Đặc sản chui ra từ đất, đêm soi đèn 1 tiếng bắt được vài kg, nấu canh mát rượi

Loài giáp xác này có hình dáng giống con cua, sống trong các lỗ đất ven ruộng và được nhiều người dân vùng đồng bằng Bắc Bộ săn bắt làm món ăn dân dã. Ai từng ăn sẽ khó quên được hương vị của món ngon này.

Đêm soi 1 tiếng bắt được 2kg

Cáy sống trong các lỗ đất quanh bờ kênh, bờ ruộng. Chúng là giống giáp xác nhỏ, thân mỏng hơn cua nhưng có càng sắc, nhọn.

Con cáy gần giống con cua nhưng hôi hơn

Không ít người lần đầu nghe về món cáy đều nhăn mặt vì con vật này có mùi khá hôi, mới ăn có thể không quen. Nhưng khi chế biến đúng cách, đặc biệt là nấu canh, hương vị lại khiến nhiều người xuýt xoa.

Chị Thanh Huyền (42 tuổi, An Lão, Hải Phòng) chia sẻ, từ nhỏ chị đã ăn món này.

"Hồi bé, tôi hay theo mẹ đi câu cáy. Những ngày được nghỉ hè, nắng chang chang, tôi vẫn đội mũ ra bờ kênh, bờ ruộng câu cáy. Tuổi thơ của tôi gắn liền với con cáy, con tôm. Việc câu cáy không phải ai cũng biết và cũng không hề đơn giản.

Người câu sẽ dùng một chiếc cần bằng tre, dài, buộc sợi chỉ vào đầu cần, sau đó buộc mồi, thường là ruột ốc để mang câu. Câu cáy là cả một nghệ thuật vì người câu phải đi nhẹ, tránh cáy thấy động mà bò lại vào lỗ.

Người câu đứng từ xa, thả mồi gần lỗ, nhử cáy cắn câu. Khi cáy đã cắn mồi thì nhấc lên, bắt cáy bỏ vào chiếc giỏ đeo bên hông”, chị kể.

Cách nấu như nấu canh cua

Bắt cáy cũng phải khéo léo, nếu không, cáy cắp vào tay rất đau, có thể chảy máu.

Đặc biệt, đến mùa gặt lúa, cáy sống nhiều trong ruộng. Người nông dân có kinh nghiệm chỉ cần khoét một hố đất sâu ở giữa ruộng, cắt lúa xung quanh để “đuổi” cáy xuống hố. Sau khi gặt xong, chỉ việc vục xuống hố bắt cáy lên, đem về chế biến.

“Ngày xưa, mỗi vụ gặt, mẹ tôi lại bắt được cả giỏ, cả xô cáy mang về. Chị em tôi thích nhất là món canh cáy nấu rau đay, mồng tơi ăn kèm cà muối. Món ngon ấy theo tôi đến tận bây giờ”, chị Huyền nhớ lại.

Hiện tại, dù đã đi làm công nhân nhưng chị Huyền vẫn giữ thói quen bắt cáy mỗi khi có thời gian. Ngoài giờ làm, buổi tối chị tranh thủ mang đèn pin ra đầm soi cáy.

“Nhà mình có đầm rộng. Buổi tối, mình thường cầm đèn pin ra soi 1 tiếng là được cả 2kg. Hôm nào vừa mưa xong thì càng nhiều vì lúc đó cáy hay chui ra ngoài”, chị chia sẻ.

Theo chị, việc soi cáy không khó, chỉ cần chịu khó và nhanh tay là được. Khi con cáy chui nửa người khỏi miệng lỗ, chỉ cần rọi đèn đúng chỗ làm cáy “chói mắt” là có thể bắt được. Những ngày sau mưa, cáy ra nhiều nên càng “bội thu”.

“Bắt cáy để bán thì không nhiều nhưng để ăn thì không khó. Mỗi tối chỉ cần soi một lúc là có ngay bữa canh cáy mát lành cho cả nhà hôm sau”, chị nói.

Canh cáy mát lành

Ở quê chị Huyền, cáy hiện có giá khoảng 100.000 đồng/kg. Tuy không đắt bằng cua đồng hay hải sản cao cấp nhưng món canh cáy hay mắm cáy lại có vị đặc trưng khó loại nào sánh bằng.

Ẩm thực dân dã giữ hồn quê

Người dân Hải Phòng, Thái Bình và nhiều vùng quê Bắc Bộ thường nấu canh cáy. Cáy sau khi bắt về được rửa sạch, bóc mai, giã hoặc xay nhuyễn, lọc lấy nước rồi đem nấu giống như canh cua.

Khi nước sôi, thịt cáy nổi váng béo ngậy, cho thêm mồng tơi, rau đay hoặc rau rút vào là có ngay nồi canh cáy thơm nức.

“Món canh cáy thanh mát, ăn vào mùa hè giải nhiệt rất tốt. Vị ngọt đậm của nước cáy quyện với rau xanh, ăn với cơm trắng thì hết nồi cơm lúc nào cũng không hay”, chị Huyền chia sẻ.

Ngoài canh, mắm cáy cũng là một món khoái khẩu. Cáy được muối lên men kỹ càng, sau đó lọc lấy phần nước, chiết ra chai thủy tinh, đậy nút lá chuối mang phơi nắng. Phơi càng được nắng, mắm cáy càng ngon, đậm vị, thơm lâu.

Canh cáy nấu với mướp, mồng tơi là món ăn được nhiều người yêu thích ngày hè

Mắm cáy dùng để chấm rau luộc, cà muối hay ăn kèm bún đậu đều rất hấp dẫn.

Không phải là món ăn cao sang nhưng với nhiều người, cáy là một phần ký ức tuổi thơ và là đặc sản quê nhà không thể thiếu trong dịp hè. Những người sống ở quê từng ăn, sau này dù lên thành phố vẫn không quên được hương vị mắm cáy.

Mắm cáy trở thành món quà quê cha mẹ để phần cho các con mỗi dịp về thăm nhà.

Tú Linh