Dạy trẻ tự tin bước vào thời đại số...

Thời đại số mở ra nhiều cơ hội để trẻ thể hiện ý tưởng của mình thông qua nghệ thuật, lập trình hay các dự án sáng tạo. (Ảnh minh họa: Vũ Minh Hiền)

Trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng phát triển đặt ra những thách thức mới cho giáo dục. Vậy chúng ta nên dạy gì cho học sinh để các em không chỉ theo kịp mà còn vượt trội so với AI?

Có chuyên gia từng nói rằng, con người đã thua trong cuộc chiến "học nhớ" so với máy tính nhưng trong cuộc chiến "học hiểu" chúng ta vẫn còn nhiều cơ hội chiến thắng. Trong sự học hiểu, vấn đề không chỉ là học gì mà còn là thái độ học như thế nào. Với lao động tri thức, lợi thế cạnh tranh của chúng ta so với ChatGPT là khả năng hiểu sâu, khả năng phân tích logic, tự phê bình, đánh giá được khi nào mình chưa hiểu, hay còn hiểu sai để thúc đẩy bản thân tìm tòi thêm.

Nhớ nhiều năm trước, trong bài trả lời phỏng vấn Báo Thế giới và Việt Nam, GS. NGND Nguyễn Lân Dũng từng đặt câu hỏi, hãy xem thế giới người ta đang dạy những gì cho trẻ và vì sao trẻ em Việt Nam không được học một cách nhẹ nhàng nhưng rất hiệu quả như họ?

“Tại sao bắt các em phải nhớ và phải thi những chi tiết mà trong thời đại tin học rất phát triển này có thể có ngay chỉ sau một cái 'nhấp chuột'? Tại sao bắt mọi học sinh phải học đạo hàm, vi phân, tích phân, lượng giác… khi chỉ có một bộ phận nhỏ cần dùng tới sau khi vào đời? Tại sao lại phải học từng cấu tạo của hết con này đến con khác, ngành này, lớp nọ, họ này, chi kia… để rồi chả nhớ được gì hết?", GS. NGND. Nguyễn Lân Dũng băn khoăn.

Thật vậy, trong thời đại số, việc dạy trẻ em không chỉ dừng lại ở những kiến thức cơ bản mà còn cần phải linh hoạt và sáng tạo. Công nghệ đã thay đổi cách mà trẻ tiếp nhận thông tin, tương tác và phát triển kỹ năng. Do đó, chúng ta cần xem xét kỹ lưỡng những gì nên dạy cho thế hệ trẻ.

Đầu tiên, trẻ em cần được trang bị những kỹ năng số cơ bản. Việc sử dụng máy tính, điện thoại thông minh và các thiết bị công nghệ khác đã trở thành một phần thiết yếu trong cuộc sống. Học cách sử dụng các phần mềm, công cụ trực tuyến, quản lý thông tin là những kỹ năng quan trọng giúp trẻ tự tin hơn trong môi trường học tập và làm việc sau này.

Trong thế giới ngập tràn thông tin như hiện nay, khả năng tư duy phê phán là vô cùng cần thiết. Dạy trẻ cách phân tích, đánh giá nguồn thông tin, từ đó các em có thể phát triển khả năng tự đưa ra quyết định. Hướng dẫn các em cách đặt câu hỏi và không ngại tìm kiếm những quan điểm khác nhau để trở thành những công dân nhạy bén và có trách nhiệm.

Mặc dù công nghệ mang lại nhiều lợi ích, nhưng việc tương tác trực tiếp vẫn rất quan trọng. Nên khuyến khích phát triển kỹ năng xã hội như giao tiếp, làm việc nhóm cho trẻ. Những hoạt động ngoại khóa, trò chơi nhóm và các buổi thảo luận sẽ giúp trẻ học cách xây dựng mối quan hệ và làm việc hiệu quả với người khác.

Thế giới số mở ra nhiều cơ hội để trẻ thể hiện ý tưởng của mình thông qua nghệ thuật, lập trình hay các dự án sáng tạo. Tạo điều kiện để trẻ tham gia vào các hoạt động nghệ thuật và khoa học giúp các em phát triển tư duy đổi mới, từ đó tạo ra những giải pháp độc đáo cho những vấn đề thực tiễn.

Đặc biệt, trong thời đại số, giáo dục về an toàn trực tuyến là điều cực kỳ quan trọng. Trẻ em cần được hướng dẫn về cách bảo vệ thông tin cá nhân, nhận diện những rủi ro khi tham gia mạng xã hội và cách ứng xử trong môi trường trực tuyến. Điều này không chỉ giúp trẻ tránh được những mối nguy hiểm mà còn tạo ra một nền tảng vững chắc cho sự phát triển cá nhân.

Có thể nói, dạy trẻ trong thời đại số gặp nhiều thách thức nhưng cũng là cơ hội. Chúng ta cần chuẩn bị cho trẻ không chỉ về kiến thức mà còn về kỹ năng sống, khả năng tư duy và sự sáng tạo. Bằng cách kết hợp những yếu tố này có thể giúp trẻ em phát triển toàn diện, sẵn sàng bước vào một thế giới đầy tiềm năng và thách thức.

Hơn thế nữa, trong thế giới đầy biến động, để trẻ có thể cạnh tranh với AI trong tương lai, việc giáo dục cần tập trung vào một số kỹ năng và lĩnh vực quan trọng. AI có khả năng xử lý và phân tích thông tin, nhưng khả năng sáng tạo vẫn là một lĩnh vực mà con người có ưu thế.

Học cách tư duy sáng tạo, phát triển ý tưởng mới và tạo ra sản phẩm độc đáo là rất quan trọng. Trẻ cần phát triển khả năng tư duy phê phán để phân tích thông tin, đánh giá và đưa ra quyết định cũng như học cách đặt câu hỏi, phân tích lập luận và nhận diện thông tin.

Khả năng giải quyết vấn đề phức tạp là một trong những kỹ năng quan trọng. Hãy dạy trẻ cách tiếp cận các vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau và tìm ra các giải pháp sáng tạo. Trong khi AI có thể xử lý dữ liệu nhưng không thể thay thế được sự đồng cảm và các kỹ năng xã hội. Việc phát triển khả năng giao tiếp, làm việc nhóm và quản lý cảm xúc sẽ giúp trẻ tương tác tốt hơn với người khác.

Nói cách khác, trẻ cần hiểu về công nghệ và AI, không chỉ để sử dụng mà còn để phát triển và cải tiến. Học lập trình, phân tích dữ liệu và các lĩnh vực liên quan sẽ giúp trẻ nắm bắt được cách thức hoạt động của AI.

Thế giới công nghệ thay đổi nhanh chóng, vì vậy việc học tập suốt đời là rất quan trọng. Trẻ nên được khuyến khích phát triển thói quen tự học và cập nhật kiến thức mới liên tục; hiểu về những tác động của công nghệ và AI đối với xã hội. Việc học về đạo đức trong công nghệ sẽ giúp các em đưa ra những quyết định đúng đắn và có trách nhiệm trong tương lai.

Việc dạy học sinh để cạnh tranh với AI không chỉ là trang bị cho họ những kiến thức và kỹ năng cần thiết mà còn nuôi dưỡng những phẩm chất như sáng tạo, tư duy phản biện... Bằng cách trang bị kiến thức, kỹ năng quan trọng giúp các em trở thành những công dân toàn cầu, tự tin và sẵn sàng đối mặt với thách thức mà AI mang lại. Lúc này, giáo dục không chỉ là truyền đạt kiến thức mà còn chuẩn bị cho trẻ những công cụ cần thiết để thành công trong một thế giới đang thay đổi không ngừng.

Trọng Mạnh