Đại sứ Phạm Quang Vinh gợi mở định hướng '3 hơn' cho ASEAN

Đại sứ Phạm Quang Vinh trả lời phỏng vấn Báo Thế giới và Việt Nam bên lề Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025 ngày 26/2. (Ảnh: Thành Long)

Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025 đặc biệt nhấn mạnh yếu tố đoàn kết và tự cường của ASEAN trong thế giới biến động, với cơ hội và thách thức đan xen trên hành trình hiện thực hóa khát vọng hòa bình, hợp tác và phát triển. Xin Đại sứ đánh giá về tính bức thiết của chủ đề Diễn đàn năm nay, đâu là nội dung trọng tâm mà các nước cần lưu ý nhằm tạo đà tốt nhất cho "cuộc đua" Tầm nhìn Cộng đồng 2045?

ASEAN đang đứng trước bối cảnh quốc tế rất khác, thế giới và khu vực đều quan tâm tới chuyển động sâu sắc của cạnh tranh nước lớn, chính sách mới của chính quyền Mỹ, chuỗi cung ứng kinh tế và những mô hình phát triển chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, cách mạng công nghệ. Qua Diễn đàn năm nay, có thể nhìn thấy một số điểm quan trọng.

Một là, ASEAN hiện diện trong một khu vực năng động với 58 năm vận hành. ASEAN có những thế mạnh riêng, với tư cách là tập thể, với tư cách người kết nối các khu vực và đối tác hàng đầu thế giới, có thể gắn kết kể cả với những đối tác cạnh tranh nhất. ASEAN không chỉ phát huy với tư cách là một tổ chức, mà còn có sức cộng hưởng của các nước thành viên.

Vậy nên, từng nước thành viên phải làm sao bắt nhịp được với đà phát triển đó. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh rất rõ yếu tố tự chủ chiến lược, làm sao đưa ra quyết sách phù hợp với khu vực, mà vẫn gắn kết được với các đối tác, đặc biệt trước những thách thức đặt ra, về hòa bình, phát triển, thách thức an ninh truyền thống lẫn phi truyền thống.

Hai là, phải đẩy mạnh liên kết kinh tế, tự cường và sức chống chịu trong ASEAN và sức mạnh gắn kết khu vực. ASEAN đã hoàn thành tốt quá trình hội nhập trong vài thập niên qua, và phải nâng cấp để cải thiện kết nối nội khối, quan hệ kinh tế-thương mại với các đối tác. Trong bối cảnh mới này, ASEAN phải bắt kịp xu thế chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và đổi mới sáng tạo.

Ba là, về phương pháp làm việc của ASEAN. Lâu nay, ASEAN làm việc dựa trên đồng thuận và tích cực đóng góp vào các công tác chung. Nhằm phát huy vai trò trung tâm bên cạnh nguyên tắc đồng thuận, ASEAN cần thúc đẩy quá trình ra quyết định sao cho vừa chủ động hơn, vừa nhanh hơn, vừa hiệu quả hơn. Trước hết, ASEAN phải duy trì tham vấn, tiếp tục gắn kết và trao đổi nội khối cũng như với đối tác khác.

Bên cạnh đó, có nhiều vấn đề đặt ra liên quan cạnh tranh nước lớn. Nước lớn không phải lúc nào cũng song trùng lợi ích với ASEAN, nhưng từng chủ đề, từng vấn đề lại có thể song trùng với ASEAN, chẳng hạn như bảo đảm tính bền vững của chuỗi cung ứng. Trung Quốc, Mỹ và các cơ chế tiểu đa phương đều đề cập các chủ đề này.

Diễn đàn lần này nhắc nhở ASEAN đang ở trong một khu vực năng động và quan trọng về mặt địa chiến lược. 58 năm qua, ASEAN đã phát huy được sức mạnh của mình, bây giờ Hiệp hội càng cần đổi mới, cập nhật và phát huy tính chủ động trong một thế giới biến động.

Chiều 26/2, Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025 diễn ra phiên toàn thể thứ tư: “Quản trị các công nghệ mới nổi nhằm đảm bảo an ninh toàn diện”. (Ảnh: Tuấn Anh)

Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Trong khi đó, ASEAN cũng trên hành trình phát triển đầy lạc quan, nỗ lực tỏa sáng như "ngọn hải đăng của hy vọng" theo lời khẳng định của Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim. Với lộ trình song trùng này, Diễn đàn Tương lai ASEAN có thể đóng góp như thế nào vào chặng đường hội nhập và đổi mới của khu vực?

Đây là sáng kiến chủ động của Việt Nam. Về sự chủ động, Việt Nam nên đặt ưu tiên cho chính sách ASEAN trong bối cảnh chung của đối ngoại đất nước. Bên cạnh đó, Việt Nam cần chia sẻ tầm nhìn để khu vực cùng hưởng ứng.

Nếu Diễn đàn lần thứ nhất đạt được sự đồng thuận để nhiều nước cùng tham gia, thì Diễn đàn lần này có sự hưởng ứng lớn hơn rất nhiều, với kỳ vọng đóng góp hiệu quả và thực chất hơn.

Cả hai lần tổ chức Diễn đàn đều có Chủ tịch ASEAN tham dự ở cấp cao, Diễn đàn lần thứ hai còn quy tụ nhiều lãnh đạo cấp cao từ nhiều nước khác nhau. Các nước đánh giá, Việt Nam không chỉ có sự chủ động, mà còn có một chỗ đứng trong khu vực, đó là lý do họ đến đây tham dự.

Ba thập kỷ qua đồng hành cùng ASEAN, Việt Nam có nhiều đóng góp thiết thực, triển khai chính sách đối ngoại phù hợp với cách tiếp cận của khu vực. Hội nhập kinh tế của Việt Nam có những tiềm lực và thành tựu nhất định trong khu vực và thế giới.

Các đại biểu đến đây mang theo nhiều ý tưởng, có sự chuẩn bị và chờ đợi cho Diễn đàn nhằm cung cấp những đóng góp thực chất hơn. Trong các phiên cấp cao có sự góp mặt của Thủ tướng Phạm Minh Chính, Chủ tịch ASEAN và Thủ tướng Malaysia, hay trong các phiên chuyên đề, đều có nhiều gợi ý bổ ích.

Diễn đàn năm nay tập trung vào nhiều chủ đề nổi bật, từ các xu hướng quốc tế, nguyên tắc nền tảng ASEAN, hợp tác tiểu vùng cho tới quản trị công nghệ. Từng chủ đề đều gợi mở các cuộc trao đổi sôi nổi và truyền cảm cảm hứng, đóng góp vào thành công chung của sự kiện. Qua các phiên thảo luận, đâu là những ý kiến đề xuất mà Đại sứ cảm thấy ấn tượng?

Người ta nói rằng, ASEAN phải hội nhập với chất lượng cao hơn, kinh tế sẽ tạo ra động lực rất lớn giúp ASEAN khẳng định vị thế trong khu vực. Bên cạnh đó, trong bối cảnh cạnh tranh hiện nay, ASEAN có thế mạnh là khả năng kết nối, trong khi các nước cạnh tranh với nhau đều là những đối tác hàng đầu của Hiệp hội.

Vậy nên bài toán đặt ra là làm sao ASEAN hợp tác được với những nước này. Do đó, ASEAN phải có lập trường và nguyên tắc phù hợp, phải tạo ra cơ hội có lợi cho mình và đối tác. Thứ ba, ASEAN không chỉ coi trọng Mỹ và Trung Quốc, mà còn phải hợp tác với các đối tác chủ chốt khác gồm cả Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc và châu Âu.

ASEAN đang phát huy tiến trình kết nối không chỉ trong khu vực mà còn với các đối tác khác, chẳng hạn thông qua Diễn đàn Cấp cao Đông Á, Hội nghị Bộ trưởng ASEAN và Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng. Hiện nay, hình thái cạnh tranh làm suy yếu hợp tác quốc tế đa phương, mà ASEAN lại có những cơ chế đa phương thu hút sự quan tâm của các nước, nên Hiệp hội phải phát huy được lợi thế này.

ASEAN bây giờ không chỉ thích ứng với bối cảnh quốc tế mới, mà còn phải tham gia chủ động để xây dựng nguyên tắc ứng xử trong khu vực. Từ những nguyên tắc ứng xử, ASEAN có thể chia sẻ rộng hơn để đóng góp vào luật chơi chung của khu vực, hướng tới các mục tiêu: giữ gìn hòa bình, phát triển nền kinh tế, và đối xử với nhau trên cơ sở tôn trọng, bình đẳng, cùng có lợi.

Xuân Sơn