Dấu hiệu nhận biết sữa mẹ đủ chất và những bí quyết 'vàng' để duy trì nguồn sữa dồi dào cho bé

Nuôi con bằng sữa mẹ luôn được coi là "tiêu chuẩn vàng" trong nuôi dưỡng trẻ nhỏ. Tuy nhiên, sau sinh, nhiều bà mẹ vẫn thường băn khoăn: "Liệu sữa của mình có đủ chất cho con không?". Theo TS.BS Hoàng Thị Đức Ngàn, Khoa Dinh dưỡng Cộng đồng - Viện Dinh dưỡng, nếu mẹ có chế độ ăn uống hợp lý, nghỉ ngơi khoa học và cho bú đúng cách thì sữa mẹ chính là nguồn dinh dưỡng hoàn hảo, luôn đáp ứng đầy đủ nhu cầu phát triển của trẻ trong 6 tháng đầu đời.

Để biết sữa mẹ có đủ chất hay không, người mẹ không cần phải làm xét nghiệm phức tạp. Dấu hiệu dễ thấy nhất là sự phát triển của trẻ. Nếu bé tăng cân đều - khoảng 600-800g trong tháng đầu, và 500-700g mỗi tháng trong nửa năm đầu - nghĩa là sữa mẹ đã đủ dinh dưỡng. Trẻ bú no sẽ ngủ ngon 2-3 giờ liền, khi bú xong thường tự nhả vú, gương mặt thư giãn và thoải mái. Nước tiểu trong, trẻ đi tiểu từ 6-8 lần mỗi ngày, phân có màu vàng sệt, không lỏng quá cũng không xanh bọt. Ngoài ra, trẻ đạt được các mốc phát triển tinh thần và vận động đúng tuổi như biết cười, biết hóng chuyện, biết lẫy… cũng là minh chứng rõ ràng cho thấy nguồn sữa mẹ hoàn toàn đủ chất.

Sữa mẹ là thức ăn hoàn chỉnh nhất, thích hợp nhất đối với trẻ, vì trong sữa mẹ có đủ năng lượng và chất dinh dưỡng cần thiết.

Ở phía người mẹ, cũng có thể nhận biết bằng những thay đổi ở cơ thể. Khi cho con bú, cảm giác căng tức giảm dần, sữa chảy đều và sau khi trẻ bú xong thì bầu vú mềm hơn. Đây là tín hiệu cho thấy dòng sữa được tiết ra và bé đã bú hiệu quả.

Để duy trì nguồn sữa dồi dào, TS.BS Hoàng Thị Đức Ngàn nhấn mạnh ba yếu tố quan trọng: dinh dưỡng, cách cho bú và sự nghỉ ngơi của mẹ. Về ăn uống, phụ nữ sau sinh cần duy trì chế độ đa dạng, không nên kiêng khem quá mức. Khẩu phần nên có cơm, ngũ cốc, rau xanh, trái cây, cá, thịt, trứng, sữa, đậu đỗ, kết hợp thêm các thực phẩm giàu sắt, canxi và DHA như cá nhỏ, mè, lạc, rau lá xanh. Mỗi ngày, mẹ cần uống đủ từ 1,5-2 lít nước, tốt nhất là nước đun sôi để nguội hoặc nước canh, nước rau.

Mặc dù trong thời gian nuôi con bằng sữa mẹ, các mẹ được khuyên bổ sung đa dạng thực phẩm nhưng các mẹ cũng cần chú ý tránh một số thực phẩm sau:

Thực phẩm dị ứng: Nếu mẹ dị ứng với thực phẩm nào thì nên tránh dù có bổ dưỡng đến đâu để an toàn cho sức khỏe.

Hạn chế các thực phẩm thay đổi mùi vị sữa mẹ làm ảnh hưởng đến sữa khiến bé khó chịu khi bú.

Tránh cafein: Với 1% lượng cafein chuyển vào sữa mẹ, trẻ sơ sinh cần nhiều thời gian hơn để chuyển hóa cafein so với người lớn và làm ảnh hưởng đến giấc ngủ của trẻ.

Tránh rượu bia: Cho bé bú sau khi uống 1-2 ly bia/rượu có thể làm giảm lượng sữa mà bé uống vào lên đến 23% và gây mất ngủ, giảm chuyển hóa ở trẻ.

Sữa bò: Mặc dù không phổ biến nhưng một số trẻ sơ sinh dị ứng với sữa bò. Nếu bé bị dị ứng sữa bò, các mẹ nên tránh sữa và các sản phẩm làm từ sữa bò trong chế độ ăn. Có đến 1% trẻ sơ sinh bú mẹ bị dị ứng protein trong sữa bò từ chế độ ăn của mẹ và xuất hiện triệu chứng phát ban, chàm, tiêu chảy, nôn mửa, đau bụng,…

Cách cho bú cũng đóng vai trò quyết định. Mẹ nên cho trẻ bú sớm, bú theo nhu cầu cả ngày lẫn đêm. Khi cho bú, cần để bé ngậm sâu cả quầng vú, đồng thời cho bú hết một bên vú trước khi chuyển sang bên còn lại. Làm như vậy sẽ giúp trẻ nhận đủ cả sữa đầu giàu nước và vitamin, lẫn sữa cuối nhiều năng lượng và chất béo.

Ngoài ra, tinh thần và sức khỏe của người mẹ cũng ảnh hưởng lớn đến lượng sữa. Ngủ đủ giấc, vận động nhẹ nhàng, tránh stress sẽ giúp sữa tiết ra tốt hơn. Sự hỗ trợ từ chồng và gia đình trong việc chăm sóc con và chia sẻ việc nhà cũng là "bí quyết vàng" giúp mẹ giữ nguồn sữa ổn định.

Bác sĩ Ngàn nhấn mạnh, một số quan niệm sai lầm phổ biến cũng cần được loại bỏ. Nhiều người nghĩ rằng sữa loãng là sữa kém chất, nhưng thực tế sữa đầu thường loãng hơn vì chứa nhiều nước giúp bé giải khát, trong khi sữa cuối mới đặc hơn và giàu năng lượng. Cũng có người lo lắng nếu mẹ gầy thì sữa sẽ thiếu chất, song điều này không đúng. Dù vóc dáng thế nào, chỉ cần mẹ ăn uống đa dạng và cho bú đúng cách thì sữa vẫn đủ dinh dưỡng. Bên cạnh đó, quan niệm phải ăn nhiều móng giò hay cháo chân dê để có nhiều sữa cũng không chính xác, vì lượng sữa phụ thuộc vào sự đa dạng và cân bằng trong chế độ ăn chứ không nhờ vào một món duy nhất.

Có thể thấy, sữa mẹ luôn là nguồn dinh dưỡng hoàn hảo, dễ tiêu hóa và phù hợp nhất với trẻ sơ sinh. Việc quan sát sự phát triển của con chính là "tấm gương" phản chiếu rõ ràng nhất để người mẹ biết rằng sữa của mình có đủ chất hay không. Và để giữ được nguồn sữa quý giá này, điều quan trọng nhất là duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý, nghỉ ngơi khoa học, tinh thần thoải mái cùng với sự đồng hành, hỗ trợ của gia đình.

Một chế độ ăn đa dạng, nghỉ ngơi hợp lý giúp mẹ duy trì nguồn sữa dồi dào cho con.

Khi nào nên cai sữa cho bé?

Không có một quy định cụ thể nào về thời điểm quyết định cai sữa cho bé. Thời điểm cai sữa phụ thuộc vào từng cá nhân, từng hoàn cảnh gia đình cụ thể. Cai sữa là cả một quá trình trẻ thích nghi dần với việc chuyển từ thức ăn là sữa sang thức ăn người lớn. Quá trình chuyển đổi này cần diễn ra từ từ.

Thời điểm thích hợp để cai sữa cho trẻ là khi trẻ được 18 – 24 tháng tuổi. Bên cạnh đó, mẹ chỉ nên cai sữa cho trẻ khi trẻ có sức khỏe bình thường, không bị ốm hay mắc bệnh. Điều này sẽ giúp việc cai sữa thuận lợi hơn, không ảnh hưởng tới sức khỏe của bé.

Khi trẻ cai sữa, cha mẹ cần đặc biệt chú ý đến chế độ ăn của con nhiều hơn nhằm đảm bảo cung cấp đủ chất dinh dưỡng. Có thể bổ sung thêm lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B giúp đáp ứng đầy đủ nhu cầu về dưỡng chất, hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường khả năng hấp thu dưỡng chất, giúp cải thiện tình trạng biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng.

Mai Hoa