Đằng sau những mong muốn của Tổng thống Trump từ Canada và Mexico?

Tổng thống Mỹ Donald Trump ký một sắc lệnh tại Nhà Trắng ở Washington, ngày 31/1/2025. Ảnh: REUTERS/TTXVN

Tổng thống Trump từ lâu đã nói rõ rằng ông sẽ sử dụng thuế quan như một đòn kinh tế đối với các quốc gia từ chối tuân thủ các yêu cầu của ông. Ông không nói rõ ràng về chính xác những yêu cầu đó là gì, và các nhà phân tích cho rằng đây là một chiến lược cho phép ông tuyên bố chiến thắng khi thấy phù hợp.

Tân Tổng thống Mỹ tuyên bố ông muốn Canada và Mexico ngăn chặn dòng người di cư tại biên giới và kiểm soát hoạt động tuồn fentanyl vào Mỹ. Nhưng ít nhất là trước công chúng, ông chỉ đưa ra các chuẩn mực mơ hồ để đánh giá sự hợp tác của họ. Khi được hỏi hôm 3/2 rằng liệu Thủ tướng Justin Trudeau của Canada có thể đưa ra bất kỳ đề xuất nào để tránh thuế quan hay không, ông Trump trả lời: "Tôi không biết".

"Chúng tôi có thâm hụt lớn với Canada giống như với tất cả các quốc gia khác", ông Trump phát biểu từ Phòng Bầu dục. "Điều tôi muốn thấy - Canada trở thành tiểu bang thứ 51 của chúng ta".

Cuối cùng, ông Trump đã quyết định hoãn lại trong 30 ngày việc áp dụng thuế quan đối với Canada và Mexico, tạm tránh được một cuộc khủng hoảng có thể làm đảo lộn nền kinh tế toàn cầu. Nhà lãnh đạo Mỹ cho rằng ông đã giành được sự nhượng bộ từ các nước láng giềng của Mỹ, với việc Canada bổ nhiệm một "ông trùm fentanyl" và thành lập lực lượng tấn công chung để chống tội phạm có tổ chức và rửa tiền. Ông cũng cho biết Mexico đã hứa sẽ tăng cường tới biên giới Mỹ-Mexico với 10.000 thành viên của Lực lượng Vệ binh Quốc gia.

Nhưng không rõ liệu bất kỳ biện pháp nào trong số đó có phải là nhượng bộ lớn hay không. Trong một bài đăng trên mạng xã hội, Thủ tướng Canada Trudeau mô tả các hành động đã được tiến hành theo kế hoạch biên giới trị giá 1,3 tỷ USD của đất nước ông, bao gồm việc triển khai thêm công nghệ và nhân sự đến biên giới. Theo dữ liệu của liên bang, chỉ một phần nhỏ trong tổng số vụ tịch thu fentanyl xảy ra tại biên giới Mỹ - Canada.

Thủ tướng Canada Justin Trudeau (giữa) trong cuộc họp báo về vấn đề thuế quan với Mỹ tại Ottawa, ngày 1/2/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Mexico thì đã tăng cường lực lượng thực thi pháp luật tới biên giới trước khi ông Trump đe dọa áp thuế quan và các vụ vượt biên trái phép đã giảm mạnh. Trong 4 tháng đầu tiên Tổng thống Claudia Sheinbaum tại nhiệm, lực lượng an ninh Mexico đã thực hiện các vụ tịch thu fentanyl lớn và tăng cường các hoạt động để xác định vị trí và phá hủy các phòng chế fentanyl bí mật. Số ca tử vong do ma túy ở Mỹ đã giảm vào năm ngoái sau nhiều năm liên tục tăng đột biến.

Nhận xét về động thái của Tổng thống Trump, John Feeley, cựu Đại sứ Mỹ tại Panama và phó trưởng phái bộ tại Mexico, nói: “Ông ấy không cần phải có số liệu. Bạn đang phạm sai lầm nếu nghĩ rằng ông đang ngồi đó với một bảng tính. Ông ấy không làm vậy. Ông đang ngồi đó nhìn vào các dòng tít”.

Theo tờ New York Times, sự mơ hồ về các chi tiết trong yêu cầu của Tổng thống Trump dường như là một phần trong chiến lược của ông cũng như mối đe dọa về thuế quan. Việc để các yêu cầu trong tình trạng “bí ẩn” như vậy cho phép ông quyết định khi nào sẽ kết thúc đàm phán.

Tuy vậy, Karoline Leavitt, thư ký báo chí Nhà Trắng, cho biết hôm 1/2 rằng ông Trump đã "rất rõ ràng" về lý do áp dụng thuế quan.

"Sự gia tăng bất hợp pháp của các loại thuốc gây chết người và những con người được buôn bán qua biên giới phía nam và biên giới phía bắc đã được chúng ta chứng kiến", bà Leavitt cho biết. "Tổng thống đang nói rất rõ với cả Canada và Mexico rằng nước Mỹ sẽ không còn là nơi đổ rác cho các loại thuốc gây chết người bất hợp pháp và con người bất hợp pháp nữa".

Về phần mình, Canada đã cố gắng đưa ra lập luận trực tiếp rằng họ đã thực hiện nhiều điều mà ông Trump kêu gọi. Bộ trưởng Ngoại giao Mélanie Joly đã đến thăm Mỹ năm lần kể từ khi ông Trump chiến thắng bầu cử, khiến “ông trùm biên giới” Tom Homan lạc quan về công việc của họ.

Trong một cuộc phỏng vấn, bà Joly cho biết bà đã gặp ông Homan ở Washington hôm 31/1 và chia sẻ một lời giải thích dài hai trang cùng với một video tua nhanh thời gian về các hoạt động ở biên giới để chứng minh rằng Canada đang coi trọng vấn đề an ninh biên giới.

Ông Homan nói trong một cuộc phỏng vấn vào cuối tuần qua rằng Canada đang "cải thiện" vấn đề an ninh biên giới nhưng cho biết ông Trump "cảm thấy họ chưa làm đủ và đó là quyết định của ông ấy".

Quầy hàng bán rượu ghi dòng chữ "Hãy mua hàng của Canada thay vì hàng Mỹ" trên kệ trong siêu thị ở Vancouver, British Columbia, Canada, ngày 2/2/2025. Ảnh: REUTERS/TTXVN

Với Mexico, lời hứa tăng cường thực thi pháp luật tại biên giới của nước này có thể sẽ trấn an Tổng thống Mỹ khi ông đang quyết tâm áp đặt các hạn chế toàn diện để từ chối hàng nghìn người di cư.

Chắc chắn, một số quan chức Mỹ trong những năm gần đây đã bày tỏ lo ngại rằng Mexico không nhất quán trong việc ưu tiên các biện pháp an ninh biên giới. Nhưng Mexico đã đồng ý tăng cường thực thi biên giới cách đây khoảng một năm, sau khi chính quyền cựu Tổng thống Biden lo ngại rằng Mexico không kiểm soát biên giới của chính mình một cách xứng đáng. Các vụ vượt biên trái phép đã giảm đáng kể. Mexico cũng đã đồng ý triển khai 10.000 quân để hỗ trợ thực thi luật di cư vào năm 2021, mà không đe dọa áp thuế trả đũa. Bà Leavitt cho biết đợt triển khai được công bố hôm 31/1 sẽ là lực lượng thường trực.

Chỉ trong hai tuần kể từ khi nhậm chức, Tổng thống Trump đã thể hiện sự sẵn sàng sử dụng vũ lực trên trường quốc tế. Ông đã đe dọa áp thuế đối với Colombia vì từ chối tiếp nhận các chuyến bay quân sự của Mỹ chở những người di cư bị trục xuất, và Colombia đã nhanh chóng lùi bước.

Andrew Selee, Chủ tịch Viện Chính sách Di cư, cho biết vẫn chưa rõ Mexico và Canada cần phải làm gì để tránh thuế quan của Mỹ. Nhưng trong thời gian chờ đợi, theo ông Selee, cả ông Trump và bà Sheinbaum đều có thể hưởng lợi về mặt chính trị từ kết quả cuộc đàm phán qua lại của họ.

Ông Trump có thể khoe về việc đảm bảo thêm quân đội ở biên giới, và bà Sheinbaum có thể ăn mừng những nỗ lực của mình trong đối mặt trực diện với ông Trump.

Ông Selee cho biết: "Tôi nghĩ chính phủ Mexico muốn biết mục tiêu cuối cùng là gì, nhưng bản chất linh hoạt của cuộc đàm phán có thể có lợi cho cả hai bên".

Thu Hằng/Báo Tin tức (Theo NYT)