Đại biểu Quốc hội lo ngại rủi ro khi cho vay đặc biệt với lãi suất 0%

Quang cảnh phiên họp sáng 29/5. (Ảnh: Cổng TTĐTQH)

Sáng 29/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng. Một nội dung được nhiều đại biểu Quốc hội (ĐBQH) quan tâm góp ý là các quy định về cho vay đặc biệt.

Phòng ngừa những đối tượng ỷ lại vào ngân sách nhà nước

Theo ĐB Trần Thị Thu Đông (Đoàn Bạc Liêu), quy định thẩm quyền cho vay đặc biệt có ưu điểm là cho phép Ngân hàng Nhà nước quyết định nhanh chóng trong các tình huống rủi ro hệ thống hoặc là khủng hoảng thanh khoản, hỗ trợ các tổ chức tín dụng gặp khó khăn, giảm gánh nặng tài chính khi vay với lãi suất 0% đặc biệt trong giai đoạn kinh tế biến động mạnh. Nhưng quy định này lại có nhược điểm là việc cho vay không có tài sản đảm bảo với lãi suất 0% tiềm ẩn rủi ro trong khi Luật hiện nay chưa có cơ chế kiểm soát và minh bạch.

Đại biểu Trần Thị Thu Đông. (Ảnh: Cổng TTĐTQH)

Vì vậy, ĐB đề nghị bổ sung yêu cầu Ngân hàng Nhà nước phải báo cáo định kỳ với Chính phủ và Quốc hội về các khoản cho vay đặc biệt đã cấp đối tượng số tiền, thời hạn, kết quả... và cần tiêu chí rõ ràng về đối tượng được hưởng vay đặc biệt tránh bị lạm dụng để cứu những tổ chức tín dụng yếu kém, không đủ điều kiện thị trường.

ĐB Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) thống nhất theo dự thảo luật là giao thẩm quyền cho vay đặc biệt từ Thủ tướng Chính phủ cho Thống đốc Ngân hàng Nhà nước để đảm bảo phân cấp, phân quyền và Ngân hàng Nhà nước chịu trách nhiệm hoàn toàn về việc mình cho vay tài sản không đảm bảo và lãi suất 0%. Song ĐB nêu thực tế, vừa qua có trường hợp đã xảy ra thì ngân sách nhà nước phải bỏ tiền ra để cho vay đặc biệt nhằm đảm bảo an toàn hệ thống của ngân hàng, không để đổ vỡ theo hệ thống dây chuyền nên lãi suất 0% và không có tài sản đảm bảo là một vấn đề rất lớn khi có sự vụ, sự việc xảy ra.

Để xử lý giải quyết vấn đề này, ĐB đề xuất, phải quy định những điều kiện cho vay cụ thể để Nhà nước không phải bỏ tiền cho một số tổ chức của ngân hàng thương mại cổ phần đang trong vòng kiểm soát đặc biệt của Ngân hàng Nhà nước. Đặc biệt cũng là để phòng ngừa những đối tượng này ỷ lại vào ngân sách nhà nước. ĐB cũng đề nghị Thống đốc Ngân hàng Nhà nước quan tâm trường hợp cho vay đặc biệt và vay lãi suất 0%. Bởi các ngân hàng thương mại hiện cho vay tới 4-5% mà giờ Nhà nước cho vay 0% đối với một số ngân hàng thì quá ưu tiên.

2 trường hợp cho vay đặc biệt

Giải trình đối với nội dung về điều chỉnh thẩm quyền cho vay đặc biệt, không có tài sản đảm bảo, lãi suất 0% từ Thủ tướng Chính phủ xuống Ngân hàng Nhà nước, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng nhấn mạnh: Việc cho vay không có tài sản đảm bảo và lãi suất bằng 0 không phải là một việc thường xuyên, liên tục. Đây là một trường hợp rất đặc biệt và trong Luật mới sửa đổi 2024 đã thiết kế rất nhiều quy định để phát hiện từ sớm, từ xa và khi các tổ chức tín dụng cần thiết thì phải đưa vào giai đoạn can thiệp sớm. Trong những giai đoạn này đều thực hiện các giải pháp là tổ chức tín dụng yêu cầu cổ đông phải thực hiện.

Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng. (Ảnh: Cổng TTĐTQH)

Quá trình hoạt động cũng như là trong giai đoạn can thiệp sớm, nếu trường hợp thiếu thanh khoản thì vẫn được thực hiện vay của Ngân hàng Nhà nước và đối với các khoản vay đều phải có lãi suất, không phải cho vay đặc biệt lãi suất 0% ngay và cũng như ĐB nêu, việc cho vay đặc biệt chỉ có ở trường hợp xảy ra rút tiền hàng loạt mà đã là rút tiền hàng loạt của hệ thống ngân hàng thì sẽ lan truyền rất lớn, nếu mình không kịp thời sẽ gây hệ lụy đối với hệ thống. Một trường hợp nữa là khi các tổ chức tín dụng bị kiểm soát đặc biệt và xây dựng phương án thì mới cần phải cho vay.

“Còn khi xét cho vay đặc biệt, bao giờ cũng yêu cầu các ngân hàng phải có tài sản đảm bảo trước, khi nào khó khăn lắm, không còn tài sản đảm bảo thì lúc đấy mới không có tài sản đảm bảo, không phải quyết định khi cho vay đặc biệt là không có tài sản đảm bảo”, Thống đốc Hồng lý giải.

Tài sản đảm bảo khi vay đặc biệt của các tổ chức tín dụng, theo bà Hồng, đó là những khoản phải đòi, tức là các khoản đã cho doanh nghiệp và người dân vay, khi vay thì bao giờ cũng phải đưa những hồ sơ tín dụng để Ngân hàng Nhà nước lấy làm tài sản đảm bảo. Các tổ chức tín dụng đã đầu tư vào những giấy tờ có giá như trái phiếu Chính phủ hay các công cụ tài chính khi cho vay bình thường thiếu thanh khoản Ngân hàng Nhà nước đều đề nghị phải lấy đó làm tài sản đảm bảo. Cho nên, những ngân hàng khó khăn thì trong quá trình giải quyết khó khăn, can thiệp sớm phải sử dụng những tài sản đó và Ngân hàng Nhà nước cũng lấy những tài sản có thanh khoản cao để làm tài sản đặc biệt.

Báo cáo với Quốc hội về lãi suất 0%, bà Hồng cho biết, mức lãi suất này là cho các tổ chức tín dụng rất khó khăn và áp dụng khi cho vay đặc biệt chủ yếu đảm bảo cho mục đích về an toàn hệ thống. Vì vậy, những đề án tái cơ cấu các ngân hàng 0 đồng vừa qua, tức là chuyển giao bắt buộc thì trong đề án thường có giải pháp đưa lãi suất về 0% bởi các tổ chức tín dụng đã rất khó khăn và cũng hoạt động không sinh lời mà cho vay có lãi suất nữa sẽ càng khó khăn, khó có thể thực hiện được đề án tái cơ cấu.

Tuấn Kiệt