ĐBQH: Cần giữ quyền được chất vấn Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND

Sáng 14/5, tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội tiến hành thảo luận ở hội trường về Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 (lần thứ nhất).

"Dân bị oan sai sẽ nhờ cậy ai chất vấn để bảo vệ quyền lợi của họ?"

Tham gia phát biểu, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (đoàn Đà Nẵng) góp ý về bỏ quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân đối với Chánh án Tòa án nhân dân (TAND) và Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND) quy định tại khoản 5 Điều 1 dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 115 của Hiến pháp năm 2013.

Theo giải thích của Ban soạn thảo, có 2 lý do để bỏ quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND.

Lý do thứ nhất là, sắp tới, theo chủ trương của Đảng về kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện, sẽ không tổ chức TAND và VKSND cấp huyện mà thay thế bằng các TAND, VKSND khu vực không gắn với đơn vị hành chính cụ thể, nên không có Hội đồng nhân dân ngang cấp để thực hiện quyền chất vấn.

Lý do thứ hai là, tuy Hiến pháp không quy định thẩm quyền chất vấn, Hội đồng nhân dân vẫn thực hiện được thẩm quyền giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương (bao gồm giám sát hoạt động của TAND, VKSND và các cơ quan Nhà nước khác trên địa bàn) và Hội đồng nhân dân vẫn có quyền kiến nghị với các cơ quan, tổ chức hữu quan.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (Ảnh: Media Quốc hội).

Bày tỏ việc không đồng tình với 2 lý do trên, bà Thúy cho rằng, trong đổi mới cơ cấu sắp tới, bên cạnh TAND, VKSND khu vực, vẫn còn TAND, VKSND cấp tỉnh thì rất khó thuyết phục đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh và cử tri của họ. "Vì sao họ không còn được quyền chất vấn người đứng đầu 2 cơ quan này như Hiến pháp 2013 quy định?", bà Thúy nêu.

Theo nữ đại biểu, TAND, VKSND khu vực tuy không gắn với đơn vị hành chính cụ thể, nhưng những cơ quan đó vẫn khởi tố, truy tố, xét xử công dân của những đơn vị hành chính cụ thể mà đại biểu HĐNĐ là đại diện.

"Không lẽ TAND, VKSND khu vực sẽ là những cơ quan tư pháp duy nhất ở nước ta nằm ngoài sự giám sát bằng hình thức chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân? Nếu vậy thì dân bị oan sai sẽ nhờ cậy ai chất vấn để bảo vệ quyền lợi của họ?", bà Thúy nói và đề nghị, trước khi thông qua mô hình TAND, VKSND khu vực, Quốc hội cần xem xét kĩ về việc tổ chức thực hiện giám sát đối với các cơ quan này.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy cho rằng, việc Hiến pháp không còn quy định thẩm quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân đối với Chánh án TAND và Viện trưởng VKSND là đi ngược lại với Nghị quyết số 27 về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Nghị quyết 27 nhấn mạnh yêu cầu bảo đảm quyền lực Nhà nước là thống nhất, có sự phân công rành mạch, phối hợp chặt chẽ và tăng cường kiểm soát quyền lực bên trong mỗi cơ quan và giữa các cơ quan Nhà nước.

Nghị quyết cũng đòi hỏi: "Kết hợp chặt chẽ, hiệu quả các cơ chế kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực nhà nước của Ðảng, Nhà nước và Nhân dân; thực hiện đầy đủ nguyên tắc tập trung dân chủ, trách nhiệm giải trình, công khai, minh bạch trong từng cơ quan Nhà nước".

Dẫn thực tiễn, bà Thúy nói đến những trường hợp bản án, quyết định của TAND tuyên không rõ, gây khó khăn cho việc thi hành án.

"Theo một bài báo mới đăng trên cơ quan báo chí của một tỉnh, thống kê của 3 ngành Viện kiểm sát, Tòa án và Thi hành án dân sự, trong thời gian qua, tỉnh này có 28 vụ việc bản án, quyết định của tòa tuyên không rõ, gây khó khăn cho việc THADS, trong đó 11 vụ có kiểm sát viên tham gia kiểm sát xét xử (chiếm 39,2%).

Trong những trường hợp như vậy, nếu đại biểu Hội đồng nhân dân chỉ có quyền kiến nghị thì kiến nghị ấy có hiệu lực pháp lý như ý kiến chất vấn công khai trước kỳ họp Hội đồng nhân dân không?", bà đặt vấn đề.

Do đó, nữ đại biểu đoàn Tp.Đà Nẵng đề nghị Quốc hội xem xét giữ lại quy định về thẩm quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND cấp tỉnh và khu vực trong Hiến pháp, hoặc ít nhất để ngỏ một nguyên tắc hiến định về vấn đề này, tạo cơ sở cho luật chuyên ngành quy định cụ thể phù hợp với mô hình tổ chức mới.

Phải tạo điều kiện tốt hơn để dân giám sát việc thực hiện quyền lực Nhà nước

Đồng ý với đại biểu Kim Thúy, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (đoàn Lạng Sơn) cho biết, việc bỏ thẩm quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND có thể đem lại một số ưu điểm nhưng cần hết sức cân nhắc.

Nêu lý do, ông Nghĩa cho biết, theo khoản 2 Điều 103 của Hiến pháp 2013 (quy định này được giữ nguyên trong lần sửa đổi này), Thẩm phán, Hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; nghiêm cấm cơ quan, tổ chức, cá nhân can thiệp vào việc xét xử của Thẩm phán, Hội thẩm.

Hiến pháp chỉ giới hạn tính độc lập của tòa trong phạm vi "xét xử" chứ không phải trong tất cả các hoạt động của tòa án.

Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (Ảnh: Media Quốc hội).

Cũng nêu Nghị quyết 27 trong đó đặc biệt nhấn mạnh việc thực hiện quyền lực Nhà nước phải đặt "dưới sự giám sát của nhân dân", ông Nghĩa cho rằng, việc sửa đổi Hiến pháp cần tạo điều kiện tốt hơn để người dân tham gia tích cực hơn vào giám sát việc thực hiện quyền lực Nhà nước.

Theo đại biểu, chất vấn là một công cụ giám sát quan trọng nhằm đảm bảo các cơ quan Nhà nước chịu trách nhiệm giải trình trước đại biểu dân cử và nhân dân.

"Nếu cho rằng việc chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân đối với Chánh án và Viện trưởng làm ảnh hưởng đến tính độc lập của tư pháp thì sẽ rất khó lý giải quyền chất vấn của đại biểu Quốc hội đối với Chánh án TAND tối cao và Viện trưởng VKSND tối cao.

Hơn nữa, chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân không nhằm can thiệp vào nội dung xét xử hay truy tố của vụ án cụ thể, mà tập trung vào trách nhiệm quản lý, việc tổ chức thi hành và tuân thủ pháp luật của Chánh án và Viện trưởng. Việc duy trì quyền chất vấn là cần thiết để đảm bảo tính công khai, minh bạch và trách nhiệm trong hoạt động tư pháp", đại biểu Nghĩa nhấn mạnh.

Hơn nữa, theo dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Tổ chức Tòa án nhân dân và Luật sửa đổi, bổ sung Luật Tổ chức Viện Kiểm sát nhân dân trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp này, mô hình tổ chức của TAND và Viện KSND có 3 cấp: Tối cao, cấp tỉnh và khu vực.

"Như vậy, việc trao quyền giám sát, nhất là quyền chất vấn cho đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh đối với Chánh án và Viện trưởng cấp tỉnh là phù hợp và khả thi", ông Nghĩa nói.

Đại biểu Lê Xuân Thân (Ảnh: Media Quốc hội).

Đồng quan điểm, đại biểu Lê Xuân Thân (đoàn Khánh Hòa) cũng đề nghị giữ lại quy định về thẩm quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND.

Theo ông Thân, sắp tới không còn Hội đồng nhân dân cấp huyện nữa, do đó, người chất vấn Chánh án, Viện trưởng của cấp huyện cũng không còn, song vẫn còn Tòa án cấp khu vực và Viện kiểm sát cấp khu vực. Vì vậy, trách nhiệm của Chánh án TAND cấp tỉnh và Viện trưởng VKSND cấp tỉnh nặng nề hơn, bao quát hơn so với tước, do đó đại biểu đề nghị giữ lại quyền chất vấn này.

Nguyễn Thu Huyền