Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tháo gỡ nút thắt thể chế

Thủ tướng Phạm Minh Chính trả lời chất vấn trước Quốc hội

Kinh tế - xã hội đạt nhiều thành tựu nổi bật

Thủ tướng cho biết, trong 10 tháng đầu năm 2024, nền kinh tế Việt Nam ghi nhận nhiều dấu ấn quan trọng, tạo đà phát triển cho các năm tiếp theo. Kinh tế vĩ mô tiếp tục ổn định. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân tăng 3,78%, thấp hơn so với cùng kỳ năm 2023. Kết quả này cho thấy lạm phát đã được kiểm soát hiệu quả, góp phần duy trì sức mua của người dân và ổn định thị trường. Lãi suất cơ bản được duy trì ở mức hợp lý, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tiếp cận vốn và phục hồi sản xuất. Tăng trưởng thương mại mạnh mẽ. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu tăng 15,8%, trong đó xuất siêu đạt 23,3 tỷ USD – một mức kỷ lục. Kết quả này không chỉ phản ánh sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam mà còn củng cố vị thế trên trường quốc tế.

Thu ngân sách nhà nước đạt mức cao. Cụ thể thu ngân sách nhà nước (NSNN) ước đạt 97,2% dự toán, tăng 17,3% so với cùng kỳ năm trước. Đây là nguồn lực quan trọng để Chính phủ thực hiện các chương trình phát triển kinh tế - xã hội, đầu tư cơ sở hạ tầng và đảm bảo an sinh xã hội.

Thủ tướng khẳng định, những kết quả này không chỉ là minh chứng cho sự lãnh đạo đúng đắn mà còn thể hiện tinh thần vượt khó, đoàn kết của toàn dân và doanh nghiệp.

Bên cạnh các thành tựu, nền kinh tế Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức lớn. Áp lực tăng trưởng GDP quý IV. Để đạt mục tiêu tăng trưởng GDP cả năm trên 7%, quý IV cần đạt mức tăng trưởng trên 7,5%. Đây là một mục tiêu đòi hỏi sự quyết tâm cao và các biện pháp đồng bộ. Bên cạnh đó là nguy cơ từ suy giảm kinh tế toàn cầu. Những biến động trên thị trường quốc tế và sự suy thoái kinh tế ở các quốc gia lớn ảnh hưởng tới dòng vốn đầu tư và thương mại của Việt Nam.

Nội tại nền kinh tế, một số lĩnh vực như giải ngân vốn đầu tư công, cải cách hành chính và quản lý đất đai vẫn gặp khó khăn, làm giảm hiệu quả phát triển.

Thủ tướng nhấn mạnh: "Chúng ta cần biến khó khăn thành động lực để thúc đẩy đổi mới và phát triển bền vững. Những thách thức hiện tại chính là cơ hội để khẳng định năng lực và bản lĩnh của quốc gia"

Tháo gỡ điểm nghẽn giải ngân vốn đầu tư công

Thủ tướng cho biết, đầu tư công đóng vai trò là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và cải thiện cơ sở hạ tầng quốc gia. Tuy nhiên, tốc độ giải ngân vốn đầu tư công trong 10 tháng đầu năm 2024 tiếp tục là một vấn đề đáng lo ngại. Tỷ lệ giải ngân đạt 52,29%, thấp hơn so với mức 56,74% cùng kỳ năm 2023. Vốn ODA – nguồn lực quan trọng cho các dự án lớn – chỉ đạt 27,88% kế hoạch. Điều này không chỉ làm chậm tiến độ các công trình trọng điểm mà còn ảnh hưởng đến niềm tin của các đối tác quốc tế.

Thủ tướng đã thẳng thắn chỉ ra các nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng chậm giải ngân. Theo đó, quy trình thủ tục đầu tư phức tạp, chồng chéo. Các quy định pháp lý về thủ tục đầu tư, quy hoạch và đất đai còn nhiều bất cập, gây ra sự chậm trễ trong triển khai dự án.

Bên cạnh đó là những khó khăn trong giải phóng mặt bằng. Đây là nút thắt lớn, đặc biệt ở các dự án trọng điểm quốc gia cần diện tích đất lớn. Tiếp đến là thiếu nguồn lực. Nguồn cung vật liệu xây dựng hạn chế, trong khi năng lực quản lý của một số ban quản lý dự án còn yếu kém.

Ngoài ra đó là tâm lý e ngại trách nhiệm. Một số cán bộ, cơ quan sợ sai, né tránh trách nhiệm, dẫn đến tình trạng trì trệ trong xử lý công việc.

Thủ tướng nhấn mạnh: "Chúng ta không thể để nguồn lực đầu tư bị lãng phí chỉ vì những bất cập chủ quan. Đầu tư công không chỉ là tiền bạc, mà còn là cơ hội để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và cải thiện đời sống nhân dân".

Trước thực trạng trên, Chính phủ đã đề ra 6 nhóm giải pháp trọng tâm nhằm cải thiện hiệu quả giải ngân vốn đầu tư công. Trước hết là tháo gỡ vướng mắc pháp lý. Thủ tướng đề xuất Quốc hội sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật liên quan đến thủ tục đầu tư, quy hoạch và đất đai. Đẩy nhanh việc phân định trách nhiệm, đảm bảo tính minh bạch và khả thi trong các dự án.

Tiếp đến là đẩy mạnh giải phóng mặt bằng. Tách việc giải phóng mặt bằng thành các dự án độc lập, từ đó giảm áp lực thời gian cho các dự án chính. Thực hiện các chính sách bồi thường, hỗ trợ tái định cư một cách minh bạch và kịp thời.

Thứ ba là điều chuyển vốn linh hoạt. Chuyển vốn từ các dự án chậm tiến độ sang các dự án có khả năng hoàn thành đúng hạn. Ưu tiên các công trình trọng điểm quốc gia để tạo động lực lan tỏa cho nền kinh tế.

Nâng cao năng lực quản lý dự án, tăng cường giám sát và xử lý vi phạm. Giám sát chặt chẽ tiến độ các dự án, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm hoặc trì trệ không chính đáng. Đề cao trách nhiệm của người đứng đầu trong từng dự án. Đẩy nhanh tiến độ các công trình trọng điểm quốc gia…

Thủ tướng nhấn mạnh tinh thần quyết liệt và cho biết, năm 2024, mục tiêu giải ngân trên 95% vốn đầu tư công không chỉ là con số, mà là trách nhiệm và quyết tâm của Chính phủ. Chúng ta phải đảm bảo mỗi đồng vốn đều được sử dụng hiệu quả, mang lại lợi ích lớn nhất cho đất nước.

Không hình sự hóa quan hệ kinh tế và hoàn thiện thể chế

Trả lời chất vấn tại kỳ họp, Thủ tướng khẳng định, không hình sự hóa các quan hệ kinh tế và dân sự là nguyên tắc xuyên suốt trong chính sách của Chính phủ. Tuy nhiên, hệ thống pháp luật đôi khi chưa kịp thời cập nhật với các vấn đề mới phát sinh, dẫn đến hiểu lầm hoặc xử lý không đúng bản chất vấn đề.

Chính phủ sẽ tập trung hoàn thiện thể chế với vai trò là động lực và nguồn lực cho phát triển. Các lĩnh vực ưu tiên gồm chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, và phát triển kinh tế số. Bên cạnh đó, Thủ tướng nhấn mạnh sự cần thiết phải rà soát và điều chỉnh luật pháp một cách đồng bộ để tạo môi trường minh bạch, công bằng, giúp các doanh nghiệp an tâm hoạt động.

Trả lời câu hỏi của đại biểu Mai Thị Phương Hoa (Nam Định) đề cập đến những tồn tại trong phân cấp, phân quyền, đặc biệt là chưa tính đến đặc điểm vùng miền, nông thôn, đô thị, và khả năng quản lý của từng cấp, Thủ tướng thừa nhận rằng, phân cấp và phân quyền vẫn còn gặp vướng mắc, nhất là trong việc phối hợp giữa các cấp, ngành. Hiện nay, Chính phủ đã trình Quốc hội ban hành 14 luật, 9 nghị quyết, và bổ sung 27 nghị định nhằm khắc phục những hạn chế này.

Phân cấp, phân quyền cần phải gắn liền với việc phân bổ nguồn lực và nâng cao năng lực thực thi của các cấp địa phương. Điều này đảm bảo phương châm "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm."

Chính phủ đang tập trung sửa đổi các luật tổ chức liên quan như Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức Quốc hội, và Luật Tổ chức chính quyền địa phương để phù hợp với tình hình thực tế…

Trần Hương