Dầu khí có thể giúp Israel bình thường hóa quan hệ trong khu vực?

(Hình minh họa)

Xuất khẩu khí đốt của Israel sang các nước láng giềng như Jordan và Ai Cập không chỉ góp phần duy trì các hiệp định hòa bình vốn mong manh, mà còn thúc đẩy nhanh chóng kế hoạch quốc gia về tự chủ năng lượng thông qua năng lượng tái tạo.

Áp lực từ chủ nghĩa dân tộc tài nguyên đang buộc các chính phủ, như Ai Cập, tìm cách thu hút các nhà đầu tư nước ngoài và thúc đẩy quan hệ đối tác với các công ty dầu khí quốc tế nhằm phát triển khai thác khí đốt trong nước. Đồng thời, chủ nghĩa dân tộc tài nguyên cũng đang thúc đẩy các nhà khai thác dầu truyền thống đa dạng hóa tài sản, và chuyên môn thông qua hạ tầng khí đốt khu vực, thể hiện qua những động thái từ các công ty dầu khí quốc gia vùng Vịnh. Trong khi đó, các thỏa thuận khí đốt vẫn được duy trì, ngay cả khi quan hệ song phương bị thử thách bởi cuộc chiến đang diễn ra ở Gaza, và khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng mà người Palestine đang phải đối mặt.

Mỏ khí Leviathan và thỏa thuận với Ai Cập

NewMed Energy, một công ty năng lượng Israel được niêm yết công khai trên sàn Tel Aviv, hiện nắm giữ 45,34% cổ phần tại mỏ Leviathan - mỏ khí đốt lớn nhất Địa Trung Hải. Khí đốt từ Leviathan đóng vai trò năng lượng chủ chốt không chỉ đối với Israel mà còn cho nhiều quốc gia khác trong khu vực. NewMed đã công bố thỏa thuận bán khoảng 130 tỷ mét khối (bcm) khí đốt cho Ai Cập thông qua đường ống trong vòng 15 năm, với tổng giá trị khoảng 35 tỷ USD.

Về giá, điều này đồng nghĩa khí đốt trong thỏa thuận mới sẽ đắt hơn so với các hợp đồng trước đây của Israel, khi MEES ước tính mức giá đã tăng khoảng 30% so với mức 5,83 USD/một triệu đơn vị nhiệt Anh (mn Btu), mà công ty nhà nước Blue Ocean của Ai Cập chi trả cho khí đốt Leviathan trong quý I năm nay. Tuy nhiên, việc vận chuyển khí đốt từ Israel sang Ai Cập bằng đường ống rẻ hơn nhiều so với nhập khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) qua tàu hàng, bởi giá khí đốt Israel thấp hơn đáng kể so với mức 12-13 USD/mn Btu mà Ai Cập phải chi để nhập LNG, theo ước tính của MEES.

Đối với Ai Cập, thỏa thuận này giúp giải tỏa áp lực đáng kể cho bài toán thiếu hụt khí đốt, nhờ hợp đồng dài hạn với mức giá ổn định. Nước này đã gặp khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu khí đốt trong nước, thậm chí phải tạm ngừng sản xuất tại một số cơ sở công nghiệp vì thiếu hụt khí đốt vào đầu năm 2025.

Sản lượng từ mỏ khí Zohr, vốn cung cấp khoảng 35-40% sản lượng khí đốt của Ai Cập, đã suy giảm do các vấn đề kỹ thuật và trữ lượng cạn kiệt. Trong năm vừa qua, Ai Cập nổi lên như một nhà nhập khẩu LNG quan trọng, khi ký thỏa thuận trị giá 3 tỷ USD với Shell và TotalEnergies để đảm bảo nguồn cung LNG mới cho năm 2025.

Tự chủ năng lượng khu vực

Khí đốt Israel đã trở thành “cầu nối quan trọng” trong khu vực, như các hợp đồng trước đây với Jordan (ký kết vào năm 2016 và bắt đầu xuất khẩu từ năm 2020) đã cho thấy những biến chuyển phức tạp đối với nhu cầu năng lượng. Mặc dù nguồn cung khí đốt ở Đông Địa Trung Hải tương đối dồi dào, nhưng tính khả thi về mặt thương mại trong xuất khẩu vẫn còn hạn chế đối với hầu hết các nhà sản xuất, ngoại trừ các nhà khai thác Israel.

Jordan nhập khẩu khí đốt từ Israel và Ai Cập, và trong cuộc xung đột gần đây giữa Israel và Iran, nguồn cung đến Ai Cập và Jordan đều bị cắt giảm. Ai Cập đã cố gắng bù đắp một phần thiếu hụt bằng các hợp đồng cung cấp cho Jordan, nhưng bản thân nước này cũng phải đối mặt với hạn chế về nhu cầu trong nước.

Theo số liệu của Energy Aspects, sản lượng khí đốt nội địa của Ai Cập dự kiến sẽ giảm thêm 22,5% vào cuối năm 2028. Trong khi đó, các chuyên gia dự báo mức tiêu thụ điện của Ai Cập sẽ tăng 39% trong thập kỷ tới, gây áp lực lên khả năng xuất khẩu khí đốt trong bối cảnh nhu cầu trong nước ngày càng tăng cao.

Áp lực kinh tế mà Ai Cập đang đối mặt

Vị thế kinh tế vĩ mô của Ai Cập hiện vẫn phụ thuộc lớn vào sự hỗ trợ tài chính từ khu vực. Khoản viện trợ trực tiếp trị giá 7,5 tỷ USD từ Qatar và 5 tỷ USD từ Kuwait (được công bố hồi tháng Tư) dự kiến sẽ được giải ngân ít nhất 50% trước cuối năm. Ai Cập đang vật lộn với tình trạng thâm hụt tài khoản vãng lai, song kỳ vọng vào kiều hối tăng mạnh (tăng 70% so với cùng kỳ năm trước trong quý gần nhất), đà phục hồi xuất khẩu và nhập khẩu có xu hướng chậm lại do giá năng lượng hạ nhiệt.

Yếu tố then chốt là doanh thu từ kênh đào Suez đang dần phục hồi, Chính phủ ước tính sẽ lỗ khoảng 800 triệu USD mỗi tháng. Lạm phát nhiều khả năng sẽ tiếp tục neo cao trong khoảng 13-17% so với cùng kỳ cho đến cuối năm, do chi phí y tế, thực phẩm, nhiên liệu và giao thông. Trọng tâm của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) được dự báo sẽ chuyển dịch từ mục tiêu ổn định vĩ mô sang thúc đẩy cải cách cơ cấu và tiến trình tư nhân hóa.

'Người chơi vùng Vịnh" tại Đông Địa Trung Hải

Các quốc gia vùng Vịnh cùng các tập đoàn dầu khí quốc gia, và các quỹ đầu tư năng lượng thuộc sở hữu nhà nước cũng quan tâm đến việc tham gia vào thị trường khí đốt Đông Địa Trung Hải. Cụ thể, một liên doanh giữa Shell có trụ sở tại Anh, và một công ty dầu khí quốc doanh của Kuwait đã phê duyệt kế hoạch phát triển mỏ khí Mina West của Ai Cập. Công ty Khai thác Dầu khí Nước ngoài Kuwait (Kufpec) và Shell đã công bố quyết định đầu tư cuối cùng (FID) cho dự án này. Shell nắm giữ 60% cổ phần, trong khi Kufpec nắm 40% còn lại.

Đối với kế hoạch thúc đẩy quan hệ đối tác, công ty NewMed của Israel cũng là một mục tiêu hấp dẫn cho các thương vụ mua lại, khi những cân nhắc gần đây về một khoản đầu tư lớn và giao dịch với Abu Dhabi National Oil Company (ADNOC) - BP cho thấy sự sẵn sàng hành động nhanh chóng để giành quyền tiếp cận mỏ khí đốt giá trị, giàu tiềm năng thương mại. Thỏa thuận này đã bị đình trệ từ năm 2024, nhưng việc đưa NewMed trở thành công ty tư nhân sẽ tạo điều kiện tích hợp cơ sở hạ tầng khí đốt của Israel vào nền kinh tế khu vực rộng lớn hơn, đồng thời kết nối với các quỹ đầu tư quốc gia vùng Vịnh và các thực thể liên quan.

Nhìn chung, đây là cơ hội tốt để Israel hội nhập khu vực và bình thường hóa quan hệ. Điều này phụ thuộc vào khả năng thương mại của nước này trong việc cung cấp nguồn năng lượng ổn định và có giá cả phải chăng cho các nước láng giềng, đồng thời cũng là điểm đến lý tưởng để đầu tư và hợp tác.

Khả năng hỗ trợ ổn định và đảm bảo an ninh năng lượng cho Ai Cập mang lại lợi ích chung cho cả Israel, Ai Cập và các quốc gia vùng Vịnh - những nguồn lực can thiệp tài chính cốt lõi. Đối với Jordan, nếu Israel có thể chứng minh nước này là đối tác đáng tin cậy trong việc cung cấp năng lượng, điều đó có thể mở ra những hướng hợp tác khác về năng lượng và hạ tầng.

Anh Thư

AFP