nhập mặn, nước biển dâng, thời tiết cực đoan. “Đề án mang lại cơ hội kép: vừa tăng hiệu quả kinh tế, vừa bảo vệ môi trường”, ông Hải khẳng định.

Theo ông Lê Thanh Tùng - Phó chủ tịch Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam, cả nước hiện gieo trồng 7,11 triệu ha lúa/năm, sản lượng đạt 43,7 triệu tấn; riêng ĐBSCL chiếm 3,82 triệu ha và sản lượng 24,1 triệu tấn. Đặc biệt, khu vực này cung cấp trên 90% lượng gạo xuất khẩu cả nước. “Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao là sống còn trong việc tổ chức lại sản xuất, nâng cao thu nhập cho nông dân và đáp ứng các cam kết quốc tế về giảm phát thải”, ông Tùng nói.

Kỹ sư Hồ Quang Cua chia sẻ tại hội thảo

Tại hội thảo, kỹ sư Hồ Quang Cua - tác giả giống gạo ST25, hai lần đạt danh hiệu “Gạo ngon nhất thế giới” chia sẻ kinh nghiệm canh tác bền vững. Ông cho rằng “cây khỏe bắt đầu từ đất khỏe”, giảm tối đa hóa chất sẽ giúp hạt gạo giữ được hương vị tự nhiên. Thực hành rút khô ruộng giữa vụ giúp rễ lúa khỏe, giảm đổ ngã; cuối vụ rút nước làm gạo sạch, thơm hơn.

Ông Cua nhấn mạnh hiệu quả của mô hình lúa - tôm: Năm 2015 diện tích 155.495ha, dự kiến tăng lên 250.000ha vào 2025. Với mô hình này, nông dân thu được 300 kg tôm/ha và 4 tấn lúa/ha, giống đa dạng từ ST25 đến OM. Công ty của ông đã đầu tư phân bón hữu cơ, chế phẩm sinh học và bao tiêu sản phẩm, giúp nông dân đạt năng suất 6 tấn/ha, giá bán 9.000 đồng/kg, cao hơn nhiều so với lúa thường. “Lợi nhuận cao không chỉ từ hạt gạo mà còn từ sự ổn định sản xuất, môi trường canh tác trong lành”, ông Cua khẳng định.

Để hỗ trợ đề án, Đại học Cần Thơ thành lập 3 nhóm nghiên cứu mạnh, tập trung vào: Khảo sát hiện trạng, xây dựng đường phát thải cơ sở; nghiên cứu giảm phát thải, bảo tồn và phát triển nguồn gen lúa; ứng dụng công nghệ DNA giám định sản phẩm, tuyển chọn vi sinh vật giúp cây lúa chịu mặn, cố định đạm, hòa tan lân, kali; Đề xuất giải pháp bảo vệ thực vật an toàn, quản lý dịch hại bền vững.

Theo GS-TS. Võ Văn Minh - trưởng nhóm nghiên cứu, các kết quả này không chỉ phục vụ Đề án 1 triệu ha lúa mà còn góp phần định hình nền nông nghiệp xanh, có thể nhân rộng ra toàn khu vực.

Đại học Cần Thơ và Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam ký thỏa thuận hợp tác tại hội thảo. Ảnh: VGP

Tại hội thảo, Đại học Cần Thơ và Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam đã ký thỏa thuận hợp tác về đào tạo, nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo và chuyển giao công nghệ. Hai bên sẽ phối hợp tiếp nhận, chuyển giao công nghệ cho doanh nghiệp, thực hiện dịch vụ khoa học và công nghệ, thúc đẩy ứng dụng công nghệ số trong ngành hàng lúa gạo: canh tác chính xác, quản lý chất lượng, dự báo thiên tai, thích ứng biến đổi khí hậu.

Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại ĐBSCL được đánh giá là bước ngoặt chiến lược. Nó không chỉ giúp nâng cao giá trị hạt gạo, tăng thu nhập nông dân, mà còn góp phần giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ môi trường sinh thái, bảo đảm an ninh lương thực quốc gia và thực hiện cam kết Net Zero 2050 của Việt Nam.

Với sự đồng hành của khoa học công nghệ, sự chủ động của nông dân và cam kết của doanh nghiệp, đề án hứa hẹn đưa hạt gạo Việt Nam lên tầm cao mới, khẳng định vị thế trên bản đồ lương thực toàn cầu.

Kim Ngân