Đại biểu lo ngại lạm dụng cho vay đặc biệt, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước nói gì?

Quy định rõ, tránh tình trạng "tiền tiêu xài hết, Nhà nước phải bỏ tiền cứu hệ thống"

Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Trần Thị Thu Đông (Bạc Liêu) cho rằng, phương án này có ưu điểm là cho phép NHNN quyết định nhanh chóng, góp phần hỗ trợ các tổ chức tín dụng gặp khó khăn khi vay 0%. Tuy nhiên, theo bà, quy định này lại tiềm ẩn rủi ro, vì luật chưa có cơ chế kiểm soát và minh bạch.

Từ đó, đại biểu đề nghị bổ sung yêu cầu NHNN phải có báo cáo định kỳ với Chính phủ, Quốc hội về các khoản cho vay đặc biệt, về số tiền cũng như đối tượng cho vay. Đồng thời, cần có tiêu chí rõ ràng về đối tượng được hưởng cho vay đặc biệt, tránh bị lạm dụng để cứu tổ chức tín dụng yếu kém.

ĐBQH Trần Thị Thu Đông.

Cùng quan điểm, ĐBQH Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cho rằng, đã vay thì phải trả và phải có tài sản đảm bảo, dù trong bất cứ trường hợp nào. Khi có sự việc xảy ra, khách hàng không có đủ điều kiện trả vốn và lãi, thì ngân hàng có quyền phát mãi tài sản. Ngược lại, ông cũng lưu ý, với các các bộ, tổ chức tín dụng, nếu có tiêu cực đều phải xử lý nghiêm. Theo ông, trong thời gian qua, đã xảy ra trường hợp số tiền cho vay lớn hơn tài sản thế chấp. Do vậy, cần quy định rõ trách nhiệm của tổ chức tín dụng.

Về thẩm quyền cho vay đặc biệt, đại biểu thống nhất với đề xuất của Chính phủ. Tuy nhiên, đây là vấn đề lớn, nên cần quy định điều kiện cụ thể về cho vay đặc biệt, tránh tình trạng để các đối tượng này ỉ lại vào NSNN, "có tiền tiêu xài hết, rồi Nhà nước phải bỏ tiền ra cứu hệ thống".

ĐBQH Nguyễn Hữu Thông (Bình Thuận) đánh giá, đây là một chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, thể hiện rõ vai trò của NHNN trong việc hỗ trợ các tổ chức tín dụng đang trong tình trạng đặc biệt khó khăn, nhằm giữ vững an toàn của hệ thống tài chính – ngân hàng. Tuy nhiên, ông băn khoăn, quy định mức lãi suất 0%/năm mà không gắn với điều kiện áp dụng cụ thể có thể dẫn tới lạm dụng chính sách, tạo ra rủi ro, làm sai lệch môi trường cạnh tranh giữa các tổ chức tín dụng và tăng áp lực lên ngân sách quốc gia.

ĐBQH Nguyễn Hữu Thông.

Đại biểu cũng lo ngại, quy định này có khả năng mâu thuẫn với nguyên tắc thị trường, gây ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực Nhà nước nếu không có cơ chế kiểm soát. Từ đó, ông đề nghị cần quy định cụ thể: Lãi suất 0% chỉ áp dụng cho tổ chức tín dụng thuộc diện kiểm soát đặc biệt, tái cơ cấu bắt buộc hoặc có ảnh hưởng hệ thống đến sự ổn định tài chính quốc gia. Đồng thời, cần bổ sung cơ chế giám sát, công khai và đánh giá hiệu quả việc sử dụng nguồn vay đặc biệt này.

Luật đã thiết kế có thể phát hiện từ sớm, từ xa

Phát biểu giải trình thêm, Thống đốc NHNN Việt Nam Nguyễn Thị Hồng cho biết, việc cho vay không có tài sản đảm bảo và lãi suất bằng 0% không phải là việc làm thường xuyên, liên tục, mà là trường hợp rất đặc biệt và luật đã thiết kế rất nhiều quy định để phát hiện từ sớm, từ xa vấn đề này. Ở giai đoạn này, đã thực hiện các giải pháp yêu cầu tổ chức tín dụng, cổ đông thực hiện.

Quá trình can thiệp sớm, bà cho biết, nếu trường hợp mất thanh khoản, tổ chức tín dụng được vay từ NHNN có lãi suất, chứ không phải "chưa gì đã cho vay lãi suất 0%". "Khi xét cho vay đặc biệt, NHNN bao giờ cũng yêu cầu các ngân hàng có tài sản bảo đảm. Chỉ khi nào khó khăn lắm, không còn tài sản bảo đảm thì mới quyết định cho vay không có tài sản bảo đảm", Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng nói.

Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng.

Cho nên, những vấn đề xử lý nhanh cần phải được đặt ra. Thủ tướng Chính phủ cũng đề nghị rà soát, sửa đổi luật lần này, cùng với luật hóa Nghị quyết 42. Còn đối với lãi suất 0%, bà đánh giá, với các tổ chức tín dụng là rất khó khăn, và khi cho vay đặc biệt cũng chủ yếu là đảm bảo cho mục đích an toàn hệ thống.

Đối với ý kiến về số lượng hay những tiêu chuẩn, điều kiện áp dụng mức lãi suất 0%/năm, Thống đốc NHNN cho biết, căn cứ thực tế diễn biến mỗi ngân hàng khác nhau. "Ví dụ, sự cố rút tiền hàng loạt thì không chỉ ở những ngân hàng yếu kém, vừa rồi ở Mỹ xảy ra trường hợp ngân hàng hoạt động liên tục trong 52 năm có lãi, nhưng sự cố rút tiền hàng loạt vẫn xảy ra", bà dẫn chứng và cho rằng, nhiều khi sự cố rút tiền hàng loạt không phải xuất phát từ những yếu kém trong quản lý của một tổ chức tín dụng, mà có rất nhiều yếu tố khách quan, thậm chí là những tin đồn hoặc những thông tin khách quan, sự cố về công nghệ, mất dữ liệu... thì vẫn có thể dẫn đến trường hợp rút tiền hàng loạt.

Thống đốc Nguyễn Thị Hồng khẳng định, để đảm bảo an toàn hệ thống, cũng cần phải xử lý rất nhanh để có thể hỗ trợ được.

Quỳnh Vinh