Đánh thức tài nguyên dữ liệu: Đừng trên trải thảm, dưới rải đinh

Nền kinh tế số có thể đạt 90-200 tỉ USD vào năm 2030

Nền kinh tế dữ liệu toàn cầu đang trong giai đoạn mở rộng mạnh mẽ. Theo hãng nghiên cứu Statista (Đức), các sàn dữ liệu thế giới tăng trưởng mạnh mẽ với tổng giá trị lên tới 344 tỉ USD vào năm 2024 và có thể lên tới 655 tỉ USD vào năm 2029, tập trung chủ yếu tại khu vực Bắc Mỹ và châu Á Thái Bình Dương.

Liên minh châu Âu ước tính giá trị kinh tế dữ liệu của khối dự kiến sẽ tăng lên 640 tỉ Euro vào năm 2025, tương đương 4,8% GDP. Trung Quốc đang tích cực xây dựng hệ sinh thái dữ liệu với giá trị giao dịch dữ liệu ước tính đạt 204,6 tỉ nhân dân tệ vào năm 2025. Singapore đã phát triển kinh tế số đóng góp 17,7% vào tổng sản phẩm quốc nội vào năm 2023.

Tại Việt Nam, riêng thị trường dữ liệu năm 2024 ước tính đạt khoảng 1,57 tỉ USD, dự báo tới năm 2030 sẽ đạt khoảng 3,53 tỉ USD, với tốc độ tăng trưởng khoảng 14,2%. Nền kinh tế số của Việt Nam được kỳ vọng đạt khoảng 45 tỉ USD vào năm 2025 và có thể đạt trong khoảng 90-200 tỉ USD vào năm 2030.

Dữ liệu, nguồn tài nguyên quý giá chưa được "đánh thức".

Mặc dù nhận thức được xu thế, nhiều doanh nghiệp Việt vẫn loay hoay trong việc triển khai chuyển đổi một cách hiệu quả.

Báo cáo thường niên về chuyển đổi số doanh nghiệp Việt Nam 2023 do GIZ thực hiện đã chỉ ra một điểm nghẽn: "Hệ thống công nghệ thông tin, quản lý dữ liệu và chuỗi cung ứng" liên tục được ghi nhận ở mức độ sẵn sàng thấp nhất trong suốt hai năm đánh giá.

Kết quả khảo sát từ Dự án Twin Transition Hub cũng xác nhận nguyên nhân cốt lõi nằm ở năng lực quản trị dữ liệu. Trong số các yếu tố ảnh hưởng, "nhận thức và năng lực của lãnh đạo" được xác định là yếu tố quan trọng nhất, chiếm 32.4%. Tiếp theo là "nhận thức và năng lực của nhân sự" (26.2%), "quy trình và chính sách của doanh nghiệp" (22.6%), và cuối cùng là "Hạ tầng công nghệ" (18.8%).

Trao đổi với phóng viên Một Thế Giới, chuyên gia kinh tế, PGS-TS Đinh Trọng Thịnh nhận định rằng trong xu thế chuyển đổi số tất yếu, dữ liệu lớn đóng vai trò then chốt.

"Có thể xem đây là nguồn tài nguyên mới, vô cùng quan trọng", ông Thịnh nói.

Theo ông Thịnh, hiện nay, nhiều tổ chức đã bắt đầu xem dữ liệu như một tài sản quý, có vai trò quan trọng trong việc tạo lợi thế cạnh tranh. Tuy vậy, quá trình chuyển đổi số ở Việt Nam hiện vẫn chưa đạt được như kỳ vọng, đòi hỏi thêm nhiều chính sách hỗ trợ thiết thực để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư và xây dựng nền tảng số vững chắc.

Chuyên gia kinh tế, PGS-TS Đinh Trọng Thịnh

Tại Diễn đàn Khoa học công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số tỉnh Hưng Yên 2025 vừa diễn ra, thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, Phó chủ tịch Hiệp hội Dữ liệu Quốc gia nhấn mạnh rằng "dữ liệu là 'dầu mỏ mới' của thế kỷ 21; là 'trái tim' của chuyển đổi số, là 'bộ não' của kỷ nguyên vươn mình, thịnh vượng của dân tộc".

Theo đó, việc phát triển hạ tầng số, thị trường dữ liệu và nguồn nhân lực công nghệ cao là những yếu tố sống còn để Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo (AI).

Vận hành sàn giao dịch dữ liệu trong tháng 11

Tại cuộc họp vừa diễn ra, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng dữ liệu là tài nguyên mới và Việt Nam đang có một khối lượng dữ liệu khổng lồ. Tuy nhiên, nguồn dữ liệu đang bị phân tán, phân mảnh, "đang ngủ yên chứ chưa được đánh thức", chưa được khai thác. Do đó, việc xây dựng và phát triển sàn dữ liệu trong giai đoạn hiện nay là một nhiệm vụ tất yếu.

Thủ tướng nhấn mạnh, việc xây dựng thành công sàn giao dịch dữ liệu sẽ hình thành một loại thị trường mới, đóng góp trực tiếp vào tăng trưởng kinh tế, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.

Cùng với đó, phát triển hệ sinh thái dịch vụ dữ liệu, kiến tạo ra các mô hình kinh doanh mới dựa trên cơ sở dữ liệu; đa dạng hóa hoạt động sản xuất, kinh doanh của người dân và doanh nghiệp; phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo, cung cấp nguyên liệu dữ liệu chất lượng cao, đa dạng…

Thủ tướng nhấn mạnh sàn giao dịch dữ liệu không phải là kho dữ liệu hay là chợ dữ liệu thông thường chỉ để mua bán thông tin, mà phải là nền tảng cung cấp tài nguyên, nâng cao giá trị dữ liệu, nâng cao giá trị gia tăng của dữ liệu để phục vụ nghiên cứu, khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội.

“Phát triển sàn giao dịch dữ liệu với thể chế là tiên phong, hạ tầng là nền tảng, công nghệ là đột phá, nhân lực là then chốt, hiệu quả là động lực. Xác định an ninh, an toàn dữ liệu là yêu cầu xuyên suốt, điều kiện tiên quyết để thúc đẩy phát triển thị trường dữ liệu”, Thủ tướng nói.

Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu

Thủ tướng cũng yêu cầu tạo mọi điều kiện thuận lợi để các chủ thể tham gia với thủ tục hành chính, quy định kinh doanh thông thoáng, không để xảy ra tình trạng "trên trải thảm dưới rải đinh"; tăng hậu kiểm và giảm tiền kiểm; có cơ chế giám sát, quản lý rủi ro ngay từ đầu vào.

Người đứng đầu Chính phủ yêu cầu phấn đấu trong tháng 11 này là phải hình thành, vận hành được sàn giao dịch dữ liệu. Theo đó, cần quán triệt phương châm, tinh thần 28 chữ: "Dữ liệu lên sàn, Nhà nước kiến tạo, doanh nghiệp tiên phong, công tư đồng hành, thị trường dẫn dắt, đất nước giàu mạnh, nhân dân hạnh phúc".

Thủ tướng nhấn mạnh, việc xây dựng sàn giao dịch dữ liệu là một việc mới, rất khó, chưa có tiền lệ, nhưng không thể không làm.

“Dữ liệu là một loại tài sản, một loại tài nguyên thì phải tuân thủ quy luật thị trường, có giao dịch và có giá trị gia tăng rất cao; nên các bộ, ngành, cơ quan "chỉ bàn làm, chỉ bàn tiến, không bàn lùi"”, Thủ tướng nói.

Lam Thanh