Đại tướng Lương Tam Quang giải trình về Phiếu lý lịch tư pháp

Dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, đa số đại biểu đều nhấn mạnh sự cần thiết phải ban hành dự án Luật sửa đổi lần này. Mục tiêu chính là nhằm thực hiện các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là việc chuyển nhiệm vụ quản lý nhà nước về lý lịch tư pháp và dịch vụ công cấp phiếu lý lịch tư pháp, từ Bộ Tư pháp về Bộ Công an.

Phiên thảo luận tại hội trường dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định. Ảnh - Quochoi.vn

Cùng với đó, luật sửa đổi nhằm đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ trong xây dựng cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp và cấp phiếu lý lịch tư pháp. Đồng thời, giải quyết các vướng mắc, bất cập hiện hữu về mô hình quản lý cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp.

Đa số ý kiến thảo luận ở hội trường cho rằng, dự thảo luật sửa đổi lần này cần làm rõ hơn quy định việc yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2, đồng thời hạn chế việc lạm dụng quyền yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp này.

Cần làm rõ mục đích sử dụng, chấm dứt lạm dụng Phiếu số 2

Nội dung trọng tâm được nhiều đại biểu quan tâm thảo luận, là việc làm rõ mục đích sử dụng của phiếu lý lịch tư pháp số 1 và số 2 ngay trong nội dung luật. Đa số ý kiến cho rằng, việc này nhằm khắc phục tình trạng lạm dụng, hoặc hiểu sai dẫn đến yêu cầu phiếu không phù hợp. Tạo cơ sở pháp lý rõ ràng cho người dân và cơ quan, tổ chức áp dụng đúng đắn.

Đại biểu Nguyễn Minh Tâm - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị phát biểu. Ảnh - Quochoi.vn

Đại biểu Nguyễn Minh Tâm (Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị) đã chỉ ra, thực tế nhiều cơ quan, tổ chức yêu cầu công dân cung cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 (thể hiện cả án tích đã được xóa và chưa được xóa) để nộp hồ sơ xin việc, du học, định cư... hành vi này trái với quy định hiện hành.

Đại biểu Tâm đồng tình với việc dự thảo luật đã bổ sung quy định: “Cơ quan, tổ chức không được yêu cầu cá nhân cung cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 02”. Tuy nhiên, để siết chặt hơn, ông đề nghị cân nhắc theo hai hướng:

- Bỏ hẳn quy định về cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 02 trong luật, để chấm dứt tình trạng lạm dụng, bởi người đã được xóa án tích coi như chưa bị kết án theo Bộ luật Hình sự.

- Nếu giữ nguyên, đề nghị chuyển quy định cấm cơ quan, tổ chức yêu cầu cấp Phiếu số 2 thành một hành vi bị nghiêm cấm tại Điều 8 của luật.

Đồng tình với quan điểm trên, đại biểu Phan Thị Mỹ Dung (Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh) nêu rõ: Phiếu số 2 có tác dụng hỗ trợ cơ quan tiến hành tố tụng và chỉ nên cấp theo yêu cầu của cá nhân để họ biết thông tin lý lịch tư pháp của mình. Việc lạm dụng Phiếu số 2 đang ảnh hưởng đến quyền bảo vệ bí mật cá nhân và cản trở việc tái hòa nhập cộng đồng của người đã được xóa án tích.

Đại biểu Phan Thị Mỹ Dung (Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh). Ảnh - Quochoi.vn

Đại biểu Dung kiến nghị cần nghiên cứu cơ chế khác để thông báo cho cá nhân về tình trạng án tích của họ khi có yêu cầu (ví dụ: tra cứu qua VNeID), thay vì cấp Phiếu số 2. Bà đề xuất quy định cấp Phiếu số 2 theo hướng đặc thù, không phải là trình tự, thủ tục để giải quyết thủ tục hành chính.

Bảo vệ dữ liệu cá nhân và thúc đẩy tái hòa nhập cộng đồng

Đại biểu Đồng Ngọc Ba (Đoàn ĐBQH tỉnh Gia Lai) nhấn mạnh lý lịch tư pháp là dữ liệu rất nhạy cảm và cần quản lý chặt chẽ theo nguyên tắc sử dụng ở mức tối thiểu để bảo vệ lợi ích cá nhân.

Đại biểu Đồng Ngọc Ba - Đoàn ĐBQH tỉnh Gia Lai phát biểu. Ảnh - Quochoi.vn

Ông chỉ ra hai nguyên nhân lạm dụng Phiếu: (1) Các văn bản quy phạm pháp luật chưa có căn cứ rõ ràng, thống nhất; (2) Các tổ chức, cơ quan tùy tiện yêu cầu chứng minh tình trạng án tích. Do đó, ông đề nghị bổ sung quy định:

- Xác định rõ tiêu chí, căn cứ liên quan đến trật tự, an toàn xã hội hoặc quản lý tài sản, tài chính... mới được quy định yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp.

- Quy định rõ cấm việc tùy tiện yêu cầu chứng minh tình trạng án tích trong các giao dịch tư nhân như tuyển dụng, nhằm đảm bảo quyền bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh) đặc biệt quan tâm đến định chế xóa án tích là một định chế nhân văn, thuộc về quyền con người. Ông đề nghị thiết kế Luật chặt chẽ hơn để bảo vệ quyền này.

Theo Điều 69 Bộ Luật Hình sự, người được xóa án tích được coi như người chưa từng có tiền án, tiền sự. Đại biểu kiến nghị, nếu cơ quan/tổ chức nào yêu cầu chứng minh việc xóa án tích trong các giao dịch dân sự hoặc tuyển dụng thì hành vi đó phải được coi là trái pháp luật và yêu cầu đó là vô hiệu.

Thông tin lý lịch tư pháp của công dân sẽ được hiển thị thành trường thông tin sẵn có trên VNeID

Giải trình và làm rõ ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Bộ Công an, khẳng định: Cơ quan soạn thảo sẽ nghiên cứu kỹ lưỡng, tiếp thu tối đa để chỉnh lý, hoàn thiện dự án luật bảo đảm chất lượng, khả thi.

Về mục đích quản lý và quyền yêu cầu cung cấp lý lịch tư pháp, Bộ trưởng cho biết:

Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Bộ Công an tiếp thu, giải trình các ý kiến của ĐBQH tại phiên thảo luận. Ảnh - Quochoi.vn

- Mục đích quản lý: Cơ quan soạn thảo sẽ nghiên cứu, chỉnh lý theo hướng nhằm giúp công dân biết về thông tin lý lịch tư pháp của mình để giải quyết thủ tục hành chính, đồng thời hỗ trợ công tác quản lý cán bộ, công chức, viên chức nhằm giảm thiểu tình trạng yêu cầu Phiếu lý lịch tư pháp trong công tác quản lý nhân sự.

- Hạn chế lạm dụng Phiếu số 2: Sẽ nghiên cứu chỉnh lý trong dự thảo Luật theo hướng các cơ quan, tổ chức không được phép yêu cầu công dân cung cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2. Điều này nhằm đảm bảo công tác tái hòa nhập cộng đồng cho người đã chấp hành xong án phạt tù, bảo đảm bí mật quyền công dân và hạn chế tối đa tình trạng yêu cầu tràn lan Phiếu số 2.

- Khai thác thông tin: Dự thảo Luật đã bổ sung quy định cơ quan Nhà nước, tổ chức chính trị, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam có thể khai thác thông tin lý lịch tư pháp khi có yêu cầu, thông qua việc kết nối, chia sẻ Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

- Về ứng dụng công nghệ và phiếu điện tử, Bộ trưởng cho hay: Cơ quan soạn thảo sẽ nghiên cứu, chỉnh lý để thông tin lý lịch tư pháp của công dân được cập nhật, hiển thị trên VNeID và được coi là một trường thông tin sẵn có, có giá trị tương đương như phiếu lý lịch tư pháp. Cá nhân sẽ không cần yêu cầu cấp phiếu khi có nhu cầu.

Theo Bộ trưởng Lương Tam Quang, những thông tin này sẽ được ứng dụng công nghệ bảo mật để chống giả mạo.

Ông cũng bổ sung thêm: "Hiện Bộ Công an đã hoàn thành cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư... và trong thời gian sớm nhất, khi VNeID có đầy đủ, đồng bộ, chúng tôi sẽ kiến nghị bỏ Luật Lý lịch tư pháp."

Nam Phong