Nguồn bổ nhiệm thẩm phán tại Tòa án chuyên biệt nên bao gồm cả người nước ngoài

Đại biểu (ĐB) Đồng Ngọc Ba đánh giá hồ sơ dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế được chuẩn bị nghiêm túc, công phu với đầy đủ cơ sở chính trị, pháp lý, thực tiễn và kinh nghiệm quốc tế.

Việc ban hành Luật tạo cơ sở pháp lý để thành lập Tòa án chuyên biệt là hết sức cần thiết, nhằm đáp ứng yêu cầu và là điều kiện bảo đảm cho việc xây dựng và vận hành thành công Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam, tạo lập cơ chế giải quyết nhanh chóng, hiệu quả các tranh chấp phát sinh trong hoạt động đầu tư, kinh doanh tại Trung tâm tài chính quốc tế.

Qua đó, góp phần xây dựng môi trường đầu tư minh bạch, ổn định, tăng cường niềm tin của nhà đầu tư trong và ngoài nước vào môi trường pháp lý của Việt Nam.

ĐB Đồng Ngọc Ba đồng tình với Dự thảo Luật quy định nguồn bổ nhiệm thẩm phán tại Tòa án chuyên biệt bao gồm cả người nước ngoài. Ảnh: Đoàn ĐBQH tỉnh

Bên cạnh đó, ĐB Ba cũng phân tích thêm một số nội dung của dự thảo luật còn có ý kiến khác nhau.

Về thành phần xét xử sơ thẩm, phúc thẩm, theo Tờ trình dự thảo có 2 quan điểm khác nhau. Quan điểm thứ nhất cho rằng, quy định việc xét xử sơ thẩm bằng 1 thẩm phán, không có sự tham gia của hội thẩm nhân dân; trường hợp vụ việc phức tạp, việc xét xử sơ thẩm có thể bằng hội đồng gồm 3 thẩm phán. Việc xét xử phúc thẩm bằng hội đồng gồm 3 thẩm phán.

Quan điểm thứ hai đề nghị quy định “cứng” theo hướng việc xét xử sơ thẩm bằng 1 thẩm phán, không có sự tham gia của hội thẩm nhân dân. Việc xét xử phúc thẩm bằng hội đồng gồm 3 thẩm phán.

ĐB Đồng Ngọc Ba tán thành với quan điểm thứ nhất, để một mặt đáp ứng yêu cầu đơn giản hóa thành phần hội đồng xét xử sơ thẩm; mặt khác, đối với trường hợp vụ việc tranh chấp phức tạp thì Hội đồng xét xử có thể gồm 3 thẩm phán. Quy định theo cách này phù hợp với yêu cầu đặc thù của thủ tục tố tụng tại Tòa án chuyên biệt và thực tiễn giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế.

Dự thảo Luật quy định Hội đồng xét xử sơ thẩm có thể chỉ gồm 1 thẩm phán và không có hội thẩm nhân dân tham gia là bảo đảm tính hợp hiến và phù hợp thực tiễn; do trình tự, thủ tục tố tụng tại Tòa án chuyên biệt có tính chất rút gọn, đáp ứng yêu cầu thực tiễn đầu tư, kinh doanh quốc tế.

Ngoài ra, cần cân nhắc tiếp thu ý kiến đề nghị quy định thành phần xét xử phúc thẩm có ít nhất 3 thẩm phán để có cơ sở bổ sung số lượng thẩm phán xét xử phúc thẩm các vụ việc tranh chấp phức tạp.

Về thẩm quyền bổ nhiệm Chánh án Tòa án chuyên biệt, theo Tờ trình dự thảo cũng có 2 quan điểm. Quan điểm thứ nhất đề nghị quy định Chánh án Tòa án chuyên biệt do Chánh án Tòa án nhân dân tối cao bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức. Cơ quan trình đề nghị lựa chọn phương án này để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ về thẩm quyền của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao trong việc bổ nhiệm các chức danh lãnh đạo, quản lý thuộc hệ thống Tòa án nhân dân.

Quan điểm thứ hai đề nghị quy định Chánh án Tòa án chuyên biệt do Chủ tịch nước bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức để phù hợp với tính chất đặc thù của Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế.

ĐB Ba cho rằng cần nghiên cứu theo hướng đề nghị quy định Chủ tịch nước bổ nhiệm Chánh án Tòa án chuyên biệt. Bởi, Tòa án chuyên biệt có vị trí, vai trò khác biệt với các tòa án nhân dân, là một trong các thiết chế góp phần vào thành công của mô hình Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam. Quy định theo hướng này sẽ tăng sự tin cậy của các nhà đầu tư quốc tế đối với Tòa án chuyên biệt, phù hợp với cách làm của một số nước trên thế giới.

Về nguồn bổ nhiệm thẩm phán, ĐB Đồng Ngọc Ba đồng tình với Dự thảo Luật quy định nguồn bổ nhiệm thẩm phán tại Tòa án chuyên biệt bao gồm cả người nước ngoài.

Theo ĐB Ba, để giải quyết các tranh chấp đầu tư quốc tế đòi hỏi thẩm phán phải có kiến thức chuyên môn sâu, am hiểu pháp luật nước ngoài, pháp luật tố tụng theo hệ thống thông luật và hoạt động tài chính, thương mại quốc tế, sử dụng tiếng Anh…

Trước mắt, nguồn bổ nhiệm thẩm phán trong nước chưa thể đáp ứng đầy đủ những yêu cầu này, do đó việc mở rộng nguồn bổ nhiệm thẩm phán Tòa án chuyên biệt là người nước ngoài (đáp ứng tiêu chuẩn, điều kiện quy định tại dự thảo Luật) sẽ giúp tăng niềm tin cho các nhà đầu tư quốc tế lựa chọn Tòa án chuyên biệt Việt Nam để giải quyết tranh chấp. Kinh nghiệm nhiều nước cũng bổ nhiệm thẩm phán là người nước ngoài để giải quyết các tranh chấp tại Trung tâm tài chính quốc tế.

MAI LÂM