Đây là người máy đầu tiên trên thế giới?

Có thể bạn đã nghe

Một bức ảnh đáng kinh ngạc cho thấy một con robot đứng giữa nhiều người lính da đen, đâu đó ở Mỹ vào thập niên 1890. Chúng ta không được biết bất cứ điều gì về những người đàn ông đó hoặc con robot đang làm gì ở đây, nhưng có vẻ như cậu ta đã sẵn sàng cho trận chiến. Điều duy nhất mà dòng chú thích kèm theo bức ảnh cho chúng ta biết, đây là robot đầu tiên trên thế giới…

Vạch trần

Có thể bạn và tôi thấy khó hiểu khi mọi người yêu thích điều này, nhưng thực tế là vậy. Đó là một bức ảnh tuyệt vời, một “tay nghề” Photoshop hạng nhất, nhưng dù trông có ngầu đến đâu đi nữa, thì hầu hết chúng ta sẽ tự động loại bỏ nó bởi nó chẳng có ý nghĩa nào cả. Nó hấp dẫn, có phong cách steampunk và mang cảm giác của H. G. Wells (1), nhưng than ôi, đây thực sự không phải là robot thời Victoria.

Robot trong bức ảnh này có tên là Boilerplate và là một nhân vật hư cấu do nghệ sĩ Paul Guinan sáng tạo, không phải vào những năm 1890 mà là hơn một thế kỷ sau. Ông Guinan đã chế tạo một robot mô hình và tạo ra cả một trang web về cuộc phiêu lưu của Boilerplate, đưa cậu vào những tình huống lịch sử có thật.

Một cuốn sách tuyệt vời, Boilerplate: History’s Mechanical Marvel, được xuất bản với đồng tác giả Anina Bennett và thậm chí còn có những sản phẩm bán kèm. Ông Guinan đã làm rất tốt việc lừa phỉnh khá nhiều người nhưng cũng sớm bị vạch trần.

Tuy nhiên, thật ấn tượng khi mọi người vẫn yêu thích nó cho đến ngày nay. Bức ảnh Boilerplate được photoshop rất hấp dẫn, ngay cả khi không có robot. Những người đàn ông trong ảnh được gọi là “lính Buffalo” - ban đầu là thành viên của Trung đoàn Kỵ binh số 10 thuộc Quân đội Mỹ, bao gồm những người lính da đen - đang nghỉ ngơi trong khi hộ tống Tướng Wesley Merritt đi khắp đất nước vào năm 1894. Người Mỹ bản địa đã cho họ biệt danh.

Buffalo và cách gọi này được một số Trung đoàn “kỵ binh da màu” được thành lập sau Nội chiến Hoa Kỳ sử dụng. Họ đã tham gia nhiều cuộc chiến, bao gồm Chiến tranh Da đỏ (2) , Chiến tranh biên giới Mexico và thậm chí cả Thế chiến thứ nhất và thứ hai.

Nhưng bức tranh đó đã để lại cho chúng ta một câu hỏi – nếu Boilerplate xưa cũ không phải là robot đầu tiên thì đó là gì? Tất nhiên, câu trả lời phụ thuộc rất nhiều vào cách chúng ta định nghĩa “robot”.

Nếu từ ý nghĩa cơ bản nhất của từ này, rồi bắt đầu tìm kiếm thiết bị đầu tiên có thể tự động tái tạo chuyển động và chức năng của con người, thì người ta có thể khẳng định rằng automata (3) là robot đầu tiên.

Những thiết bị lên dây cơ học này, thường phỏng theo con người hoặc động vật, có thể tuân theo một chuỗi hoạt động được xác định trước, mặc dù chúng có lẽ là những vật tốt nhất để so với các thiết bị animatronic (4) ngày nay. Đã có những câu chuyện về automata – những bức tượng, đồ nội thất, v.v... – tự di chuyển hay phản ứng với con người từ thời Cổ đại.

Vì vậy, có thể chúng ta sẽ không thể xác định đâu là con robot đầu tiên. Một số rõ ràng là hoang đường; những câu chuyện về chúng có lẽ là bịa đặt hoặc có nguồn gốc không rõ ràng, khiến mọi việc trở nên khó khăn.

Tuy nhiên, việc tìm kiếm các video trực tuyến về automaton vẫn xứng đáng. Thật đáng kinh ngạc trước những gì mà một số bộ óc cực kỳ thông minh có thể tạo ra từ nhiều thế kỷ trước.

Như chiếc tủ mà nhà sản xuất tủ người Đức David Roentgen đã làm vào năm 1784 (5) - trong đó có mô hình Nữ hoàng Marie Antoinette chơi nhạc bằng một chiếc đàn dương cầm - đặc biệt ấn tượng.

-----------------

1. Herbert George Wells là một nhà văn xuất sắc người Anh. Ông đã viết hơn năm mươi cuốn tiểu thuyết và hàng tá truyện ngắn. Các tác phẩm phi hư cấu của ông chủ yếu là về bình luận xã hội, chính trị, lịch sử, khoa học phổ thông, châm biếm, tự truyện. (BTV)

2. Chiến tranh Da đỏ (1609-1924, có đứt quãng) còn gọi là Chiến tranh Biên cương Bắc Mỹ hay Chiến tranh các Quốc gia Đầu tiên ở Canada. Đây là một chuỗi các xung đột vũ trang giữa các chính phủ và thực dân châu Âu, tiếp nối bởi chính phủ Hoa Kỳ và Canada, chống lại các bộ lạc da đỏ Bắc Mỹ. (BTV)

3. Automata là một cỗ máy tự vận hành mà không cần sự điều khiển của con người, hoặc một người hành động như một cỗ máy, không cần suy nghĩ hay cảm nhận. (BTV)

4. Animatronic (kỹ xảo cơ khí) là cách sử dụng máy móc được điều khiển bằng máy tính để làm cho mô hình chuyển động một cách tự nhiên. (BTV)

5. Các bạn có thể tham khảo mô hình (được làm lại sau này) của chiếc đàn này ở video sau (link bên dưới). (BTV) https://www.youtube.com/watch?v=nITEU4fsqCU

Jo Hedwig Teeuwisse / Thái Hà Books - NXB Thế giới