ĐBQH: Cần làm rõ ai là chủ sở hữu những sản phẩm do trí tuệ nhân tạo sáng tạo?

Phát biểu thảo luận ở tổ về Luật Trí tuệ nhân tạo sáng 21/11, các đại biểu Quốc hội đánh giá đây là lĩnh vực rất khó và mới, khi mà khái niệm trí tuệ nhân tạo mới chỉ rầm rộ phát triển tại Việt Nam trong mấy năm nay, nhưng đã phát triển như vũ bão và phát sinh nhiều vấn đề cần phải có luật điều chỉnh.

Trung tướng Nguyễn Minh Đức, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội

Góp ý vào dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo, Trung tướng Nguyễn Minh Đức, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội cho rằng, cần minh bạch nguồn dữ liệu huấn luyện để tránh vi phạm bản quyền hoặc các vấn đề đạo đức khi dùng dữ liệu cá nhân.

Theo Trung tướng Nguyễn Minh Đức, nội dung trí tuệ nhân tạo tạo ra do nguồn dữ liệu huấn luyện. Nếu dữ liệu chuẩn, định hướng đạo đức thì trí tuệ nhân tạo đi đúng hướng còn không sẽ dẫn đến tri thức sai lệch. Do đó, Trung tướng Nguyễn Minh Đức đề xuất ban hành Nghị định hướng dẫn cần yêu cầu các nhà phát triển, nhà cung cấp phải giải trình nguồn dữ liệu để huấn luyện (training data) trí tuệ nhân tạo, từ đó tránh việc thu thập dữ liệu bất hợp pháp.

Đại biểu nêu thực trạng hiện nay, tuy đã có Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân với nhiều quy định rất nghiêm ngặt, song vẫn có nhiều dữ liệu cá nhân đang trôi nổi mà chúng ta cũng khó nhận diện được.

“Nhiều nhà dân, nhà hàng, khách sạn trên các tuyến phố đặt dọc đường đặt camera an ninh thu thập rất nhiều dữ liệu cá nhân người xe qua lại, trò chuyện… Thậm chí, ngay hình ảnh/video/âm thanh các đại biểu Quốc hội thảo luận trên khắp cơ quan truyền thông, mạng xã hội cũng là nguồn học liệu cho trí tuệ nhân tạo…”, Trung tướng Nguyễn Minh Đức phân tích.

Đại biểu đặt vấn đề cần làm rõ hơn ai sẽ chịu trách nhiệm nếu trí tuệ nhân tạo tạo ra nội dung (văn bản, hình ảnh, video) vi phạm pháp luật, như xâm phạm bản quyền, thông tin sai lệch, hoặc bôi nhọ danh dự, đặc biệt trong bối cảnh các nhà cung cấp dịch vụ nước ngoài hoạt động tại Việt Nam.

“Cần làm rõ nghĩa vụ, trách nhiệm của nhà phát triển, nhà cung cấp, người dùng, đồng thời minh bạch và gắn nhãn cũng như giải thích nguồn gốc nguyên liệu tạo ra nội dung. Từ đó, cân nhắc cơ chế bồi thường thiệt hại nếu trí tuệ nhân tạo gây hại thông qua nội dung sai, nội dung vi phạm quyền tác giả, quyền cá nhân”, Trung tướng Nguyễn Minh Đức nêu rõ.

Về quyền sở hữu trí tuệ đối với nội dung trí tuệ nhân tạo tạo ra, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại cho biết, đây cũng là vấn đề quốc tế đang đặt ra. “Ai là chủ sở hữu của những sản phẩm do trí tuệ nhân tạo sáng tạo?”. Do đó, Luật cần quy định rõ ràng về quyền tác giả, nếu có, hoặc quyền tài sản đối với các sản phẩm do trí tuệ nhân tạo sáng tạo (văn bản, âm nhạc, hình ảnh, video).

Đại biểu Trần Kim Yến, đoàn TP.HCM (Ảnh: Quốc hội)

Đại biểu Trần Kim Yến, đoàn TP.HCM bày tỏ sự thống nhất cao về thành lập Quỹ Phát triển Trí tuệ nhân tạo quốc gia, tuy nhiên đại biểu kiến nghị không được trùng lặp nội dung chi với các Quỹ KHCN, Quỹ Đổi mới sáng tạo…

“Một nội dung mà chi nhiều quỹ quá là không phù hợp, do vậy danh mục chi phải rõ ràng, minh bạch”, đại biểu đoàn TP.HCM nhấn mạnh.

Nữ đại biểu cũng đề cập vấn đề về chi mua sắm đối với sản phẩm ứng dụng trí tuệ nhân tạo rất khó định giá, do đó cần quy định cụ thể, chặt chẽ để các đơn vị, tổ chức có cơ sở để làm.

Vi phạm có thể bị phạt 1 tỷ đồng với cá nhân, 2 tỷ đồng với tổ chức

Trước đó, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Mạnh Hùng, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình dự án Luật Trí tuệ nhân tạo.

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng (Ảnh: Quốc hội)

Dự luật điều chỉnh toàn bộ hoạt động nghiên cứu, phát triển, cung cấp, triển khai và sử dụng trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam; áp dụng với cả tổ chức, cá nhân nước ngoài nếu sản phẩm trí tuệ nhân tạo của họ tạo tác động tại Việt Nam. Các hệ thống dùng riêng cho quốc phòng, an ninh được loại trừ để bảo đảm bí mật nghiệp vụ, song nếu sử dụng cho mục đích dân sự thì vẫn phải tuân thủ quy định chung.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, luật được thiết kế theo hướng luật khung, chỉ quy định những nguyên tắc cốt lõi, tạo không gian linh hoạt cho công nghệ phát triển nhanh, đồng thời bảo đảm không chồng chéo với các luật hiện hành. Luật gồm 8 chương, 36 điều, tập trung vào nguyên tắc, phạm vi điều chỉnh và các chính sách lớn cho phát triển trí tuệ nhân tạo.

Một nội dung quan trọng của dự thảo là cơ chế quản lý theo mức độ rủi ro, chia hệ thống trí tuệ nhân tạo thành bốn mức: rủi ro không chấp nhận được, rủi ro cao, rủi ro trung bình và rủi ro thấp. Nhà cung cấp phải tự đánh giá, phân loại trước khi đưa hệ thống vào lưu hành và chịu trách nhiệm về kết quả này. Với các hệ thống rủi ro trung bình và cao, doanh nghiệp phải thông báo cho Bộ KH&CN qua Cổng thông tin một cửa để theo dõi.

Nhóm rủi ro không chấp nhận được bị cấm hoàn toàn, gồm các hệ thống tạo nội dung giả mạo để lừa dối, thao túng, gây tổn hại nghiêm trọng, hoặc lợi dụng điểm yếu của những nhóm dễ bị tổn thương như trẻ em, người cao tuổi; các hệ thống có nguy cơ đe dọa an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội.

Về trách nhiệm và chế tài, hệ thống trí tuệ nhân tạo rủi ro cao được xác định là “nguồn nguy hiểm cao độ”, theo đó nhà cung cấp và bên triển khai phải bồi thường thiệt hại kể cả khi không có lỗi, trừ trường hợp được miễn trừ theo Bộ luật Dân sự. Nếu có nhiều chủ thể tham gia, trách nhiệm được xác định theo mức độ kiểm soát rủi ro và khả năng dự báo của từng bên. Mức phạt hành chính tối đa 2 tỷ đồng với tổ chức, một tỷ đồng với cá nhân; với vi phạm nghiêm trọng, mức phạt có thể lên đến 2% doanh thu năm trước liền kề…

Quốc hội sẽ thảo luận dự án Luật Trí tuệ nhân tạo vào ngày 27/11 và dự kiến thông qua ngày 11/12.

Nhóm PV/VOV.VN